9 Haziran’da halk oylamasına sunulan ve ezici bir çoğunluka kabul edilen Mülteciler Yasası Reformu’na yönelik değişiklikler, mültecilerle ilgili yeni tartışmaları da gündeme getiriyor.
İsviçre politik gündeminin sevilen vazgeçilmez klasiği olan mülteciler, bu kez “F geçici oturum“ boyutu ile gündemdeler.
İnsan hakları örgütleri ve sol partiler F geçici oturumlulara yönelik iyileştirici düzenlemeler isterken, Orta ve Sağ partiler ise tam tersine sert önlemler alınmasından yana görüş belirtiyorlar.
F geçici oturum hakkı nedir?
F oturum hakkı, çatışmalı bölgelerden gelenlerin korunması için 1980’li yılların ortalarında uygulamaya konuldu. Bu oturum hakkı ilk olarak kısa bir süre için düşünülürken, “geçici oturum“ şeklinde tanımlanmaya başladı.
Federal İsviçre devleti son 10 yılda 43 bin kişiye geçici oturum hakkı tanıdı. Bu oturum hakkı her ne kadar geçici bir özelliğe sahip olsa da, bir çok mülteci İsviçre’de daha uzun süre kalıyor. Ancak geçici oturum hakkına sahip olan bu F oturumluların çalışma olanaklarının sınırlı olması, onların yaşam koşullarını da ağırlaştırıyor.
F oturum hakkı, genellikle İsviçreli yetkililerin mülteci statüsünü kabul etmedikleri durumlarda gündeme geliyor. Bu geçici oturum hakkına sahip mülteciler, geldikleri ülkelere güvenlik nedeniyle gönderilemedikleri için, F oturum hakkı ile İsviçre’de kalabiliyorlar.
Ancak geçici oturum hakkına sahip olanlar, diğer mülteci statüsünde olanlara göre çok daha az imkanlara sahipler.
Günümüzde “geçicilik“ belirtildiğinin tersine, artık geçici olmaktan çıkmış durumda. Bu oturum hakkına sahip olanların yüzde 90’ı uzun süredir İsviçre’ de yaşayanlardan oluşuyor. Bunun en önemli nedeni ise mültecilerin geldikleri bölgelerdeki çatışmaların uzun süredir devam ediyor olması. Örneğin Afganistan ve Somali gibi ülkelerde var olan savaş durumundan dolayı, bu statüde ki mültecilerin geri gönderilmesi makul karşılanmıyor.
Bir başka sebep ise; Federal Göçmen Dairesi’nin her dosyayı, her yıl yeniden gözden geçirememesi. Göçmen Dairesi sözcüsü Céline Kohlprath, “Öncelikler ortaya koymamız gerek ve orantılık ilkesine göre hareket etmek zorundayız. Her geçen gün, mültecileri kendi ülkelerine geri göndermek daha da zorlaşıyor.“ diyor.
Geçici F- oturum hakkının son 10 yılda 43.619 kişiye verildiği bildirilirken, aynı zaman dilimi içerisinde 24.240 kişiye kalıcı mülteci statüsü tanındı. F oturum hakkı verilenler, daha çok Somali, Sırbistan, Eritreya, Afganistan ve Irak gibi ülkelerden gelenlerden oluşuyor.
Kalıcı oturum hakkına dönüşme
Geçici F oturumu bir süre sonra kalıcı oturum hakkına dönüsebiliyor. Şu ana kadar F oturumunu normal oturum hakkına dönüştürebilenlerin sayısı çok az. Bunun için, isviçre de en az 5 yıl ikamet etmek, entegre olmak ve ekonomik olarak devletten bağımsız olmak gibi şartlar aranıyor.
Ancak bir çok kişi sürekli aynı statüde kalmak zorunda kalırken, buna sebep olarak da F oturumluların çok zor iş bulmaları gösteriliyor. Bu durumda, yetersiz bir maaş ile devletten ekonomik olarak bağımsız olmak neredeyse imkansız.
