Korona virüsünün ‘Omicron’ adı verilen yeni varyantı dünya çapında endişe yarattı. Virüsün aşılar tarafından hedef alınan proteininde 30’u aşkın mutasyon geçirmiş olması, pandeminin geleceğine dair birçok soru işareti yaratıyor. Ancak dünya çapında yeni seyahat kısıtlamaları ve önlemler getiren bu varyant hakkında birçok sorunun yanıtı hâlâ bilinmiyor. İşte, ‘Omicron’ hakkında bilinenler ve bilinmeyenler…
NEDEN ENDİŞE YARATIYOR?
Omicron varyantına dair mevcut endişenin iki temel sebebi var: Bunlardan ilki, varyanttaki 30’u aşkın mutasyonun yoğunlaştığı nokta nedeniyle, tam da pandeminin sonunun göründüğü düşünülen bir zamanda aşıların etkisini azaltma ihtimali. İkinci sebepse, varyantının etkisi henüz tam olarak bilinmezken dünyaya yayılması ve ‘başa dönülmesi’ riski’.
Omricon varyantında tespit edilen 30’u aşkın mutasyon, korona virüsünün aşılar tarafından hedef alınan ‘çıkıntılı proteininde’ (spike protein) yoğunlaşmış durumda. Virüsün insan vücuduna tutunup enfekte etmek için kullandığı bu ‘anahtarı’nda görülen mutasyon sayısı, Delta’dakinden iki kat daha fazla. Bilim insanları, bu kadar büyük bir değişim sonrasında virüsün, aşılama veya geçmişte Covid geçirme sayesinde ortaya çıkan antikorlardan etkilenmemesinden, bu şekilde bağışıklık sisteminden kaçarak hastalığa yol açmasından endişeli. İlgili araştırmalarda kesin sonuca ulaşılmasının haftalar sürebileceği belirtiliyor. Şu an içinse, geçmiş deneyimlere dayanılarak, virüsün bu yeni haliyle önceki varyantlara bağışıklığı bulunan kişileri enfekte etmesinden korkuluyor.
İLK OLARAK NEREDE ORTAYA ÇIKTI, HANGİ ÜLKELERE YAYILDI?
Omicron varyantının bilinen ilk örneği, 11 Kasım günü Botswana’da bir hastadan alındı. Vakaların büyük çoğunluğu ise Güney Afrika’nın Gauteng bölgesinde görüldü. Bugüne dek teyit edilen vakalaın çoğu Güney Afrika, Botswana ve Hong Kong’da bulunuyor.
Avrupa’da teyit edilen ilk vaka ise Mısır’dan Belçika’ya Türkiye üzerinden gittiği belirtilen bir kadın olarak kayıtlara geçti. Cuma gününden bu yana başta İngiltere, Almanya, İtalya, Çek Cumhuriyeti, Hollanda, Danimarka, Avusturya, İsrail ve Avustralya olmak üzere çok sayıda ülkede şu an için az sayıda Omicron vakaları saptandı.
OMICRON DAHA MI BULAŞICI?
Omicron’a dair endişelerin başında, mevcut varyantlardan daha bulaşıcı olup olmadığı sorusu geliyor. Bilim insanları bu soruya yanıtın henüz netleşmediğini ama ortaya çıkan tablonun kaygı verici olduğunu söylüyor. Güney Afrika’da 16 Kasım’da 273 korona virüsü vakası görüldüğü ama sayının hafta başında 1200’e fırladığına dikkat çekiliyor.
Buna göre, yeni vakaların yüzde 80’inden fazlasının Omicron’un ilk saptandığı Gauteng’de görüldü ve ilk analizler, varyantın hâkim tür olma yolunda hızla ilerlediğini gösterdi. Bir salgının ne kadar hızlı yayıldığını anlatan R değerinin Güney Afrika’nın tamamında 1.47 olduğu ancak Gauteng’de 1.93 olarak ölçüldüğü de belirtiliyor. Bu değerdeki yüksekliğin Omicron’dan başka sebepleri olma ihtimali dışlanmasa da, araştırmalar sürerken varyant nedeniyle ek önlemler alındı.
OMICRON HAKKINDA BİLİNMEYENLER NE?
