REFERANDUM NEDİR?

Referandum, Federal Parlamento’nun çıkardığı bir yasaya karşı çıkıldığında gündeme gelir.

Yasa, resmi gazetede yayınlandıktan sonra 100 gün içerisinde, İsviçre genelinde, oy hakkına sahip kişilerden (İsviçre vatandaşı ve 18 yaş üzeri) toplanmış geçerli 50 bin imza ile bu yasa değişikliği halk oylamasına sunulur.

Yapılan oylamada, İsviçre genelinde %50‘nin üzerinde “Hayır“ oyu çıkarsa yasa değişikliği engellenmiş olur.

İsviçre’de, Federal Parlamento`da kabul edilen bütün Anayasa değişiklikleri halk oylamasına sunulmak zorundadır. Ancak aynı zorunluluk Parlamento`nun yasa ve benzeri kararları için söz konusu değildir.

Eğer Parlamento kararına karşı geçerli bir “Referandum” yoksa, karar yürürlüğe girer.

HALK iNiSiYATiFi NEDiR?

Yeni bir yasa çıkarmak veya bir yasanın herhangi bir maddesini değiştirmek istiyorsanız, 18 ay içerisinde İsviçre genelinde oy hakkına sahip kişilerden (İsviçre vatandaşı ve 18 yaş üzeri) geçerli 100 bin imzanın toplanması gerekir.

Halk inisiyatifi oylamasından çıkacak olan herhangi bir kararın sadece seçmenler tarafından değil, aynı zamanda kantonların çoğunluğu tarafından da kabul edilmesi gerekir.

Seçmen çoğunluğu için oylamada ülke çapında kullanılan toplam oy miktarı dikkate alınırken, her kantonda kullanılan oyların hangi yönde çoğunluk sağladığına bakılır.

İsviçre Federal Devleti 20 tam ve altı yarım kantondan oluşur. Tam kantonların kararları bir, yarım kantonların kararları da yarım puan olarak hesaplanır. Sonuçta, Kanton çoğunluğu için ortaya çıkan toplam 23 puanın hangi tarafta ağırlık kazandığına bakılır.

Eğer bir Halk inisiyatifi oylamadan sonra kabul edildiyse, bu yeni yasa maddesi Anayasa’ya geçer. Alınan kararın kimi zaman kanun maddesinin ilgili olduğu yasaya da geçmesi gerekebilir.

Örneğin ömür boyu hapsi öngören bir kanun maddesi halk oylamasında kabul edildikten sonra, İsviçre Anayasası’na geçmesinin yanında, ceza yasasına da daha detaylı geçmiştir.

Halk oylaması; gerek inisiyatif, gerekse de refendum için yapılan oylamalar ile Anayasa değişikliği gibi zorunlu yapılan oylamalara verilen genel bir isimlendirmedir.

İsviçre’de, Mart (bazen Şubat), Haziran, Eylül ve Kasım aylarında olmak üzere senede dört kez halk oylaması yapılır. Bu oylamalarda Federal, Kanton ve Belediye alanlarındaki referandum ve halk inisiyatifleri oylamaya sunulur. Halkın düşüncesini belirtiği bu halk oylamalarından dolayı sisteme “Doğrudan Demokrasi” denilmektedir.

Kantonlar ve Belediyeler

Referandumlar ve Halk inisiyatifleri, ulusal alanın yanında kanton ve belediyeler alanında da aynı kriterlere bağlı olarak yapılabilmektedir.

Kanton ve belediyelerin nüfusuna göre toplanması gereken imza sayısında ve imzanın toplanacağı sürelerde değişiklikler görülür.

Örneğin Bern Kantonu’da, Referandum için üç ay içersinde 10 bin, Halk inisiyatifi için 6 ay içersinde 15 bin geçerli imzanın toplanması gerekmektedir.

Kanton Anayasası’nın tümden revize edilebilmesi için istisnai olarak 30 bin imza gerekmektedir.

Bern şehrinde ise; Referandum için 60 gün içersinde 1500, Halk inisiyatifi için 6 ay içersinde 5 bin geçerli imzanın toplanması gerekmektedir.

