Yılmaz Güney’i yurtdışına kaçıran İsviçreli; Edi Hubschmid, Yol-Bir sürgün hikayesi

Etkinliğin son gününde, “Yılmaz Güney’in Yolu” isimli bir panel de düzenlendi. Yılmaz Güney’in filmlerinin ve çalışmalarının konuşulduğu panele Fatoş Güney ve Güney Filmcilik sorumlusu Serdar Doğan katıldı.

Edi Hubschmid ile Yılmaz Güney üzerine…

Etkinliğin sürpriz konuğu ise Edi Hubschmid oldu. Yol filminin oluşumunda ve Yılmaz Güney’in yurtdışına kaçışında önemli bir rol oynayan İsviçreli yapımcı Edi Hubschmid, burada 2 yıl önce kaleme aldığı ve Almanca, Türkçe, Kürtçe, Soranice dillerinde bastırdığı “YOL-Bir Sürgün Hikayesi“ isimli kitabını da tanıttı.

Kitabında, 1980 ile 1984 arasındaki dönemde Yılmaz Güney ile ilgili özel anılarını anlatan Edi Hubschmid, Yılmaz Güney’in o dönem bulunduğu Isparta yarı açık cezaevinden nasıl izin alıp ayrıldığına ve Türkiye’den nasıl kaçtığına da ışık tutuyor.

“YOL-Bir Sürgün Hikayesi“

Husên Duzen tarafından Türkçe ve Kürtçe’ye çevrilen, 2017 yılında da PPP Publishing Partners tarafından basılan kitap 224 sayfadan oluşuyor. Kitapta, çoğu Edi Hubschmid ve kardeşi Bruno Hubschmid tarafından çekilen 215 adet fotoğraf yer alıyor.

Etkinlik sonrasında Edi Hubschmid ile mütevazı evinde buluştuk ve kitabın oluşumu üzerine konuştuk. Hubschmid’in evinde gözümüze ilk çarpan şey, ev duvarlarının Yılmaz Güney’in resimleri ve film afişleri ile kaplı olması oldu.

Hubschmid, Yılmaz Güney’in ölümünün üzerinden 35 yıl geçmesine rağmen, kitabı neden 2017 yılında bastırdığı şöyle anlatıyor;

“Kaçıştan sonra, bize yardım edenlerin güvenliği için 10 yıl kadar susmaya karar vermiştik. Sonraki yıllarda başka işlerim çıktı, 2003 yılında kanser hastalığına yakalandım.Tedaviden sonra yeniden sağlığıma kavuştum. Bu nedenlerle, daha önce çok istememe rağmen yazamadım kitabı. Bir süre sonra Yılmaz Güney’le ilgili tüm doküman ve fotoğrafları, yer ve zaman olarak, kronolojik sıralarına göre toplamaya başladım. 2017 yılında kitabı Almanca, Türkçe, Kürtçe dillerinde, 2018 yılında da Soranice dilinde yayınladım.

Kitabı kendi dilimde Almanca yazdım. Yazarken de kitabın Türkiye’de ilgiyle okunacağını düşünmüştüm. Ancak kitabı Türkiye’de Türkçe ve Kürtçe dillerinde yayınlayacak bir yayınevi bulamadım. Buna çok üzüldüm.“

Edi Hubschmid, kitaptaki anlatısını; senaryosunu Yılmaz Güney’in yazdığı, yönetmenliğini ise Şerif Gören’in yaptığı “Yol“ filmi üzerinden temellendiriyor.

Yol filminin çekimleri sırasında 12 Eylül darbesinin gerçekleştiğini belirten Hubschmid, 1981 yılının Ocak – Nisan ayları arasında çekimlerin tamamlandığını, çekilmiş 25 bin metrelik filmin negatiflerinin kendisi tarafından kara yolu ile Türkiye’den gizlice çıkarıldığını ifade ediyor.

Yılmaz Güney ile ilk karşılaşma

Edi Hubschmid Yılmaz Güney ile ilk karşılaşmasını ise şöyle anlatıyor;

“1979’da Locarno Film Festivali’nde, ben ve Cactus Yapım ekibi “Sürü“ isimli filmi izledik. Çok etkilenmiştik bu filmden. Bu filmden sonra Yılmaz Güney ile çalışmalarımız başladı. O zamanlar Güney Filmi’nin buradaki temsilcisi Nihat Behram ile birlikte çalıştığı Canan Gerede idi. Daha sonra “Düşman” isimli film gündeme geldi. Bu filmi Teknik olarak tamir etmiş, birlikte yaptığımız çalışmalarımızı derinleştirmiştik.

