Yeşiller Partisi Milletvekili Sibel Arslan’ın önerisi ile gündeme gelen ve Federal Parlamento tarafından da kabul edilen oy verme yaşının 16’ya indirilmesi konusu bu tartışmaları alevlendiren başka bir etken.
Peki İsviçre’de oy kullanma hakkı ile ilgili olarak ne tür gelişmeler yaşandı, bu haklar nasıl elde edildi? Merak edilenleri okuyucularımız için derledik;
İsviçre’de 1915 yılına kadar sadece belli miktarda vergi ödeyen erkekler oy kullanabiliyorlardı. 1915’te Federal Yüksek Mahkeme, bu durumun Anayasa‘ya aykırı olduğunu ilan etti.
Dört yıl sonra, 1919 yılında yalnızca 940 bin İsviçre vatandaşı oy kullanma hakkına sahipti. Bu sayı ülkedeki tüm erkeklerin neredeyse yarısı kadardı.
O dönem; ceza hukukuna göre mahkum olanların ve mali açıdan istikrarsız durumda olan kişilerin seçimlere katılmalarına izin verilmiyordu. Ancak 1971’de yapılan yasal bir değişikle, kadınlarla birlikte bu kişilere de oylarını kullanma hakkı verildi.
Böylece oy kullanma hakkı olan seçmenlerin sayısı 1,5 milyondan 3,5 milyona çıkmış oldu. 1919’da nüfusun %24,5’i oy kullanabilirken, 1971’e gelindiğinde bu oran %57’ye yükselmiş oldu.
Daha önceki oy kullanma kriterlerine göre sadece İsviçre’de yaşayan İsviçreliler oy kullanabiliyorlardı. Yurtdışındaki İsviçrelilerin oy kullanma hakları, birçok başarısız girişimden sonra ancak 1977’de verilebildi.
30 yıl önce, 1991 yılında oy kullanma yaşı 20‘den 18’e indirildi. Bu durum seçimlere katılım oranlarının artmasına da yol açtı.
Oy kullanma hakkının 16’ya düşürülmesi
Bir sonraki adım ise oy kullanma hakkının 16’ya düşürülmesi olacak. Parlamento bu düzenlemeye “Evet“ derken, konunun referanduma sunulması da gerekiyor. 16 yaşındakilere ulusal düzeyde oy kullanma hakkının tanınması için halkın ve kantonların çoğunluğu da aranacak.
Kanton Glarus, İsviçre’de şu ana kadar 16 yaşındaki gençlerin oy kullanabildikleri tek kanton. Gençler burada, kantonla ilgili öneriler üzerine karar verebiliyorlar.
Son olarak, 9 Şubat 2020‘de Neunburg Kantonu’nda oy kullanma yaşının 16’ya düşürülmesi için bir halk oylaması yapıldı. Oy kullanma yaşının 16’ya düşürülmesiyle, oy kullanacak olan seçmenlerin oranının artırılması hedefleniyordu. Ancak sandıktan %58,5 oranında hayır sonucu çıktı ve girişim başarısızlıkla sonuçlandı.
Şu an geçerli olan uygulamaya göre; 18 yaşını dolduran ve herhangi bir akıl hastalığı veya zayıflığı olmayan her İsviçre vatandaşı oy kullanabilir. Şu anda nüfusun %65’inin oy kullanma hakkı bulunurken, son yüz yılda bu oran neredeyse üç katına çıktı.
Göçmenlerin oy kullanma hakları
Ülkede yaşayan göçmenler federal düzeyde oy kullanamazlarken, hala dışlanıyorlar. Uygulamaya göre, federal konularda sadece İsviçre vatandaşlığına sahip olanlar oylarını kullanabiliyorlar.
Ancak bazı kantonlarda ve belediyelerde göçmenlere oy kullanma hakkı tanınıyor;
Buna göre, Jura Kantonu 1979’da, Neunburg Kantonu 2002’de Waadt Kantonu‘nda 2003’te, Fribourg ve Cenevre kantonları ise 2005 yılında göçmenlere yerelde oy hakkı tanıdı.
1996 yılında Appenzell Ausserrhoden’de, 2004 yılında ise Graubünden’de belediyeler göçmenlere oy kullanma hakkı verdi.
Çoğunlukla belediye düzeyiyle sınırlı olan belirli siyasi haklar, Thurgau, Zug ve St. Gallen’de de verilmiş durumda.
Gelinen aşamada; 20. yüzyıldan 21. yüzyıla kadar uzanan yeni kanton anayasalarında, İsviçre’de yaşayan göçmenlerin oy kullanma ve seçme haklarının genişletilmesine yönelik net bir eğilim bulunmuyor.
