Karakalem ustası; Nuredin Anyig

Daha çok karakalem resimler yapan ve yapıtlarında genellikle insan portrelerini işleyen Anyig ile çalışmaları üzerine konuştuk.

Anyig ilk olarak, neden daha çok portre resimler üzerine çalıştığını anlatıyor;

“Türkiye’de, özellikle de Ortadoğu’da, insanların tarihsel ve toplumsal olarak yaşamları genelde mistik ve oryantalist bir kültür ile şekilleniyor. Bu nedenle insanlar, içsel dünyalarını, duygu ve düşüncelerini ifade etmede çok da güçlü değiller. Özellikle de yazım alanlarında ya da sanatsal çalışmalarda çok dar ve kısırdırlar. Bu yüzden, insanların dilleri ile ya da başka araçlarla ifade edemediklerini, yüzlerindeki çizgilerde, bakışlarında, mimiklerinde ya da yüz ifadelerinde görmek mümkün. Acılarını, sevinçlerini, kederlerini, üzüntülerini, başarı ya da başarısızlıklarını yüzlerinden okuyabilirsiniz. Bu nedenle karakalem çalışmalarım genellikle portre üzerinedir. Portrelerde, insana dair hikayeleri görmek ve yansıtmak benim için “kendini ifade etmek“ gibi bir şey. Portre çizmek, insanlar ile her hallerini paylaşmak beni mutlu ediyor.“

Resim konusunda doğal bir yeteneğe sahip olan Nuredin Anyig, ekonomik nedenlerden dolayı okula gidememiş. Çocukluğunun daha çok ailesinin geçimini sağlamakla geçtiğini söyleyen Anyig, resme olan ilgisinin nasıl geliştiğine dair şunları söylüyor;

“Çocukluğumdan beri resim sanatı ile ilgiliyim. Bu ilgimi abim Eşref Anyig’a borçluyum. Onun kara kalemle güzel resimler çizmesi kendisine özenmemi sağladı. Ağabeyim daha sonra, 18 Mayıs 1982 tarihinde, Diyarbakır cezaevinde 3 arkadaşı ile birlikte kendini yakarak hayatına son verdi. Karakaleme olan ilgimde abimin etkisi büyük ama hiç bir zaman profesyonel olarak resim sanatına yönelmedim. Ülkenin şartları, kimlik mücadelesi ve kan revan içindeki bir Ortadoğu coğrafyası göz önünde bulundurulduğunda sanata yönelmek çok zor olurdu.

12 yıldır İsviçre’de yaşıyorsunuz. Burada yaşıyor olmanız çalışmalarınızı nasıl etkiledi?

Burada yaptığım resimlerle hem aidiyetimi hem kültürümü hem de ifade etmek istediklerimi daha iyi yansıtabiliyorum. Resim çalışmalarına daha çok zaman ayırmaya başladım. Son 3-4 yıldır, durmadan karakalem portre resim çalıştım. Karakalem ile yaptığım portre çalışmalarımda, kendimi geliştirmek adına ilerleme kat ettiğimi düşünüyorum. Bu çalışmalarımda, yaşadığım duyguların yoğunluğu çok baskın ve daha belirgin. Yaşadığım coğrafyadan kopmuş olmamın yarattığı etki, yabancı bir ülkede olmanın verdiği aidiyetsizlik hissi; kendi insanımı, coğrafyamı ve kültürümü yansıtan resimler çizmemde etkili oluyor.

Çalışmalarınıza yenilikler de katabiliyor musunuz?

Avrupa’da sanata değer veriliyor. Bu yüzden sanatın yaşamdaki yeri çok belirgin. Ben de bundan nasibini alıyorum tabi.

Özellikle de son iki yıldır arayışlar içindeydim ve bunun için düşünsel bir yoğunluk yaşıyordum. Bir ara Hollanda’ya gitmiştim. Tesadüf sonucu bir resim galerisinin önünden geçerken, sergilenen çalışmaları dikkatimi çekti ve içeri girdim. Duvardaki resimler adeta beni büyüledi. Tam da yapmak istediğim tarzda resimlerdi bunlar. Galeri sahibi olan ressam Marcel Westerhof ile o an göz göze geldik ve beni içeri davet etti.  Kısa bir sohbetin ardından, galerisinde birlikte çalışabileceğimizi, tarzını ve kullandığı materyalleri ile sanatsal çalışmalarımızı daha da geliştirebileceğimizi söyledi bana. Ben de severek ve isteyerek kabul ettim. Çok farklı bir çalışma ve sanat anlayışı olan Marcel ile, resim alanında yeni bir boyut yakalamış oldum. Sanatsal kaygısı daha ağır basan, bir tarz ve üslubu barındıran bu sanatı kendime esas almaya başladım. Şu aşamada sadece boya değil, birçok farklı materyaller de kullanarak, sanat eserini oluşturma yeteneği ve becerisini kazanmış oldum diyebilirim.

Nasıl bir boyut bu? Bahsettiğiniz tarzın ve üslubun özellikleri nelerdir?

