Kurban Bayramı ve beslenme
Berna Çoban
Diyetisyen
diyetisyenbernacoban@gmail.com
Kurban Bayramı protein tüketiminin arttığı bir dönem olarak göze çarpar. Proteinler sağlıklı beslenmede önemli bir yer tutar ancak porsiyon kontrolü elzemdir. Günlük enerji alımında, gerekli olan toplam protein miktarı ise kişinin vücut ağırlığına, aktivitesine, sağlık durumuna göre değişmektedir. Ortalama kilogram başına 0.8-1 gr protein alınmalıdır. Ancak özel durumlar beslenme uzmanı tarafından hesaplanır. Hayvansal proteinler ve bitkisel proteinler genel protein kaynaklarımızdır. Etler, baklagiller, mantar, süt grubu besinler, kuruyemişler gibi gıdalar protein ihtiyacımızı karşılar. Kurban Bayramı boyunca hayvansal protein kaynağı olan kırmızı et tüketimi artmaktadır.
Hayvansal kaynaklı proteinler yüksek oranda doymuş yağ ve kolesterol içerdikleri için tüketim miktarlarına ayrıca dikkat edilmesi gereklidir. Başta kalp-damar hastalığı, diyabet, böbrek hastalıkları ve yüksek tansiyonu olan kişiler, az yağlı veya yağsız etleri tercih etmeli, 120- 150 gramı geçmeyecek şekilde tüketmeli ve porsiyon kontrolü sağlamalıdır. Bir gelenek haline gelmiş olan kesilir kesilmez etin tüketilmesi ise sindirim zorluğu nedeniyle risklidir. Yeni kesilmiş hayvanın eti sindirim zorluğu yaratır. Gastrointestinal bir sağlık problemi olan bireylerin etleri buzdolabında en az 1 gün dinlendirerek tüketmesi gerekir.
Pişirme ve saklama koşulları besinlerin sağlık üzerindeki etkisini belirler. Kızartma ve kavurma işlemi yerine haşlama, fırınlama veya ızgara yöntemi kullanılmalıdır. Etler mangalda çok yüksek ısıda uzun süre pişirildiğinde kanserojen maddelerin oluşumuna neden olur. Folik asit, B1 ve B12 vitaminlerinin kaybına yol açar. Etin iç sıcaklığı 75 C ye’ ulaşmalıdır. Etleri pişirirken ayrıca yağ eklenerek pişirilmemelidir. Bitkisel yağlar, kuyruk yağı, tereyağı kullanılmamalıdır. Demir emilimini arttırmak için yanında salata veya sebzelerle tüketilmesi gerekir. C vitamini içeriği yüksek besinler demir elimini kolaylaştırırlar ve dengeli beslenmeye katkı sağlarlar.
Etlerin saklama koşulları da ayrı bir önem taşımaktadır. Etler özenle hazırlanarak tek kullanımlık paketler halinde buzdolabının buzluk kısmında veya derin dondurucu kısmında saklanmalıdır. Dondurma işlemi kadar çözünme işlemi de önemlidir. Etler kullanılacağı zamanlarda ise buzdolabının soğutucu bölmesinde veya mikrodalga fırında çözdürme fonksiyonu kullanılarak çözdürülmelidir. Oda sıcaklığında, kalorifer peteği üzerinde, sıcak suda asla çözdürülmemelidir. Özellikle çözünüp tekrar dondurulan gıdalar mikroorganizmaların üremesine olanak sağladığı için insan sağlığını tehdit eder. Bu nedenle çözünen hiçbir gıda tekrar dondurulmamalıdır. Etler buzdolabında 2 santigrat derecede 3-5 gün; derin dondurucuda ise kısa süreli 0-2 santigrat derecede, uzun süreli -18 santigrat derecede saklanabilmektedirler.
Sağlıklı ve güvenli bir bayram için hijyen kurallarına uyulmalı, gerekli kontrollerden geçmiş hayvanlar tercih edilmelidir. Bir öğün et yenilecekse, bir öğün sebze tercih edilmelidir. Bayram davetlerinde ikramlara dikkat edilmeli, ağır şerbetli tatlılar tüketilmemeli onun yerine sütlü tatlılar tercih edilmelidir. Gazlı içeceklerden, meşrubatlardan uzak durulmalıdır. Günlük 2,5 litre su içilmelidir. Besin çeşitliliği sağlanarak yeterli ve dengeli beslenme alışkanlıkları sürdürülmelidir.