Ölümcül bir durum; atardamar yırtılması
Doç. Dr. B. Nazan Walpoth
Bern Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi
Kardiyoloji Bölümü Öğretim Üyesi
100 hastadan 10’u hastaneye ulaşamadan yaşamını yitiriyor
Aort, kalpten çıkan ve bütün vücuda kanın yayılmasını sağlayan ana damardır. Aort dıseksiyonu hastalığı, büyük atardamar duvarının bir sebeple iki tabakaya ayrılması ve bu iki tabaka arasına kan ve pıhtı dolmasıdır. Bu durumda ki damarın yırtılma riski artar, organ ve dokulara giden atardamarların tıkanmasına neden olabilir.Dıseksiyonlarda durum duvarın tam kat yırtılmasına kadar ilerleyebileceği için hayati tehlike söz konusu. 100 hastadan 10’u hastaneye ulaşamadan yaşamını yitirir.
Aort yırtılması neticesi ölen ünlülere örnek; A. Einstein, Turhan Selçuk, Savaş Dinçel verilebilir.
Tıbbi adı “aort diseksiyonu” olan hastalıkta, yırtılan damarın içine giren kan, her kalp atımında ilerleyerek damar cidarının katmanlarını birbirinden ayırır. Böylece kanın aktığı 2 kanal oluşur. Biri gerçek, diğeri yalancı kanal. Kan akımı iki kanalda da yetersizdir. Akut Aort yırtılması erkeklerde kadınlara göre daha sık görülmekteyken, kadınlarda prognozu daha kötüdür. Belirtilerin çok tipik olmaması nedeniyle teşhis sıklıkla geciktirilir ve bu da hasta için tehlikeli sonuçlar doğurabilmektedir.
Aort diseksyonu gelişmesi için uygun Risk Faktörleri;
Uzun yıllardır var olan hipertansiyon (hastaların % 75’i), sigara, uyuşturucu (kokain, amfetamin), kolesterol yüksekliği, damar bağ dokusunu etkileyen doğmalık hastalıklar (marfan, iki parçalı aort kapağı, aort istmus darlığı, marfan benzeri diğer hastalıklar), Travma ( trafik kazasında göğüse çarpma, yüksekten düşme), damarın yangı hastalıkları (tüberküloz, frengi, dev hücreli arter yangısı)
Aort yırtılmasının sıklıkla ilk işareti çok ani görülen göğüs ağrısı ile sırtta kürek kemikleri arasında olan dayanılmaz ağrıdır. Sırt ağrısı bel bölgesine kadar yayılabilir. Diseksiyon yan dal damarların kapanmasına sebep olabileceğinden; koronerlere, beyine ve karın bölgesine az kanın gitmesine bağlı şikayetler ve bulgular olabilir.
Yırtılma kalbe yakınsa kalp ile ilgili belirtiler de görülebilir (koroner yetmezlik, aort kapak yetmezliği, kalp çevresi kesesinde kan birikimi gibi).
Acil müdehale önemli
Çok ölümcül bir durum olduğu görüldüğü/düşünüldüğü an acil müdehale edilmelidir. Bu bakımdan ilk saatlerde teşhis çok önemlidir. Fakat ne yazık ki sadece hastaların % 39’una ilk 24 saatte doğru teşhis konulabilmektedir. Bunun nedenini aort diseksiyonunun diğer kalp damar hastalıkları acilleri gibi çok sık görülmesinden ve şikayetlerin çok tipik olmamasındadır ( akut koroner sendromlar 100 binde 440, akciğer embolisi 100 binde 69 , akut aort yırtılması (dıseksiyonu) 100 binde 4) .
Kadınlarda, hipertansiyonu olmayan hastalarda ve de daha önce kalp ameliyatı olmuş kişilerde diğerlerine göre daha çok teşhis gecikmeleri görülmektedir.
Teşhiste acilde yemek borusundan yapılan Eko (transözofajial TEE) ve CT (Bilgisayarlı tomografi) en hızlı tanıya götüren yöntemlerdir.
Bazen yükskek derecede aort diseksiyonu şüphesi olan hastalar hemen ameliyathaneye transfer edilmekte ve direk ameliyathane masasında,hastanın yemek borsundan eko yapılıp kesin teşhis konulmaktadır. Hasta teşhis kesinleşince de anestezi alıp ameliyat edilmektedir.
Kalbe yakın aort yırtılmasında (A Tipi diseksiyon) acil tedavi
Çok tehlikeli olan bu durum, tüm katmanların tam yırtılmasına sebep olup büyük iç kanamaya sebep olabilir. Bu yüzden kalbe yakın bölge aort dıseksiyonu (aort yırtılması) düşünülen ve görülen hastalarda hiç vakit kaybetmeden hemen acilen ameliyat edilir. Ameliyatsız bu hastaların hayattta kalma şansı çok düşüktür. Aort diseksiyonu cerrahisi kompleks bir cerrahidir ve ameliyat edilenlerin % 20 si kaybedilir.
Genelde seçilen yöntem açık cerrahidir. Ameliyatta cerrah, kalbin görevini geçici olarak kalp akciğer makinesine devreder. Aortun genişlemiş/yırtılmış bölgesinin yerine sentetik bir kumaştan yapılmış, uygun boyda bir tüp yerleştirilir. Eğer kapakta, aorttan çıkan dallarda sorun varsa onlar da onarılır.
Daha alt seviye, özellikle karın bölgesi diseksiyonları cerrahi müdahale olmadan da, ilaçla (optimal kan basıncı) stabilize edilebilir. Bu vakalarda nadiren stabilizasyon sağlanamazsa, girişimsel olarak ana atardamara içten geçirilen bir protez yöntemi gündeme gelir. B Tipi dışeksiyonda açık cerrahi çok az olarak kateter ile tedavi edilemeyen durumlarda uygulanır. Son yıllarda B Tipi (Aorta inen kısmında gelişen) dıseksiyonlu vakalarda da da erken dönemde kateter ile protez uygulanmasının prognoza (tam yırtılma ve ölüm) olumlu etkisi olduğu yönünde yayınlar vardır. Fakat bu henüz standart değildir.
Ameliyat sonrası nelere dikkat edilmeli?
Hipertansiyon tedavisi çok önemlidir. Ağır kaldırma, şiddetli ıkınma geçici de olsa tansiyonu çok yükseltebilir. Hastanın çocukları ve kardeşleri aort genişlemesi bakımından kontrol edilmeli. Yine de Aort keseleşmeleri (Anevrizma) risk faktörleri olanlarda her noktadan yeniden görülebildiği için kontrol önemlidir. Yapılan tedavi şekline bakılmaksızın tüm hastalar ömür boyu kontrol altında kalmalıdırlar Kontrollerinin sıklığını Kalp Damar Cerrahi/ Kardiyoloji Klinikleri belirler.
