Mobbing

Modern toplumdaki insanın yabancılaşmasının hikayesi

Mobbing ingilizce bir kelime olarak “to mob” fiilinden gelmektedir ve anlam olarak ‘zorbalık etmek’, ‘taciz etmek’ demektir.

Mobbing 1984 yılından itibaren İsveç, Norveç ve İngiltere’de bilimsel araştırmaların konusu olmuş bir olgu olarak şöyle tanımlanmaktadır; “Bir iş yerinde çalışanlarca bir kişiye karşı uygulanan her türlü yıkıcı ve yıpratıcı tutum ve davranışların sonucunda, bu kişinin hastalanarak işi bırakmasıyla sonuçlanan yaptırımların tümü”.

Genellikle işyerlerinde kötü bir idareciliğin olması ve sorunların çözümüne yönelik adımların atılmaması ya da çözümlerin üretilememesi Mobbing mağdurlarının anlaşılmamasına sebep olurken, bazı ekstrem durumlarda mağdurun intiharıyla da sonuçlanabilmektedir. Mobbing’in genellikle grup içinde üst göreve sahip sorumlu şef ya da amirlerce daha fazla uygulandığı gözlenmiş, aynı düzeyde görevliler arasıdan bir tek kişi tarafından olmakla beraber, ortak hereket eden bir grup tarafından da tek kişiye karşı uygulanan zalimane bir durum olarak da tarif edilmektedir.

Mobbing Mağdurları

Mobbing mağdurları kendilerini savunamayan “zayıf” insanlar olmakla beraber, genellikle kadınların kurban seçildiği vakalar çoğunluktadır. Kadınlarda ayrı bir boyutunda cinsel taciz olduğu gözlenmiştir. En çok ordu, polis gibi yapılanmalarda Mobbing vaz geçilmeyen bir metod olarak kendini göstermiştir.

Bu tür durumlarda baskılara maruz kalanlar çoğunlukla ruhsal ve bedensel tepkiler vererek hastalanırlar. Bu kişiler geçici bir çözüm olarak belli bir süre doktor raporu alarak iş ortamında uzaklaşsalar da, iş yerinde yaşananlar mağdurlar için o kadar ağırdır ki, bir daha o iş ortamına dönmeleri artık imkansız hale gelir. Böyle durumlarda genellikle iş anlaşmalarının bitirilmesi bir sonuç olarak kendini gösterir.

Nasıl ortaya çıkar?

Mobbing kendi mantığı içinde belli başlı mekanizmalara göre işlemektedir. Mobbing kurbanlarının genellikle sinsice işleyen bu mekanizmaları zamanında fark edemedikleri tespit edilmiştir. Bu mekanizmaları zamanında tespit etseler dahi, buna uygun tedbirleri almada başarılı yöntemleri geliştiremedikleri ayrıca gözlenmiştir.

İşyerlerindeki ortamın kötüleşmesi, çalışanların huzursuzluklarının çoğaldığı durumlarda, işyerlerinde gidilen yapısal değişiklerden kaynaklanan sorunların giderilmemesi, şirketlerin birleşerek istihdamda tasarrufa giderken işten çıkarılmaların çoğaldığı dönemlerde, baskıların artması sonucunda genel memnuniyetsizliğin olmasıyla beraber, çalışanların zorbalıklara maruz kalması gibi durumlar gözlenmiştir. Böyle durumlarda iş ve işçi dayanışmasından ziyade, ötekini kendine rakip gören anlayışların hakim olması, Mobbing’in oluşmasına katkıda bulunmaktadır.

Bir örnek

Bir bankada çalışan bir danışmanın çalışma masasından fotokopi makinesine gidip kopyaladığı evrakları alıp masasına geri döndüğünde, yarım bıraktığı kahvesinin çalışma masasındaki diğer evrakların üzerine dökülmüş bulur. O bölümde çalışan herkesin bunu yapanın kim olduğunu bilmesine rağmen, mağdur bunun kimin tarafından yapıldığını bir türlü öğrenemez ve akabinde bitmek tükenmek bilmeyen yaptırımlarla karşı kaşıya kalır.

Mobbing sadece iş dünyasında yaşanılan bir gerçeklik olmayıp, aynı zamanda eğitim sektöründe, ordu ve polis teşkilatında, dernek ve partilerde, komşuluk ilişkilerinde, ailede ve sosyal medya ağlarındaki arkadaşlık sitelerindede olmaktadır.

En son geçen yıl Hollanda’da Facebook’ta arkadaşları tarafından taciz edilen ve psikolojik teröre maruz kalan 19 yaşındaki bir genç intihar ederek gündeme gelmişti. Aynı şekilde çocukların at yarışı gibi yarıştırıldığı eğitim sektöründe özellikle de sınıflarda öğrenciler arasında mobbing durumu yaşanılan bir gerçekliktir. O küçük varlıklar maalesef büyüklerin onlara dayattığı başarı endeksli performans dünyasında birbirlerine karşı zalim olabiliyorlar ve en acısıda bunu onlara öğreten ve onları bu konuda kamçılayan ebeveynlerin, ‘en iyi sen olmalısın!’ sloganına sadık kalırcasına güdülmeleri ayrı bir sancısı bu modern toplumun.

