İsviçre’de çifte vatandaşlık kaldırılsın tartışmaları
Derya Özgül, LL.M.
Hukukçu
www.adconsultancy.ch
1992 yılından bu yana İsviçre’de çifte vatandaşlık mümkün. 2000 yılına kadar çifte vatandaş olanların geldikleri ülke ismi de bulunduruluyordu resmi belgelerde. Yani Türkiye vatandaşı olan birinin, İsviçre makamlarınca verilen belgelerinde hem Türkiye hem de İsviçre yazıyordu. 2000 yılından bu yana, İsviçre vatandaşlığına geçenlerin resmi belgelerine geldikleri ülkenin ismi kaydedilmiyor.
2000 yılına kadar İsviçre’de yaklaşık 500 bin çifte vatandaş bulunuyordu. İsviçre dışında yaşayan İsviçrelilerin yaklaşık yüzde 75’inin de (750 bin) başka bir ülke vatandaşlığı vardı.
Günümüzde İsviçre’de yaşayan çifte vatandaşların sayısı 870 bin, yurt dışında yaşayanların sayısı ise 560 bin olarak açıklanıyor.
Avrupa ülkelerinde çifte vatandaşlık
Avrupa ülkelerinden Fransa, Finlandiya, İsveç, Portekiz, Macaristan, İzlanda, Malta, Büyük Britanya, Bulgaristan, Kıbrıs, Yunanistan, Lüksemburg, Polonya ve Slovenya çifte vatandaşlığı kabul ediyorlar. Şu an Almanya’da tek vatandaşlık sistemi mevcut. Ancak 2007 yılından bu yana, Avrupa Birliği ve İsviçre vatandaşlarına ve bazı istisnai durumlarda çifte vatandaşlık izni uygulanıyor. Avusturya, Belçika, Danimarka, Hollanda, Çek Cumhuriyeti, Estonya, İspanya, İrlanda, Letonya, Litvanya, Slovakya ve Norveç’te ise tek vatandaşlık uygulması mevcut. Bu ülkelerin bazılarında eşlere istisnai kurallar geçerli.
İsviçre’de bazı durumlarda çifte vatandaşlık mümkün olmuyor. Örneğin kişinin geldiği ülkenin diğer ülke vatandaşlığını kabul etmemesi buna etken. Ancak bu durum İsviçre’den kaynaklı değil.
İsviçre’de yürütülen tartışmalar
İsviçre Halk Partisi SVP, ara ara İsviçre’de çifte vatandaşlığın yasaklanmasını gündeme getirir. Birkaç yıldan bu yana bununla ilgili pek ses çıkmazken, konu geçtiğimiz günlerde SVP’nin değerlendirmeleri ile yeniden İsviçre basınına yansıdı. Özellikle “Kolaylaştırılmış vatandaşlık hakkı” ile “Üçüncü jenerasyona kolaylaştırılmış vatandaşlık hakkı” gibi başlıklar SVP’yi rahatsız edip harekete geçiren konular.
SVP’liler her ne kadar önlemlerini Avrupa dışı ülkelerinden gelen göçmenler için almak istediklerini söyleseler de, dergimizde de sürekli bahsettiğimiz gibi, İsviçre’de yaşayan göçmenlerin çoğu Avrupa ülkeleri vatandaşları. Konu bu olunca, Avrupa vatandaşları için İsviçre vatandaşı olmak pek de “olmazsa – olmaz” değil. Seçme ve seçilme hakkından maruz kalınması dışında, Avrupa vatandaşlığı birçok konuda daha kapsamlı ve yararlı.
Kısa bir süre önce basına yansıyan bir tartışmada, çifte vatandaşların İsviçre vatandaşı olanlardan daha fazla haklara sahip oldukları iddia ediliyordu. SVP Federal Meclis Üyesi Erich Hess: “Çifte vatandaş olanların kalplerinin sadece İsviçre için atıp atmadığı bilinmiyor. İsviçreli olunacaksa tamamen olunmalı” diyor ve bu ifadesinden sonra da “Sadece çok iyi entegre olanların İsviçre vatandaşı olabileceklerini” söylüyor. Ayrıca çifte vatandaşların kendi ülkeleri için seçme ve seçilme haklarına sahip olmaları, kendi ülkelerine yerleşme imkanlarının bulunması ve sosyal sigortalardan yararlanmaları da SVP’li Hess’i rahatsız ediyor. “Böylelikle…” diyor Erich Hess; “Çifte vatandaş olanlar İsviçrelilerden daha fazla haklara sahipler.”
İsviçre tartışmaların gerisinde
Konu oldukça ilginç. Çünkü çifte vatandaşlığı kaldıran ülkelerde, örneğin Almanya ve Hollanda’da çifte vatandaşlık uygulamasının geri getirilmesi tartışılıyor. Özellikle başka ülkelerde üst pozisyonlarda çalışan uzmanlar bu durumdan etkilendikleri için lobi çalışmaları yüksek düzeyde yürütülüyor.
Diğer Avrupa ülkelerinin vatandaşları gibi İsviçre vatandaşlarının da birçok ülkeye sorunsuz yerleşme imkanları, yerleşilen ülkenin vatandaşı olma hakları bulunuyor. Yani diğer ülke vatandaşlarıyla aynı haklara sahipler.
Çifte vatandaşlık bir haktır ve bu hakkın geri alınması talep edilecekse, konu daha mantıklı bir şeklide yasal gerekçeleriyle tartışılmalıdır. SVP’li Erich Hess’in dile getirdiği şekilde değil…
Aidiyet duygusu
Başka ülkelerde yaşayan ve orda da vatandaş olanların aidiyat duygusu genellikle azalıyor. Çünkü sadece bir ülke ile değil, birçok ülke ile bağları bulunuyor. Burada en büyük etken, kişilerin vatandaşı oldukları ülkelerde seçme ve seçilme haklarına sahip olmaları.
Diğer bir şey ise; vatandaşlığı elinden alınan bireyin düşünce biçiminin nasıl değiştirileceği, gönül bağının nasıl koparılacağı sorusu. Çifte vatandaş olan ya da olmayanın düşünce ve davranış biçimi çok da fazla değişmeyecektir.
Yaşadığımız göçler aidiyet duygularımızı yıpratıyor. Globalleşme ve çok kültürlülük gibi etkilerle birlikte kültürel ve toplumsal kimlikler de değişiyor. Bir ülke vatandaşı olmamız, kendimizi sadece o ülkeye ait hissetmemize yetmez.
İnsanlar kırsaldan metropollere, metropollerden yurtdışına göç ettiler. Daha sonra da ülkeler değiştirdiler. Bulundukları ülkenin vatandaşları ile evlendiler. Bu kesimlerin çocukları köklerinin olduğu ülkeyi tanımıyor belki de. Dilini konuşamıyor ancak elinde vatandaşlığı-pasaportu bulunuyor.
Peki hangi ülkenin vatandaşı olduğumuzu bu durumda kim kararlaştıracak? SVP’li Erich Hess ya da Hess gibiler nasıl ayırt edecekler bunu? Ötekileştirerek, uzaklaştırarak mı?
Onlar için en kolay yol bu belki de…
Not: İsviçre’de, hukuki konularda danışmanlık hizmetinden faydalanmak isteyenler yukardaki mail adresimden bana ulaşabilirler. Ayrıca Türkiye ile, tanıma/tenfiz davaları, tapu dava işlemleri, tebligat, vekâlet işlemi vs. türünden herhangi bir hukuki süreç içerisine giren ya da Türkiye’de hukuki takip yaptırmak isteyen okuyucularımız da iletişime geçebilirler.
