Göçmen kökenli engellilere yeni engeller istemi
Haşim Sancar
Dipl. Sozialarbeiter HFS
Leiter Beratungsstelle Pro Infirmis Bern-Stadt
İsviçre‘de engelliler iş alanında ne yazık ki oldukça büyük sorunlarla karşılaşıyorlar. İşverenler ise yasal olarak engellileri işe almak zorunda bırakılmıyor. Malülen Emekli Yasası’nın (IVG) son revizesinde (6a), tüm girişimlere karşın 17’000 kişinin emeklilik maaşı iptal edilirken dahi, bu istek kabul edilmemişti.
Daha önceleri göçmenler ve İsviçrelilerin malülen emekli maaşı alabilmeleri için, engelliliklerinin ortaya çıkmasından önce en az bir yıl prim ödemiş olmaları kıstası bulunmakta idi. Bu kıstas 2008’de yürürlüğe giren 5. revizyon ile göçmenlerin aleyhine olacak şekilde üç yıla çıkartılmıştı (Malülen Emekli Yasası’nın 36. maddesi).
Hal böyle iken, SVP’li Toni Bortoluzzi, parlamenter bir yasa değişikliği ile “Yabancılar için emekli maaşının şartları” başlığı altında, Malülen Emekli Yasası’nda bir değişiklik yapılması ile, 6. maddenin 2. fıkrasındaki göçmenler için öngörülen, en az bir yıllık prim ödeme süresinin iki yıla çıkarılmasını isteyen bir girişimde bulundu. İtalyan kökenli Sayın Bortoluzzi, SVP’nin sağlık konusundaki en yetkin parlamenteri. Yukarıda da değindiğimiz gibi, sözü geçen madde emeklilik maaşı ile ilgili değildir. Büyük bir olasılıkla Sayın Bortoluzzi konuya hakim olmamasından kaynaklanan bir hata yapmıştır.
Peki değiştirilmesi istenilen 6. maddenin 2. fıkrasındaki göçmenler için öngörülen, en az bir yıllık prim ödeme süresi hangi konu ile ilgili bir maddedir?
Sözü edilen madde ve fıkrası, bir kaza veya hastalık nedeni ile bir engellilik ile karşılaşan kişiye, eğer en az bir yıllık bir prim ödemiş ise, o kişinin tekrar iş hayatına kavuşturulması için Malülen Emekli Kurumu’nun kişiye iş alanda yardım etmesini (Eingliederungsmassnahmen) öngörmektedir. Bu durumda kişiye 3 ay süre ile Malülen Emekli Kurumu bütçesinden aylığı ödenirken, iş hayatına alışması için kurumun kişiye bulduğu bir işyerinde çalışması sağlanıyor ya da bir iş yerinde ona yeni bir meslek edinebilmesi için staj olanağı yaratılıyor.
Bu madde ve fıkrası, tam anlamıyla kişinin iş hayatına kazandırılması filozofisine uygun bir madde.
İstenilen bu değişikliğin ve girişimin farkına varan Engelliler Kurumlarının çatı organisasyonu olan ve kurumumuz Pro Infirmis’in de üyesi olduğu “Integration Handicap”, konuya eğilip, Parlamento Komisyon üyelerine yukarıda bahsettiğimiz yanlışlığın ve iş alanına yeniden adapte olmanın önemini vurgulayarak, bu değişikliğin olmaması yönünde yoğun bir çaba sarfetmiştir.
Ne yazık ki tüm bu çabalara karşın, Federal Parlamento’da Malülen Emeklilik Yasası’nın adı geçen maddesinin değiştirilmesi tehlikesi bulunmaktadır. Konuyu ilk ele alan Federal Parlamento’nun “Sağlık ve Sosyal Güvenlik Komisyonu: SGK” 11:11 lehte ve alehte oyla konuyu Kanton Temsilciler Parlamentosu’nun (Ständerat) aynı isimli komisyonuna gönderdi. Temennimiz parti politikalarından daha uzak ve ciddi çalışan bu komisyon, en azından işin ciddiyetini kavrayıp, konuya verilmesi gereken değerle, istenilen bu değişikliği reddeder.
Şayet bu değişiklik olursa, bazı göçmen kökenli Engelliler Malülen Emeklilik Kurumu’nun ödenmiş en az bir yıllık prim ile kendilerine iş piyasasına tekrat dönme olanağı veren bu haktan mahrum bırakılacaklardır. Yani bu kişiler ne malülen emekli maaşı (üç yıl prim ödenmiş olması zorunluluğu), ne de meslek edinme ve iş alanına adaptasyon olanaklarından yararlanabilecekler (iki yıllık prim ödenmesi zorunluluğundan dolayı). Bu kişiler, bir engellerinin ve hastalıklarının olmasından ve tekrar iş pazarına dönme olanağından yararlanamadıkları için, belki de ömür boyu sosyal yardımlara muhtaç bırakılmış olacaklardır. Tabi bu arada bir yıl sonra B oturumlu kimliklerinin uzatılması sorunu ile de karşılaşacakları için, belki de ülkeyi terk etmek zorunda bırakılacaklar.
Komisyonlardan sonra bu yasa değişikliği için önce Federal Meclis’te daha sonra ise Kanton Temsilciler Meclisi’nde görüşmeler yapılıp oylamalar olacak.
Pro Infirmis hizmetleri hakkında ayrıntılı bilgi ve bulunduğunuz bölgenin büro adresleri için: www.proinfirmis.ch
Bağışlar için: PC 30-13891-5
