Ukrayna’daki savaş, küresel gıda güvenliği sorunlarını şiddetlendirirken, gıda israfı yapılmamasının önemini de ortaya koyuyor. Federal Hükümet gündeme getirdigi bir eylem planı ile, çiftçilerden perakendecilere, tüketicilere kadar herkesi gıda atıklarını azaltmaya zorluyor.
İsviçre’de her yıl yaklaşık üç milyon ton yiyecek tarladan tabağa giderken kaybediliyor veya hazırlandıktan sonra çöpe atılıyor. Bu, ülkede üretilen tüm gıdaların üçte birine tekabül ederken, ETH Zürih tarafından yapılan bir araştırmaya göre, kişi başına yılda ortalama 330 kilo yiyecek çöp kutusuna düşüyor.
Ekonomik sonuçları da var
Araştırmalara göre yiyecek israfının cüzdan üzerinde de olumsuz etkileri var. Buna göre, İsviçre’de bir kişi yılda 600 franktan fazla değerdeki gıdayı çöpe atıyor. Bu para, iki kişilik bir hanenin yemek için harcadığı aylık miktara denk geliyor.
İsviçre’de ortalama olarak, her insan her yıl yaklaşık 90 kilogram yenilebilir gıdayı çöpe atıyor.
Gıda israfının yaklaşık %40’ından ise özel tüketiciler sorumlu. Örneğin kişiler, bir gün öncesinden kalan yemekleri tüketmek yerine taze bir şeyler pişirmeyi ve yenilebilir yiyecekleri çöpe atmayı tercih ediyorlar. Ya da alışveriş yaparken aslında ne kadar ihtiyaçları olduğunu düşünmüyorlar.
Önlenebilir gıda kayıplarının da ekonomik sonuçları da mevcut. Buna göre atılan yiyecekler, tüketiciler için nihai fiyatlara yansıyan tüm üretim ve değer zinciri boyunca maliyetlere yansıyor.
Her saniye onlarca ekmek çöpe gidiyor
Fırınlarda, kasaplarda ve makarna fabrikalarında da tonlarca gıda israf ediliyor. İsviçre’de gıda israfının dörtte birinden fazlası işleme sırasında ortaya çıkıyor. Nispeten küçük oranlarda gıda israfı, %14 ile gastronomiden, %13 ile tarımdan, %8 ile perakendeden kaynaklı.
Federal Çevre Dairesi’ne göre, en büyük kayıplar ekmek, balık ve sebze kategorilerinde meydana gelirken, üretilen ekmek ve unlu mamullerin yarısından fazlası tüketilmiyor. En büyük kayıplar ise restoranlarda ve evlerde görülüyor.
Gıda atıkları iklimi ve çevreyi de kirletiyor
İsviçre gıda israfını azaltırsa, iklim de bundan fayda sağlayabilecek. Mevcut gıda atıkları, gıdaların çevresel etkisinin dörtte birinden fazlasından sorumlu tutuluyor.
Buna ek olarak, gıda atıklarının çevre üzerinde olumsuz etkileri de var. Çevresel etkilerin dörtte biri gıda israfından kaynaklanırken gıda üretimi su, enerji ve toprak gibi sınırlı kaynaklar da gerektiriyor.
Hedef; 2030 yılına kadar gıda israfı yarı yarıya azaltmak
Federal Hükümet İsviçre’deki gıda israfını, 2017’ye kıyasla 2030’a kadar yarıya indirme hedefi belirledi. Bu vesile ile “Gıda israfına karşı eylem planı”açıklayan Hükümet, bununla gıda endüstrisindeki herkesi sorumlu kılıyor. Buna göre perakendeciler, çiftçiler, tüketiciler, işleyiciler, tüccarlar ve restoran işletmecilerinin hepsi bu eylem planına destek sunmalı.
Eylem planı kapsamında uygulanması düşünülen bazı önlemler şöyle;
- Perakendeciler hayır kurumlarına “artık satılamayacak gıda” bağışlarını artırmalı.
- Mağazalardaki kampanyalar esnek bir şekilde tasarlanmalı. Örneğin İsviçre’deki çiftçiler, özellikle iyi bir hasat nedeniyle normalden daha fazla patates üretiyorsa, bu fazlalıkların satışını kampanyalar yardımıyla teşvik etmek perakendecilerin görevi olmalı.
- Endüstrinin, gıdaların büyük boyutlu paketler nedeniyle atılmasını önlemeleri için paket boyutlarını ve paketlemeyi optimize etmeleri gerekiyor.
- Kantonlarla işbirliği içinde, okullarda öğrencilere gıda israfının nasıl önlenebileceği veya en azından azaltılabileceği konusunda bilgilendirmeler yapılmalı.
- Federal Hükümet, kantonlar ve belediyeler tüketimde örnek olmalıdırlar. Kamu alımlarında, örneğin ordu mutfağında gıda kayıplarından kaçınımalı.
2025 yılında kontrol
Federal Hükümet 2025’te, bu eylem planındaki tedbirlerin yeterli olup olmadığını kontrol etmek istiyor. 2030 yılına kadar önlenebilir gıda kayıplarını yarıya indirme hedefine ulaşabilmek için israfın, 2025 yılına kadar yaklaşık %25 oranında azaltılması gerekiyor.
Durum istenildiği gibi değilse daha kapsamlı araçlar ve uygulamalar gündeme gelebilecek.