Düzenleme vatandaşlara fayda sağlamazken, vatandaşlar daha yüksek vergiler ödemek veya devlet yardımlarında bir indirimi kabul etmek zorunda kalacaklar.

18 Haziran oylamaları

İsviçreli seçmenler 18 Haziran’da üç konu ile ilgili oylamalar yapacaklar. Oylama konuları ile ilgili detaylar şöyle;

OECD/G20 asgari vergilendirme (OECD/G20-Mindestbesteuerung)

İsviçreli seçmenler büyük şirket gruplarının vergilendirilmesine ilişkin OECD/G20 projesinin uygulanmasını oylayacaklar.

İsviçre yaklaşık 140 diğer ülke ile birlikte, uluslararası alanda faaliyet gösteren büyük şirket gruplarının en az %15 vergi ödemesi konusunda anlaştı.

Federal Hükümet ile Federal Meclis böyle bir asgari vergilendirmeyi uygulamak istiyor. Uygulama bir katma değer vergi ile gerçekleştirilecek. İlk yıl için, bu ek vergiden elde edilen gelirin 1 ile 2,5 milyar frank olacağı tahmin ediliyor. Bu gelirin %75’inin kantonlara, %25’i ise Federal Hükümet’e gideceği var sayılıyor.

Öte yandan yüksek vergilerin bölgelerin çekiciliğini azaltağı düşünülürken, ek vergiden elde edilecek olan gelir ile, işleri ve vergi gelirlerini güvence altına almak için teşvikler de gündemde.

Bu uygulamanın hayata geçirilebilmesi için, Federal Anayasa’da değişiklik yapılması gerekiyor.

Oylama sorusu

Büyük şirket gruplarının özel vergilendirilmesine ilişkin 16 Aralık 2022 tarihli federal kararnameyi (büyük şirket gruplarının vergilendirilmesine ilişkin OECD/G20 projesinin uygulanması) kabul ediyor musunuz?

Federal Hükümet ile Meclis’in tavsiyesi

Federal Hükümet ile Federal Meclis, tasarının “Evet“ oyu ile kabul edilmesini tavsiye ediyorlar.

Buna göre, istikrarı garanti eden uygulama, İsviçre’deki vergi gelirlerini ve işleri güvence altına alacak.Bundan da herkes yararlanacak.

Karşıtlar ne diyor?

Meclis’teki bir azınlık bu öneriyi reddediyor. Karşıtlara göre; birçok büyük şirkete sahip olan ve vergi açısından cazip birkaç kanton, gelirin büyük bir bölümünü alacak. Kantonlar arası vergi rekabetini engelleme fırsatı ortadan kalkacak.

İklim ve İnovasyon Yasası (Klima- und Innovationsgesetz)

İsviçreli seçmenler, iklim koruma hedefleri, inovasyon ve enerji güvenliğini güçlendirme hakkındaki bir Federal Yasa’yı oylayacaklar.

İsviçre, enerjisinin yaklaşık dörtte üçünü yurdışından ithal ederken, ülkede tüketilen ham petrol ve doğal gazın tamamı yurt dışından geliyor. İsviçre’de bu tür fosil yakıtlar yüksek miktarda mevcut değilken, iklime üzerinde de ağır bir yüke sebep oluyor.

Federal Hükümet ile Federal Meclis, diğer ülkelere bağımlılığı ve çevre kirliliğini azaltmak için petrol ve gaz tüketimini de azaltmak istiyor. Bununla birlikte, İsviçre’de daha fazla enerji üretilmesi hedefleniyor.

Federal Hükümet’in bu öneri ile hedefi, İsviçre’nin petrol ve doğal gaz tüketimini kademeli olarak azaltmak. Amaç, İsviçre’nin 2050 yılına kadar iklimi nötr hale getirmek.

Tasarı, enerji tüketimini azaltacak önlemleri içeriyor. Yağ, gaz veya elektrikli kaloriferini değiştirenler maddi olarak rahatlayacaklar.  Ayrıca iklim dostu teknolojilere yatırım yapan firmalar da desteklenecek.

Tasarı, Glacier Girişimi’ne (Buzul Girişimi) dolaylı bir karşı teklif niteliği taşıyor.

