Sosyal medya – Çağımızın esareti mi özgürlüğü mü?

Mehmet Meral

lic. phil. Psychologe FSP

Systemischer Therapeut

mehmetmeral@gmx.ch 

İçinde bulunduğumuz internet çağı, hem anne- babalara hem de çocuklara ve gençlere avantajlar ile dezavantajları birlikte sunmaktadır. Yeni dönemde çocukların ve gençlerin sınırsızca internet ve sosyal medyaya harcadıkları zaman söz konusu olduğunda, anne ve babalar için çok ciddi sıkıntı ve sorunlar da söz konusu olmaktadır. Gençler Offline olduklarında, anne ve babaları çocuklarının dışarıda kimlerle ve nerelere takıldıklarını bilmek istemeleri ya da bilmediklerinde kaygılandıkları ayrı bir gerçekliktir.

Yapılan araştırmalarda, Online olan gençler çoğunlukla anne ve babalarının gözünün önünde olmalarından kaynaklı, anne ve babalarda rahatlama duygusuna sebep olmaktadırlar. Diğer bir önemli tespit; yaşları 13-16 arasında olan gençlerde Canabis (esrar/ot) kullanma alışkanlıklarında ciddi bir azalma olduğu şeklinde. Sebebi de online oyunlar oynayan gençlerin dış dünyaya takılmamalarından dolayı uyuşturucu ile tanışmalarına engel olduğu gerçekliği. Diğer yandan bu gençlerde uyuşturucu yerine oyun bağımlılığı riskinin yüksek olduğu gözlenmiştir.

Uluslararası Psikiyatri Kuruluşu, 2018 yılı içinde bağımlılık kategorilerine internet bağımlılığını ilk defa bir ruhsal rahatsızlık olarak kayda aldı.

“Cep telefonu kullanma oranları göçmen çocuklarında %63“

Kısa bir süre önce, İsviçre’nin ciddi araştırma kuruluşlarından biri olan Zürih Yüksek Okulu – Pedagoji Fakültesi’nin yaptığı bir araştırma sonucu açıklandı. Bu araştırmada, yaşları 8 ila 13 arasındaki çocuklarda cep telefonu kullanma oranları ortaya konurken, cep telefonu kullanma oranlarının göçmen çocuklarında %63, İsviçreli çocuklarda ise %41 olduğu tespit edildi.

Göçmen kökenli çocuklarda cep telefonu kullanma oranı bu kadar yüksek ise acaba sebepleri neler olabilir? Ailelerin eğitim konusundaki farklı tutumlarından mı? Ya da göçmen olarak sosyal medya araçlarını kullanmaya daha fazla mı ihtiyaç duyuluyor? Bunlar yoruma açık sorular.

Ölçü ve sınır nedir?

Şurası artık su götürmez bir gerçek; akıllı cep telefonları, internet ve sosyal medya yaşantımızın bir parçası ve gerçekliği. Peki bu gerçeklikle yaşanılacaksa nelere dikkat etmeliyiz? Bu araçları kullanırken ölçü ve sınır nedir?

Özellikle de ergenlik çağına girmiş her genç için sosyal medya önemli bir yere sahip. Birçok genç bir taraftan görsel bilgilerle beslenirken diğer taraftan da sosyal ilişkilerini de bu hesaplar üzerinden yaşamaktadır. Bu alanlarda bir taraftan kimliklerini dış dünyaya sunarken, bir taraftan da bu kimlikler üzerinden yerlerini tarif etmekte ya da aramaktadırlar.

Özellikle açılan sosyal medya hesaplarında kendilerine ait özel bilgileri nasıl sunacakları ya da aktaracakları konusunda aileler oldukça endişeli olabilirler. Facebook hesabının kanunen 13 yaşından itibaren açılması anne ve babanın onayıyla mümkün olabilirken, bazı anne ve babalar daha çocukları henüz 8 ya da 9 yaşındayken bu hesapları açmaktadırlar. İşte tam da burada anne ve babaların çocuklarının hesaplarına daima göz atmaları ve kendi kontrollerinde olmasını sağlamaları gerekmektedir. Prensip olarak da bu yaşlarda çocukların sosyal medya hesaplarının olması dogru değil elbette. Anne ve babaların, çocuklarına her şeyden evvel sosyal medyada en çok nelere dikkat etmeleri gerektiği konusunda uyarmaları şart.