Pandemi sürecinde geçmiş varyantlarda da görüldüğü gibi, bulaşıcılık oranı, yeni virüs türünün yol açtığı hastalığın ağırlığı ve dünyaya ne kadar yayıldığı gibi faktörler pandeminin seyri açısından belirleyici oluyor. Bilim insanlarıysa, Omricon’un bu açılardan neye yol açtığı ve açacağı sorularının yanıtlanabilmesi için birkaç hafta geçmesi gerektiğini söylüyor.
En büyük soru işareti ise dünya çapında bugüne dek yaklaşık 8 milyar doz uygulanan mevcut Covid-19 aşılarının Omricon karşısında nasıl bir performans sergileyeceği. Geçmişte Covid geçirerek bağışıklık kazanmış kişilerin de Omicron’a karşı ne kadar bağışık olup olmadığı bilinmiyor. Aynı şekilde, Omicron’un geçmiş varyantlara kıyasla daha mı ağır yoksa daha mı hafif bir Covid-19’a yol açıp açmadığı da henüz net değil.
Diğer yandan, Omicron’un yayılması konusunda geçmiş deneyimlere dikkat çekiliyor. Bazı bilim insanları, yine ilk olarak Güney Afrika’da görülen Beta gibi geçmişte ‘endişe verici’ varyant olarak sınıflandırılan bazı başka varyantların, Delta karşısında hâkim hale gelemeyerek etkisini yitirdiğine dikkat çekiyor.
AŞILARIN ETKİSİNİ AZALTACAK MI?
Bu sorunun yanıtı şu an için tam olarak bilinmiyor. Bilim insanları, Omicron’daki mutasyonların sayısının yüksekliği ve çivili proteinde yoğunlaşması nedeniyle endişeli. Dahası, mutasyonlardan bazılarının mevcut bağışıklık korumasından kaçabileceği varsayılıyor. Ancak bunlar teorik öngörüler ve antikorların yeni varyantı ne kadar etkili şekilde nötralize edebileceği konusunda testler yapılıyor. Aynı zamanda, Omicron’un geçmişte Covid geçirmiş kişilerin bağışıklık yanıtında nasıl bir değişikliğe yol açacağı konusunda da gerçek yaşam verilerinin incelenmesi gerektiği belirtiliyor.
Bununla birlikte, bilim insanları yeni varyantın aşıları tamamıyla boşa çıkarmasını beklemiyor; en kötü senaryoda koruma oranlarının azalacağı tahmin ediliyor. Bu sebeple de, toplum içindeki aşılanma oranlarının riskli grupların üçüncü doz yaptırması dahil, artırılması gerektiğine dikkat çekiliyor.
Aşı üreten şirketlerden de cuma gününden bu yana testlerin yapılmaya başlandığına dair açıklamalar geldi. mRNA aşısı üreten Moderna ‘Omicron varyantının ürettiği Covid-19 aşısına ciddi bir risk yönelttiği’ni teslim ederken, ilgili testlere başladığını ve sonuçların birkaç hafta içinde açıklanacağını duyurdu. Moderna, mevcut iki doz ve bir güçlendirici doz aşısının yeni varyanta karşı yeterince etkili çıkmaması halinde, şu an test aşamasında olan daha büyük bir güçlendirici doz uygulanabileceğini belirtti. Şirket aynı zamanda, sadece Omicron için geliştirilmiş bir güçlendirici doz adayı üzerinde de çalıştığını duyurdu.
BioNTech de Omicron varyantının Covid-10 aşısı üzerindeki etkilerini incelemeye başladığını ve sonuçların önümüzdeki iki hafta içinde alınmasının beklendiğini duyurdu. Johnson & Johnson ve AstraZeneca’dan da benzer açıklamalar geldi.
AŞILAR NE KADAR ZAMANDA ADAPTE EDİLEBİLİR?
