Malülen emekliliğe dair kısıtlamalar
Haşim Sancar
Pro Infirmis Bern Yöneticisi
Bern Çevresi Engelliler Konferansı Yönetim Kurulu Üyesi
Malülen Emeklilik Sigortası İsviçre’de 1960 yılından beri vardır ve dayanışma temeli üzerine kurulmuş bir sigortadır. Bu sigorta türü sağlık sorunundan dolayı çalışamayan insanlara maaş bağlamayı öngörür.
Malülen Emekliler (IV) Kurumu, bundan bir kaç yıl önce, bütçesindeki 10 milyar franklık açıktan dolayı birçok kısıtlamalara yönelmişti. İşverenler de, verilen açığın primlerin yükseltmesi ile giderilmesine karşı çıkmıştı. Hal böyle olunca, bir taraftan yeni başvuruları yüksek oranda reddedilip yeni malülen emekli maaşı bağlanmasını engellemek gerekirken, diğer taraftan da periodik yapılan kontroller (Revision) ve dosyaların taranması aracılığı ile halı hazır mamülen emekli maaşı alan insanların sayısı düşürülüp, sözkonusu insanları iş hayatına yeniden döndürmek düşüncesi savunuldu.
Bu düşünce Malülen Emeklilik Yasasının (IVG) 6a Revision’u ile 2012 yılından itibaren yürürlüğe girdi. Bu yasa ile 12.500 kişinin tekrar iş alanına dönmesi planlanmıştı. Bundan dolayı da oldukça pahalı ve karmaşık bilirkişi tıp raporları ile (medizinische Gutachten) binlerce insanın malülen emeklilik maaşı kesildi. Devlet olanaklı pahalı bu raporlara karşı, gerek ekonomik, gerekse de bilgi olanakları sınırlı olan ve sağlık sorunlarıyla cebelleşen insanların karşıt rapor yazabilecek, konu hakkında yeterli bilgisi olan ve bir rapor yazmayı kabul edecek tıp elemanlarını bulmalarının pek basit olmayacağ açık bir gerçekliktir. Bir de bu karmaşık prosedüre itiraz edebilecek ve bir hayli masraflı olan iyi bir avukat bulmak da eklenince iş oldukça zorlaşıyor.
Bu sebeplerden dolayı binlerce insan ya o zamana kadar aldığı malülen emeklilik ve Pension kasadan aldığı maaşlarını ya da tamamlayıcı ödemeler desteğini kaybetmişti.
Ulusal Parlamentodaki sağ ve liberal parti temsilcileri ise, yasa değişikliği ile işverenleri belirli bir miktarda, bir engeli olan birisini işe almayı zorunlu kılma istemlerini reddettiler. Çünkü işverenler bu isteme karşı çıkıyorlardı.
Uzun süreden beri malülen emeklilik maaşı alan insanların maaşları kaldırıldığı zaman, Malülen Emeklilik Kurumu, bu insanlara iş bulup kendilerine yasa gereği yardım etmek, hatta iki yıla kadar ekonomik olarak da desteklemek zorundadır.
Gerek 2013 yılında gerekse de bu yılın başında basında ve kamuoyunda bu konu ile ilgili bazı haberler yayınlanmaya başladı. Buna göre, beklenen sonuçların ne yazık ki alınamadığı, bu kişilerin tekrar iş alanına dönmesi için gerekli olan işlemlerin ve uğraşların çok külfetli olup başarı sonucuna ulaşılmadığı tespit edildi.
Kanton Malülen Emeklilik Kurumları, insanların rahatsızlık ve hastalıklarının boyutlarından dolayı, tekrar iş alanlarına dönebilme koşullarının çok zor olduğunu vurguluyorlar. İşverenleri de bu konuda fazla yardımcı olmadıkları gerekçesiyle ayrıca eleştiriyorlar. Kapitalist sistemin aşırı kâr temelleri üzerinde kurulduğunu ve az işçi ile çok üretme filozofisinden harekat ettiğini göz önünde tutarsak, bu duruma pek de şaşmamak gerekiyor.
Bana yardımla ilgili bilgi almak için gelen birkaç kişi de bu konumdaydı. Kısa bir örnek vermek vereyim;
Genç yaşlarda olan bir kişi, kendisinin iyileştiğini belirten bilirkişi raporlu maaşının kesilmesi kararına itiraz etmeden, iş yaşamına dönmek istediğini belirtti. Daha sonra Malülen Emeklilik kurumunun bu kişiye yardım etmesini istedik. Birden fazla iş denemesine karşın, iki yılı aşan bir süreden sonra, kendisine refakatlık eden ve ekonomik olarak destekleyen Malülen Emeklilik Kurumu da gördü ki, bu kişinin iş alanına dönmesi pek de olanaklı değildi. İşverenlerin raporlarının yanında, kendileri de bu kunuyu tespit ettikler ve rapor hazırladılar.
Kişinin Malülen Emekli maaşı alması için tekrar bir müraacatta bulunuyoruz.
Malülen Emeklilik kurumunun yukarıda belirtiğimiz bu tavrını, 1990 yılında Hollanda devleti denemişti. Ancak Hollanda daha sonra,1995 yılında çok daha fazla insana emeklilik maaşı vermek zorunda kalmıştı. Bu arada insanlar mağdur duruma düşmüş, belediyelerin sosyal hizmetlerinden yararlanmak zorunda kalmış ve bu git-gelmelerden ve uğraşlardan dolayı, sağlık sorunları daha da kötüleşmiş olarak tekrar Malülen Emekli Kurumuna dönmüşlerdi.
Ne yazık ki, İsviçre bu kötü örneği tekrarladı. Yetmiyormuş gibi, son günlerde işverenlerin yeni bir önerisi de ortalıkta dolaşıyor. Önerilen şey; “Psikolojik sorunlarından dolayı gençlere, 25 veya 30 yaşından önce Malülen Emekli maaşı verilmesin” şeklinde. Sağ ve liberal partiler bu öneriyi destekleyeceklerini belirtiyorlar. Bu öneriye sıcak bakan orta ve sol parlamenterler de göze çarpmakta. Gerekçe de, genç insanların malülen emeklilik maaşı yerine iş hayatına kazandırılması. Oysa, her zaman ve herkes için ilk girişim, kişinin iş hayatına kazandırılmasıdır. Bu geçmişte de böyle idi, şimdi de böyle ve geçerli bir kıstas. Oysa şimdi ki düşüncenin temelinde ekonomik kısıtlama yatmakta.
Umarım, bu mücadelede mantık kazanır ve genç insanların psikolojik sorunlarına yeni sorunlar eklenmemiş olur.
Pro Infirmis hizmetleri hakkında ayrıntılı bilgi ve bulunduğunuz bölgenin büro adresleri için: www.proinfirmis.ch
Bağışlar için: PC 30-13891-5