Ekim 1980’de Türkiye’ye giderek Yılmaz’ı Isparta cezaevinde ilk kez ziyaret ettim. Polis gözetiminde, “gelecekte nasıl birlikte sinema filmi yaparız“ konusunu konuştuk. O dönem darbeden dolayı çok moralsiz ve üzgündü. Elinde olan ve yönetmenliğini yaptığı filmleri hakkında fikir alış verişi yaptık ve bu filmlerin negatiflerinin Londra’ya götürülmesine ve Yol filmi projesi icin birlikte calismaya karar verdik. “

Kaçış

Edi Hubschmid, cezaevlerindeki belirsizlik durumunun Yılmaz Güney’i yurtdışına çıkmaya zorladığını söylüyor ve Güney’in Türkiye’den Avrupa’ya kaçış sürecini şöyle anlatıyor;

“1980’in Ekim ayında, ailesiyle görüşmesi için birkaç günlüğüne bayram izni verilmişti. Bunu fırsat bilerek, Atina’dan Antalya’nın Kemer ilçesine bir tekne ile gittik.Türkiye’den çıkışımız bu tekne ile oldu.

Eşi ve çocukları için ayrı bir şey organize etmiştik. İsviçre’de bir film festivali olduğu düzmecesiyle; bu festivale Yılmaz Güney’in bir filminin de gösterileceğini, buraya Fatoş Güney’in de davet edildiğini söyledik. Bunun üzerinden İsviçre’ye vize almıştık. Fatoş ve çocuklar Zürich’e uçak ile ulaştılar. Maceralı bir yolculuktan sonra, biz de Yılmaz Güney ile birlikte İsviçre’ye ulaştık. Burada gazetelerden Yılmaz’ın İnterpol tarafından arandığını okuduk. Bu büyük bir sorundu. İsviçre’ye ulaşır ulaşmaz hemen “Yol” filminin montajına başladık. Ekim 1981’den 1982’nin Mart’ına kadar bu filmin montajı ile uğraştık ve filmi tamamladık.“

Altın Palmiye

Yol filmi 26 Mayıs 1982 yılında, Cannes Film Festivali’nin büyük ödülü olan Altın Palmiye’yi kazanır.

1980-1984 yılları arasında Güney ile birlikte çalışan, hem film negatiflerinin hem Yılmaz Güney’in yurtdışına çıkışına yardım eden Edi Hubschmid, Yılmaz Güney’in ödül törenine katıldığında bile İnterpol’ün onun peşinde olduğunu, ancak Fransa Cumhurbaşkanı döneminde İçişleri Bakanlığı yapan Gaston Defferre’nin Güney’e iltica hakkı tanıdığını söylüyor.

Yol 17 yıl sonra Türkiye’de

Türkiye’ye ilk kez Altın Palmiye kazandıran Yılmaz Güney, geri dönme çağrısına uymadığı gerekçesiyle 1983 yılında Türk vatandaşlığından çıkarıldı. Bu vesile ile Fransa ona bir pasaport verdi.

Yol filmi ise Türkiye’de 17 yıl boyunca yasaklı kalırken, ülkesindeki ilk gösterimi 12 Şubat 1999’da gerçekleşebildi. Ölümünden 15 yıl sonra…

Edi Hubschmid kitabında, burada yer veremeyeceğimiz daha birçok detaya değiniyor. Kaçış yolculuğu boyunca yaşananlar, başta Hürriyet gazetesi olma üzere birçok gazetenin Güney’in kaçışı ile ilgili röportaj için yaptığı 50 bin dolar  teklif, “Bayram“ isminin nasıl “Yol“ ismine dönüştüğü, Altın Palmiye ödül töreni öncesinde ve sonrasında yaşananlar, Yılmaz Güney’in hastanede geçirdiği son zamanlar…

Dileyenler “YOL-Bir Sürgün Hikayesi“ isimli kitabı tüm kitapevlerinden, özellikle de exlibris.ch ve Amazon.com isimli online kitap satış sitelerinden sipariş edebilirler.

AYDIN YILDIRIM-ZÜRiCH