Sosyal yardıma kısıtlama ve saldırı
Haşim Sancar
Yeşiller Partisi Bern Kanton Milletvekili
Sosyal yardım (Sozialhilfe) toplumum ve sosyal sigortaların son ağıdır. Ekonomik durumu iyi olmayan bir kişinin veya bir ailenin geliri geçimi için yeterli değilse ve diğer tüm sosyal sigortalardan (işsizlik, malülen emeklilik, hastalık sigortası vs.) yararalanılamıyor veya yeterince yararlanamıyorsa, devreye giren ve belediyelerin sosyal yardım kurumları (Sozialdienst) tarafından belli bir bütçeye göre yapılan yardımdır.
Bu son ağ, adeta yüksek bir yerden diğer ağlaradan geçerek düşen birisinin yere çakılmamasını engellemeye yönelik son ağdır. Sosyal yardım, diğer sosyal sigortalarla karşılatırıldığında, bir belediye sınırları içersinde yaşayan, ihtiyacı olan herkese verilmesi gereken ve prime bağlı olmayan bir yardımdır.
İsviçre Sosyal Yardım Konferansı (Schweizerische Konferenz für Sozialhilfe-SKOS)
Sosyal yardım, verilen vergilerle karşılaşılanan, toplumsal barışa da hizmet eden ve kantonların oluşturdukları kanunlarla çerçevesi çizilen bir sosyal sigortadır. Kişiler ve aileler için önerilen bütçe, içinde kantonların sosyal yardım bakanlarının da yer aldığı bir kurum olan, SKOS (Schweizerische Konferenz für Sozialhilfe: İsviçre Sosyal Yardım Konferansı) tarafından belirlenir. Ancak kurumun mutlak bağlayıcılığı yoktur. Bu bütçe kantonlar tarafınan genellikle örnek alınır ve uygulanır. Bu bütçe, geçici bir yardımı öngördüğü ve kişinin tekrar iş hayatına dönmesini cazip kılması için, yaşamda gerekli en az bir miktarı kapadığı için, düşüktür. Bu sebeple, sosyal yardım alan kişiler yalnızlığa itilen, toplumun en kenar kesimlerini oluşturan, bir kısmı hastalıklarından dolayı çalışamayan ama malülen emeklilik sigortasından da yararlanamayan işsizler, sosyal sorunlara sahip kişiler, coğu kalifiye olmadığı için işsiz kalan kimseler, küçük çocukları ile tek başına yaşamak zorunda kalan anneler gibi kişilerden oluşuyor. Sosyal yardım ile geçinmek zorunda kalan kesimin, takriben üçte ile dörtte birini, zengin İsviçre’nin geleceği olan çocuklar oluşturuyor.
Sosyal yardım bütçesi
Sosyal yardım alabilmek için, kişinin mal ve mülkünün olmaması, durumunu istenen belgelerle çok sıkı bir şekilde kanıtlanması gerekiyor. Deyim yerinde ise kişinin donuna kadar soyunması gerekir (bazen onu da indirmek gerekiyor).
SKOS’un sosyal yardım bütçe önerisi şu şekilde görünüyor:
Tüm ihtiyaçlar (Grundbedarf) için (yeme, içme, elbise, elektrik, su, kültürel faaliyetler, toplu taşımacılık vs), bir kişi için 986 frank, iki kişi için 1’509 frank, üç kişi için 1’834 frank şeklinde.
Görüldüğü gibi, kişi sayısı arttıkça ortalama da düşmekte. Yörelere göre değişen sınırlı bir miktara kadar ev kirası, en ucuz hastalık sigortası primi ve hastalık masrafları (Selbstbehalt).
Bazı durumlarda (örneğin kişinin çalışması eğitim ve kurs yapması veya iş aramasını başarılı bir şekilde yürütmesi durumda), çocukları ile yalnız yaşayan kadınlara vs. bazı ek ödemeler de yapılmaktadır.
Sosyal yardıma saldırılar
Son on yıl içerisinde sosyal yardımlara etkili bir saldırı politikası geliştirildi. Tek tük rastlanılan kötüye kullanma (örneğin kaçak çalışılıp sosyal yardım alma) olayları bir vesile olarak saldırı malzemesi haline getirilirken, bu alandaki sorumlu politikacılara kirli bir savaş açıldı. Sosyal Yardım’ın toplumsal boyutları göz ardı edilip, kişisel bir suçmuş gibi, tembellik ve bir nevi utanma duygusu ile bağlantısı yapılmaya çalışıldı. Bu kampanyayı sağ ve populist parti ve kişiler başlatırken, buna bazı medya grupları da destek sağladı. Toplumda sosyal yardım alanların sindirilmesi ve utanması gerektiği anlayışı yaygınlaştırılırken, sosyal yardım alanlara dair olumsuz bir imaj geliştirildi. Buna göre yardım alanların çalışmak istemeyen tembeller olduğu yansıtılmaya çalışıldı. Ve bu konuda haylı bir başarı da sağlandı.