Sosyal medyanın yasaklanması yanlıştır

Her şeyden evvel gençlere sosyal medyayı yasaklamak doğru bir karar ve tutum değildir. Yasaklatan anlayışa gençler, inat olsun diye tersini yaparak cevap vermektedirler. Sosyal medya hesaplarının nasıl kullanılacağı üzerine konuşmak ve bunun çerçevesini ve kurallarını belirleyip tanımlamak daha anlamlı olacaktır. Mesela her gün kaç saat ve ne kadar kullanılacağı anne ve baba tarafından mutlaka sınırlanmalıdır. Bu saatler çocuğun ya da gencin yaşına göre belirlenmelidir.

Farz edelim ki çocuğunuz 13 yaşına girmiş ve bir Facebook hesabı açmak istiyor. O halde bu hesabı beraber açmanız ve daha baştan profil bilgilerinde nelerin olup olmayacağında etkin rol oynamalısınız. Burada şu kriterlere dikkat etmeniz önemli;

• Gizlilik ilkelerini ve ayarlarını mutlaka sizler belirleyin ve bu ayarların çocuğunuzu koruyacak şekilde olmasına dikkat edin.
• Özellikle de onun profil sayfasında verilecek olan bilgilerin en az düzeyde olmasına özen gösterin.
• Kişisel bilgilerini sadece kendi arkadaşlarına açık olmasına dikkat edin.
• Arkadaşları dışında herkese kapalı olmasını mutlaka kontrol edin.
• Tanımadıkları kişilerden aldıkları arkadaşlık isteklerini kabul etmemelerini söylemelisiniz.  Bu konuda yaşanmış birçok olumsuz tecrübeler medyada haber olarak yeterince bulunmaktadır.
• Özellikle de sürekli rahatsızlık verdiklerinde yetkili dairelere mutlaka başvurunuz ve bunları bildiriniz

Sanal alemde Mobbing gerçekliği:

Burada karşımıza çıkan en önemli konulardan bir diğeri de siber-mobbing (Cybermobbing). Özellikle kendilerini korumayan, özgüvenleri düşük olan çocuklar ve gençler bu Mobbing’in kurbanı olmaktadırlar. Sosyal medya üzerinden bir kişi ile dalga geçerek, onun özeline laf etmek ya da dokunmak, mağdur olanda derinden incitici izler ve etkiler bırakmaktadır.

En son geçen yıl Hollanda’da 20 yaşında olan bir genç, arkadaş grubunun Mobbing kurbanı olunca intihar etmişti. Acımasız olan insanlar her yerde karşımıza çıkmakta, hiç düşünmeden kendi egolarını tatmin etmek adına birilerine kolaylıkla zarar verebilmektedirler. Sanal alem bu tür insanlara da inanılmaz zemin sunmaktadır.

Gençlerde sportif etkinlikler olması kazanımdır

Çocuklar ve gençler, sosyal medya hesaplarını ve interneti bilinçli ve yerinde kullanırlarsa gelişimleri büyük bir zenginliğe dönüşebilir.

Ama her şeyde olduğu gibi, ölçüsü kaçtığı zaman karşımıza birçok sorun ve sıkıntı çıkmaktadır. Ekran başında yalnızlaşan gençler, sosyal ilişkilerde çekingen ve tutuk bir nesilin yetişmesine sebep olabilmektedir. Bundan dolayı mümkünse gençlerin dışarıya çıkarak arkadaşlarıyla buluşmaları ve gezmeleri internet alışkanlıklarını kıracaktır.

Diğer taraftan sosyal medyayı iyi kullanan gençlerin daha sosyal olduklarına dair gözlemler de mevcut. Ben şahsen, gençlerin hem sanal alemdeki ilişkilerini hem de sokaktaki ilişkilerini dengeli ve ölçülü bir dağılıma tekabül edebilecek şeklinde kullanmaları ile sıkıntı ve sorunların fazla olmayacağı kanaatindeyim. Gençlerin ömürlerinin en hareketli olmaları gereken bu dönemde bilgisayar karşısında oturarak geçirecekleri zaman yerine, mutlaka aktif bir faaliyetlerinin olması iyi olacaktır. Bir spor klubüne, fitnes klubüne kayıt olamaları ya da dağ gezileri gibi etkinliklere yönelmeleri onlara iyi gelecektir. Anne ve babalara da tabii ki.