Mevcut aşıların Omicron karşısında yeterince etkili bulunmaması halinde değiştirilmesi de gündemde. Bilim insanları, Beta ve Delta varyantları ilk ortaya çıktığında aşıların hızla adapte edilmesi için araştırmalar yapıldığını, dolayısıyla aşıların yeni versiyonlarının geliştirilmesi için altyapının ve ne tür denemelerin yapılması gerektiği gibi süreçlerin şimdiden bilindiğini söylüyor. Ancak güncellenmiş aşıların yaygın kullanımının yine de dört ila altı ayı bulabileceği belirtiliyor.
COVID HAPLARINI BOŞA ÇIKARIR MI?
Bilim insanları, Omicron’da görülen mutasyonların, Merck firmasının ürettiği ve Türkiye’de de kullanımına başlanması planlanan Molnupiravir gibi Covid haplarını etkilemeyeceğini düşünüyor. Bunun sebebi, bu hapların virüsün mutasyona uğrayan proteinini hedef almaması; virüsün vücutta çoğalmasını engelleme prensibi üzerine çalışması.
Ancak ABD’de yaygın kullanılan, Regeneron gibi monoklonal antikor tedavilerinin virüsteki mutasyonlu bölgeleri hedef alarak işe yaraması nedeniyle Omicron’dan etkilenmesi bekleniyor. Bu konuda da incelemeler başlatılmış durumda. Sözgelimi AstraZeneca firması, AZD7442 adı verilen antikor tedavisini yeni varyant karşısında test etmeye başladığını duyurdu.
OMİCRON’UN SEMPTOMLARI NE?
Varyantın çok yeni olması nedeniyle hastalığı ağırlaştırıp ağırlaştırmadığı henüz net olarak bilinmiyor. Bu konuda dünya basınına şu an için yansıyan tek veri, Omicron’u Güney Afrika’da ilk tespit eden Güney Afrika Tıp Birliği (SAMA) Başkanı Angelique Coetzee’nin Daily Telegraph gazetesine anlattıkları…
Coetzee, tedavi ettiği hastalarda ‘Omicron’ varyantının semptomlarının ‘sıradışı ama hafif’ olduğunu söyledi; “Şu aşamada her şey spekülasyon. Yüksek derecede bulaşıcı çıkabilir ama şu ana dek gördüğümüz vakalar son derece hafif” dedi. Pretoria’daki kliniğinde tedavi ettiği hastaların ‘tuhaf’ semptomlar gösterdiğini söyleyen Coetzee, “Semptomları daha önce tedavi ettiğim hastalara kıyasla çok farklı ve hafifti” dedi.
Coetzee, hastaların yaklaşık yarısının aşısız olduğunu ve varyanta yakalananların hiçbirinin tat veya koku duygusunu kaybetmediğini anlatarak, “Varyant, kas ağrıları ve bir-iki gün iyi hissetmeme gibi semptomlarla, hafif bir hastalık belirtisi gösteriyor. Şu ana dek enfekte olanların tat veya koku duyularını kaybetmediklerini saptadık. Hafif bir öksürük olabiliyor. Öne çıkan semptomlar yok. Enfekte olanların bazıları evde tedavi görüyor” diye konuştu. Güney Afrikalı doktor, Omicron’a yakalanan altı yaşındaki bir kız çocuğunun durumunu da ‘çok ilginç bir vaka’ olarak anlattı. “Ateşi vardı ve nabzı çok yüksekti” diyen Coetzee, “Ama iki gün sonra çok daha iyiydi” diye konuştu. Coetzee, varyantın yaşlılar ve aşı yaptırmamış kişiler için tehlikeli olabileceğini belirtti.
EKONOMİYE ETKİSİ NE OLACAK?
Aşı korumasını düşürme riski nedeniyle endişe yaratan Omicron nedeniyle cuma günü peş peşe yeni seyahat kısıtlamaları ve önlemler açıklanırken, ekonomik etkiler de gecikmedi. Yatırımcıların daha kapsamlı kapanma tedbirleri ve ekonomik büyümenin yavaşlaması yönündeki endişesi nedeniyle, petrol fiyatları yaklaşık yüzde 13 oranında düştü. Dünya borsalarında da büyük düşüşler yaşandı. Analistler, Omicron’un varsayıldığı kadar tehlikeli olmadığının anlaşılması halinde piyasalarda ciddi bir canlanma beklediklerini de söylüyor.
Kaynak: Gazete Duvar