Sosyal yardıma yapılan bu saldırılar, bu alanda bir çok tedbirlerin alınmasına yol açtı. Kişinin bazı belgeleri getirmemesi veya getirememesi, bazı önerilen işlere birtakım nedenlerle gitmemesi veya gidememesi, bazı şartları yerine getirememesi durumunda ya sosyal yardımın hiç ödenmemesini ya da bir süre için veya sürekli bir şekilde yapılan yardımın kısıtlanmasına neden olabiliyor.
Bern Kantonu’nda olduğu gibi bazı kontonlar sosyal dedektifler oluşturup, gözlem amacı ile adeta insanların özel yaşantısına kadar gizli bir şekilde girebiliyorlar. Bazı kantonlar, SKOS bütçe önerisini yüksek bulup, SKOS limitlerinin altına düşmeye yöneliyorlar.
Bern Kantonu sosyal yardımı kısıtlamaya gidiyor
SP’den iki bakanın geri çekilmesi ve yapılan ara seçimler sonucu hem Hükümet’te hem de Parlamento’da salt çoğunluğu elde eden sağ parti temsilcileri, Bern Kantonu’nda sosyal yardımda 20 milyon franklık bir kısıtlamaya gitmek için kolları sıvadılar.
Kısıtlama önerisi, bir belediyede başkanlık yapan SVP’li bir kanton parlamenterden gelmişti ve Parlamento’dan geçtikten sonra, yine kantonda sosyal kurumlardan sorumlu SVP’li bir bakanın kolları sıvaması ile gerçekleştirilmeye çalışılıyor. Sözkonusu kısıtlamalar yasa değişikliği öngördüğü için, siyasi parti ve bu alanda çalışma yapan kurumların daha önceden düşüncelerinin alınması (Vernehmlassung) gerekiyor. Bakan Bey, kısıtlamaları bir an önce hayata geçimek istediği için (Sonbahar 2018’de) buna pek gönüllü görünmüyor ve hukuksal bir mücadeleyi bile göze almış görünüyor. Anlaşılan, hazırladığı değiklikleri bu konudaki bilgi sahibi personeline bile sormadan, kendi bürosunda hazırlamış.
Hangi kısıtlamalar?
Gizli tutulmasından dolayı henüz belli olmamasına karşın, konuşulan bir dizi kısıtlama önerisi söyle;
- Herkese yapılan tüm ihtiyaçlar yardımının yüzde 10 oranında azaltılması.
- 18-25 yaşları arasındaki gençlere, tüm ihtiyaçlar yardımının yüzde 15’ten 30’a kadar kısıtlanması
- Dil bilmeyen yardım alıcılarına (göçmenler) tüm ihtiyaçlar yardımının yüzde 30 oranına kadar kısıtlanması.
- İltica yoluyla alınan F oturumlu kişiler belli bir süre sonra SKOS bütçesinden yardım alabilmekteler. Bu yardımın yüzde 15 indirilmesi.
- 12 yaşı altındaki çocukları ile tek başına yaşayan ve bakım görevi bulunan özellikle kadınlara ve 60 yaş üzerindekilere yapılan yardımlara yönelik kısıtlamalar öngörülmüyor.
Görüldüğü gibi, bazı kısıtlamalar dil yetersizliği, sahip olunan oturumun cinsi vs. ayırımcı niteliği taşıdığı ve eşit uygulamayı zedelediği için yasalara bile ters düşmekte.
Sosyal yardım alan insanlar, siyaset ve kamuoyu tarafından oldukça yıpratıldığı ve suçluymuş gibi yansıtıldığı için hem örgütlenemiyor hem de sokağa çıkma cesaretini gösteremiyor. Bu görev, toplumun bir kesiminin dıştalanmasına karşı çıkan yeşil ve sol partilerin yanında, sendikalar, sosyal alanda çalışan NGO gibi kurum ve kuruluşlara düşüyor. Bıçak kemiğe dayanmış görünüyor.
Bern Kantonu’nundaki sosyal yardımın uğradığı bu yeni saldırı akınına karşı, protestolar ve kamuoyu baskısı ile ne kadar güçlü bir direniş gösterilse bu saldırılar o derece geri teptirilebilir. Böyle bir çalışma başladı. Bakalım ne denli ses getirecek ve ne denli geri adım attırılabilecek.