Son çalışmalarımda kullandığım malzemeleri; Epoxy (reçine), özel karışım sıvı boya, tuval, plastik ve silikon formlar, egoxy  içine karıştırılan pigmen boyalar, altın varaka, çeşitli değerli taşlar ve çeşitli süs ürünleri şeklinde sıralayabilirim. Bu materyaller ile, resim sanatını yeni bir üslupla ifade edebilmenin yanında, kalite ve formasyon açısından da güzel bir sanat olgusu çıkıyor ortaya. Tuvalin üzerinde cam gibi bir katman oluşması, çalışmaya fantastik bir form veriyor mesela. Boyaların özelliği, epoxy ile uyumlu, renk arayışlarında çok daha güçlü ve değişmez bir zemin oluşturuyor. Kimi zaman tuval olmadan da epoxy ile sanat eseri oluşturmak mümkün olabiliyor. Değerli taşlar, çeşitli aparatlar kullanılarak harikalar yaratılırken, bu materyaller ile resim olgusuna hem boyutsal hem de derinliksel formlar verilebiliyor. Ayrıca camın içine işlenmiş gibi görünmesi ile de etkili bir görüntü çıkıyor ortaya. Mumluk, şamdan, biblo, heykel, lamba gibi çalışmalar ortaya çıkarıyorum. Bunu bir şekilde resim ile de kombine etmeye çalışacağım.

Etkilendiğiniz akımlar var mı?

Etkisinde kaldığım herhangi bir akım yok. Ancak sanatın resim dalındaki gelişimini sağlayan, ön açıcı olan bütün yaklaşımları elimden geldiğince takip etmeye çalışıyorum. Hem realistleri hem de Sürrealistleri severim. Dali de Picaso da sanata büyük katkılar sunmuş ustalardır. Her iki akımın da çok güçlü formasyonlar sunduğunu söylemeliyim. Özellikle de Van Gogh’un yeri başkadır bende. Çok etkileyicidir. Bu ressamların hiç birini kendi çalışmalarımda esas ya da örnek olarak almadım, alamam da. Ama felsefi olarak çok değerli ve bilinmesi gereken sanatçılardır.

Sanatın önemini nasıl değerlendiriyorsunuz?

Sanatın tarihi insanlığın tarihi ile başlıyor. Bu yüzden sanat her daim yeri çok güçlü ve gereklidir. Bellek oluşturur. İnsanlık tarihinde, henüz dil ve konuşma yetisi gelişmeden önce, insanlar sanat yolu ile birbirlerine ifade ve bilgi aktarımı sağlar. Bunun için de mağaralara duvar resimleri çizerlerdi. İnsanlık hayata böyle başladı. Önce resim, sonra müzik, sonra dans, sonrasında da kültürel şekillenmeler baş göstermeye başladı. Sanat ve kültür, el ile beyin arasında diyalektiksel bağ sonucu ortaya çıkan her şeydir.

Arayışınız devam ediyor mu hala?

Evet, bu nedenle birçok sanat eserini yerinde ya da müzelerde görme, gözlemleme olanağım oldu. Örneğin Hollandalı ressam Vincent Van Gogh’un müzesini gezip hayatını, çalışmalarını öğrenme şansım oldu. Salvador Dali gibi modern sanata öncülük etmiş bir ressamı araştırma, öğrenme ve yeniliklere açılmanın bilincini inceleyerek, dünya sanat tarihi üzerinden sanat akımlarını ve eğilimleri anlamaya çalıştım. Sanatın büyüleyici bir yanı var. Hayatın gerçeklerini geniş bir imgelem içinde sunarken, beyninize ufuklar kazandırıp bilime katkı sunuyor. Buna örnek olarak Van Gogh’un gecenin lacivertini helezonik bir biçimde çizmiş olmasını verebilirim. Yapılan son bilimsel tespitlere göre geceleri hava, helezonik daireler biçimine bürünüyor.

Sanat konusunda, Türkiye ve Ortadoğu ile Avrupa arasında nasıl bir kıyaslama yaparsınız?

Avrupa ile Türkiye arasında, sanatla ilgili farklar çok tabi.Türkiye ve Ortadoğu’da sanata çok da gerektiği gibi önem verilmiyor. İslami motiflerin egemen olduğu bir coğrafyada sanatın ve sanatçının yaşama şansı çok zordur. Kimi dini inançlar sanata büyük önem verirken, kimisi ise sanatı haram görüp yasaklar. Örneğin Hristiyanlık dini, sanatı,resmi,heykeli vs. önemseyerek yaşatırken İslamiyet haram ve günah diyerek yasaklıyor. Sadece bu açıdan bakıldığından bile; sanatın Türkiye’de ve Ortadoğu’da önemi ile, Avrupa ve dünyanın diğer bölgelerindeki yeri ve önemi anlaşılabilir. Bugün Avrupa’da resim sanatı ile yaşamını çok iyi sürdüren sanatçılar varken, Türkiye’de, hele de son yıllarda, neredeyse sanatçı bile çıkmıyor. Büyük yetenekler var ama şartlar kötü olduğu için çok zorlanıyorlar.

Son bir soru… Gelecekte buraya dair ne tür planlarınız var?

Şu aşamada İsviçre’ye dair bir plan ve öngörüm yok. Çalışmalarıma şimdilik devam ediyorum. İleride ne olur bilemiyorum. Eğer birileri çalışmalarımı görmek, değerlendirmek isterse buna açığım. Karakalem çalışmalarım çok birikmiş. Yaklaşık bin kadar karakalem çalışmam duruyor, hiç sergilemedim. Karakalem çalışmalarım ile ilgili bir sergi olabilir mesela. Birçok kurum ve kuruluş zaman zaman, lösemi hastaları ya da savaş bölgelerindeki mağdurlar için maddi destek amaçlı sergiler düzenliyorlar. Bu yönlü bir teklif gelirse düşünebilirim. Şimdilik tuallerime, yeni tarz ve üslup ile içimdeki motifleri ve renkleri yansıtmak istiyorum.