Mobbingle ilgili bilimsel araştırmalar

Yapılan bilimsel araştırmalar sonucunda Mobbing kurbanları hastalanmaktadırlar. Tıbbi anlamda bunun en temel belirtisi olarak stres durumlarının çoğalması, kişinin özgüven kaybının yükselmesi ve hayattan zevk alma şevkinin kırılması sonucunda, depresyon, Burnout (tükenmişlik sendromu) ve vejetatif bir takım rahatsızlıklar gelişmesi olarak karşımıza çıkmaktadır. Mağdurlar uzmanlardan psikolojik destek alarak sistemin onlar üzerinde yarattığı tahribattan kurtulmak için ilaçlı tedavi görmekteler ve psikoterapi almaktadırlar.

Bugün Mobbing yaşanılan bir olgu çok boyutlu etkileriyle hayatımıza yansımaktadır. Hem mağduru olan kişide hem de toplumda olumsuz sonuçlara sebep olmasından dolayı bilimsel araştırmaların sonucu olarak Mobbing’in yarattığı tahribatları şöyle sıralayabiliriz;

1) Mobbing kurbanında açığa çıkan belirtiler  

İç huzursuzluk, asabiyet, uyku bozukluğu, sosyal geri çekilme ve izolasyon, genelleştirilmiş korku bozukluğu, isteksizlik, yorgunluk duygusu, tükenmişlik hali, kan dolaşımı sorunları, Mide problemleri ve hazımsızlık, Kas ağrıları, bel ağrıları, depresyon, kişilikte değişim, nefes darlığı, psikosomatik sıkıntılar, bağımlılık eğilimi, bağışıklık sisteminin zayıflaması, kaza riskinin yükselmesi, intihar düşüncelerinin çoğalması, değersizlik duygusu ve dikkat bozukluğu.

2) İş yerine yansıması

Dikkat bozukluğu, isteksizlik, bir şeyi yanlış yapma telaşı, kendini ifade etmede zorlanma, strestli hallerin çoğalması, hata ve kaza yapma riskinin yükselmesi, iş verimliliğinin azalması, işe gitmeme günlerinin çoğalması ya da daha fazla doktor vizitesine gitme, işten çıkış ve mutsuzluk.

3) Sağlık sektörüne yansıması

Hastalık giderlerinin çoğalması, hastalık izninin ve sigorta günlük ödeneğinin uzaması, malülen emekliliğe sebep olacak bir durumun gelişmesi, iş dünyasına yeniden dönüşün zorluluğu ve emeklilik durumununda sürecin pirimlere olumsuz yansıması

4) Ülke ekonomisine ve iş yerine yansıması

Her işletme için yaşanılan Mobbing vakasının bir işçinin yıllık maaşına eşdeğer düzeyde gidelere sebep olması, Mobbing kültürünün işten çıkarılmalardan sonra bitmemesi, tüm çalışanların Mobbing’in bıraktığı etkilerden kurtulamayarak iş yerindeki dinamiğin bozulması, iş yerinin imajının bozulması, her giden işçinin yerinin doldurulmasının zaman alması.

Ne yapmalı?

Görüldüğü gibi batı kapitalist sistem insani boyutta yaşanılan bu durum karşısında sorunların tespitinde ve bunların yansımasında boş durmamakta ve alınması gereken tedbirler üzerinde önerilerde bulunmaktadır. Özellikle de iş yerlerinde Mobbing’e karşı duyarlılığın geliştirilmesi için çalışanlarına seminerler düzenlemekteler ve bu konuda uzmanlardan destek almaktadırlar. Özellikle de hizmet sektöründe Mobbing vakalarının çoğunlukta olması dikkat çekici bir durum olarak karşımıza çıkmaktadır.

Mobbing, batı toplumunda insanın insana yabancılaştığı, birbirinin kuyusunu kazan varlığa dönüştüğü, akıllara durgunluk veren bir olgu olarak mutlaka karşısında olmamız gereken ve her vicdan sahibi insanın ‘hayır, dur!’ demesi gereken bir durumdur.

Mobbing karşısında susmak, zalimden yana olmaktır. Bugün şahit olduğun kişiyi vuran bu durum yarın seni de bulabilir. Bundan dolayı Mobbing herkesin evde, işte, okulda ve her yerde duyarlı olması gereken bir mesele olmalıdır. Hani “susma, sustukça sıra sana da gelecektir’ diye bir söz var . İşte bu söz tam da Mobbing için söylenmiştir diyebiliriz. Evet lütfen Mobbing karşısında susmayalım…