Geçici oturum sahiplerine, 2006 yılında sosyal ve mesleki yaşama dahil olmak adına yeni düzenlemeler yapılmasına rağmen, BFM (Federal Göçmen Dairesi) ve Seco (Ekonomi Devlet sekreterliği)’ nun ortak bilgilendirme broşüründe; “Bu düzenlemelerin çok az kişi için faydalı olduğu“ ifadesi yer alıyor.
Buna karşın, İsviçre Göç ve Nüfus çalışmaları Forumu Yardımcı Başkanı Denise Efionay-Mäder; “Tabii ki bu insanlar bir çok engelle karşı karşıya kalıyorlar. Öncelikle kaçışın travmasını atlatmalılar. Diplomalarını tanıtmaları gerek ve buna ek olarak, bir de başka bir dil öğrenmek zorundalar. Bu insanlar geçici oturumlarından dolayı iş bulamıyorlar, basit bir iş bile verilmiyor onlara. Sadece yetişkinler için sorun değil bu, çocuk ve gençler için de F oturumu ile yaşamak çok zor. Örneğin meslek yeri bulmaları neredeyse imkansız“ diyor.
Yasal olarak F oturumluların çalışmaları mümkün, ancak bir çok iş veren “geçici“ kelimesini görünce iş vermekten kaçınıyor. Ortaya çıkan bu olumsuz durumun sadece iş arayan F oturumlular için değil, tüm toplum için sorun olduğu söylenebilir. Çünkü böylelikle F oturumlular bu şekilde sosyal yardıma muhtaç durumda bırakılıyorlar.
Seyahat yasağı
F oturumu sahipleri, çok acil durumlar ve sıkı kurallar dışında İsviçre dışına çıkamamakla birlikte, başka bir kantonda ev veya iş bulmak için izin almak zorundalar. Bu koşullar İsviçre’de doğan F’li çocuklar için de geçerli kılınıyor. 2012 sonu itibariyle Parlamento, 3 senelik bir izin sonrası F’lilerin yurtdışına seyahat etmelerini tekrar yasakladı.
Yeniden tartışılıyor
Konu, şu sıralar Mülteciler Yasası Reformu kapsamında, Federal Parlamento’nun da gündeminde ve mülteciler üzerinden yeniden sıcak tartışmalar yürütülüyor. Tartışılan şey; geri dönüşü mümkün olmayanların belli bir süre sonra otomatik olarak normal oturum hakkına sahip olmaları.
Halk tarafından geçici oturum hakkının mülteci statüsü ile eşit kılınmasının istenmediğini iddia eden Hür-Demokrat Partisi (FDP-Die Liberalen) Başkan Yardımcısı Isabelle Moret; “Bu Mülteciler yasasının genişletilmesine yol açar ve halk bunu defalarca istemediğini açıkladı“ diyor.
Sol partiler ve İnsan hakları Organizasyonları bu oturum hakkının ve entegrasyon olanaklarının genişletilmesini isterken, Orta ve Sağ partiler bu tartışma konusunun kural değil de istisna olmasından yana fikir belirtiyorlar. Ayrıca SVP daha sıkı kontroller ile birlikte kabul kriterlerinin daha keskin kurallara bağlanmasını talep ediyor.
SVP Meclis üyesi Hans Fehr; “Yetkililerin her 3 ya da 6 ayda bir geçici oturumluların geri dönme imkanlarını kontrol etmeleri gerekiyor“ diyor. Aşırı sağcı parti SVP, bir adım daha ileri giderek, F-geçici oturum statüsünün tamamen kaldırılması için Parlamento’yu Halk inisiyatifi ile tehdit ediyor.
Yeni kısıtlama talepleri
Parlamento’da ki bir çok Milletvekili, özellikle F oturumlu gençlerin vatandaş olma olanaklarını kısıtlamak isterken, SVP ise geçici oturum hakkına sahip olanların aile birleşimine sınırlama getirilmesini talep ediyor.