Hükümet’in önerisi Buzul Girişimi‘nin aksine, petrol, motorin, kalorifer yakıtı ve gaz gibi fosil yakıtlara yönelik bir yasak içermiyor.

Oylama sorusu

30 Eylül 2022 tarihli iklim koruma hedefleri, yenilikçilik ve enerji güvenliğini güçlendirme (KlG) hakkındaki federal yasayı kabul ediyor musunuz?

Federal Hükümet ile Meclis’in tavsiyesi

Taslağın kabul edilmesi durumunda, ülke nüfusu ile ülke ekonomsi petrol ve gaz ithalatına daha az bağımlı hale gelecek. Yasaklar ve yeni vergiler olmaksızın iklim koruması güçlendirilecek. İklim dostu ısıtma sistemlerine ve yenilikçi teknolojiye yatırım yapanlar finansal destek alacak.

Federal Hükümet ile Meclis bu nedenle tasariya “Evet” denilmesini tavsiye ediyorlar.

 Referandum komitesi ne diyor?

Referandum komitesi ise, elektrik talebinde büyük bir artış ve hızla yükselen elektrik fiyatları konusunda uyarılarda bulunuyor. Referandum komitesine göre, kalorifer yakıtı, gaz, dizel ve petrolden elde edilen enerjinin elektriğe dönüştürülmesi gerçekçi değil. Gelişigüzel olan bu prosedür elektrik kesintisini şiddetlendirirken, çevreyi bozup, arz güvenliğini de tehlikeye atacak.

Covid-19 Yasası (Covid-19-Gesetz)

Covid-19 Yasası üçüncü kez halk oylamasına gidiyor. İsviçre seçmenler bu oylama ile, Covid-19 Yasası’nda yapılacak olan değişikliğe karar verecekler.

Korona virüsü öngörülemez olmaya devam ederken, tehlikeli virüs varyantlarının yeniden ortaya çıkması göz ardı edilmiyor.

Federal Meclis bu nedenle, Covid-19 Yasası’ndaki belirli önlemlerin yasal dayanağını 2024 ortasına kadar uzattı. Bu sayede yetkililer, özellikle savunmasız insanları ve sağlık sistemini korumak için acil bir durumda hızla harekete geçebilirler.

Örneğin, ağır Kovid hastalıkları için kullanılan ilaçlar, İsviçre’de henüz onaylanmamış olsalar bile ithal edilebilir ve kullanılabilir.  Federal Hükümet, özellikle yurtdışı seyahatleri için tekrar gerekliyse, bir Covid sertifikası vermeye devam edebilir. İşverenleri, özellikle de risk altında olan kişileri korumak adına onları evden çalışmalarına izin vermeye zorlayabilir. Halihazırda devre dışı bırakılan SwissCovid uygulaması, gerekirse yeniden etkinleştirilebilir.

Referandum komitesi bu uzatmaya karşı bir referandum gündeme getirdi. Uzatma reddedilirse, yukardaki hükümler 2023 Aralık ayının ortalarında otomartik olarak sona erecek.

Oylama sorusu

16 Aralık 2022 tarihli Federal Hükümet Kararlarının Covid-19 salgınıyla (Covid-19 Yasası) Başa Çıkmasına İlişkin Yasal Dayanağa İlişkin Federal Yasa’da yapılan değişikliği kabul ediyor musunuz?

Federal Hükümet ile Meclis’in tavsiyesi

Covid-19 Yasası Federal Hükümet ve kantonlar için önemliydi. Böylece Covid-19 salgınını kontrol altına alınırken, sonuçları da hafifletildi.

Federal Hükümet ile Federal Meclis, acil bir durumda savunmasız insanları ve sağlık sistemini korumak için denenmiş ve test edilmiş araçlara başvurabilmek istiyor.

Federal Hükümet ile Federal Meclis’in bu oylama için tavsiyleri “Evet” denilmesi yönünde.

Referandum komitesinin tavsiyesi

Komite için Covid-19 Yasa’sının uzatılması yararsız ve zararlı. Komiteye göre bu yasa, herhangi bir zamanda ayrımcı önlemlerin yeniden getirilmesini mümkün kılıyor.

“Hayır“ oyu ile, toplumdaki bölünmüşlük aşılabilir ve normale dönülebilir.