İsviçre’de malulen emeklilik ve işleyişi

Derya Özgül, LL.M.

Hukukçu

d.ozgul@adconsultancy.ch

www.adconsultancy.ch

İsviçre’de 1960 yılından bu yana var olan bir sigorta türü olan Malulen Emeklilik Sigortası, birçok kez revizyonlardan geçirilip değiştirilirken, birkaç yıldır sabit duruyor gibi. Son revizyonlardan sonra, prensip olarak malulen emeklileri daha çok iş hayatına dahil etme gibi bir politika yürütülüyor. Ödeneklerin ise en son aşamada yapıldığı görülüyor. Bu konuda en çok yöneltilen sorulardan biri; “Malulen emeklilik hakkım var mı?“ şeklinde.

Evet, İsviçre’de yaşayan veya çalışan her bireyin malulen emeklilik hakkı bulunuyor. Ayrıca yurtdışında ikâmet eden İsviçre veya Avrupa Birliği ülkeleri vatandaşları, İsviçre’de sigorta primi ödedikleri takdirde bu emeklilik hakkından yararlanabiliyorlar.

Sigorta primlerini en az üç yıl ödeyen bir kişi, sağlık nedenlerinden dolayı yaptığı işi (ücretli olması şart değil) kısmen veya tamamen yapamıyorsa ya da engelleniyorsa, kişinin ödenek alma hakkı bulunuyor. Bu engelin fiziksel, psikolojik veya zihinsel olması fark teşkil etmediği gibi, engelin doğuştan ya da sonradan oluşması da fark etmiyor.

Engelli bir insanın kendi geçimini kısmen veya tamamen kendisinin karşılaması ve böylelikle kendi gücüyle bağımsız bir şekilde geçinmesi günümüzün asıl hedefi. Bunu teşvik edecek olan birçok program bulunuyor. Sağlık sorunlarını önlemek veya sorunlara erken müdahale etmek en önemli konular iken, iş hayatına uyumu yeniden sağlamak amacı ile, rehabilitasyon önlemleri de alınabiliyor.

Malulen emeklilik hakkı ve ödenekler

Malulen emeklilik hakkı, önce erken müdahale, daha sonra da rehabilitasyon önlemleri ile istenen sonuçlara varılmazsa ortaya çıkıyor. Uygulama, bir yıl boyunca en az % 40 iş göremez (doktor raporu ile) olunduktan sonra, ikinci yılda en az % 40 iş görürü (sigorta raporu) öngörüyor. Ödenekler ise, en az % 40 engellilik durumunda yapılıyor. % 40 emeklilik durumunda, kişiye normal emeklilik maaşının % 25’ine denk gelen bir ödeme yapılıyor.

% 50 engelde, % 50 ödenek, % 60 engelde, % 75 ödenek, en az yüzde 70 engelde ise % 100 ödenek alınabiliyor. Burada, normal şartlarda çalışılırken alınan maaş esas alınıyor.

Burada bir parantez açalım; 20 yaşından sonra İsviçre’ye gelen bireyler için, her eksik ödeme yılından dolayı en az 1/44 kesinti yapılıyor.

Herhangi bir sağlık sorunundan dolayı kendinizi iş yapamaz olarak görüyorsanız, önce bir uzman doktora görünüp iş göremezliğinizin uzun süreli olup olmadığını netleştirin. Doktorunuz malulen emekliliğe başvurmanızı önerirse, başvuru yapılabilir. Bu durumda sigortanın başvurunuzu karara bağlaması altı aydan iki yıla kadar sürebilir.

Sigortadan herhangi bir olumsuz karar geldiğinde, karara 30 gün içerisinde itiraz etme hakkınız bulunuyor. Gelecek olan olumsuz kararlara sürekli olarak itiraz etmekte fayda var.

Aynı şekilde yüksek yüzdeliklerle emekliliğiniz tespit edilmiş, daha sonra da emeklilik yüzdeliğiniz düşürüldüyse, buna itiraz hakkınız bulunuyor. Bazı durumlarda kurum adına çalışan herhangi bir doktor, sizi muayene bile etmeden hakkınızda karar verebiliyor. Bu prosedürün iyi izlenmesi önemli. Kabul edilemez bir durum ortaya çıktığında, haklarınızı hukuki yollardan aramanızda fayda var.

Not: İsviçre’de, hukuki konularda danışmanlık hizmetinden faydalanmak isteyenler yukardaki mail adresimden bana ulaşabilirler. Ayrıca Türkiye ile, tanıma/tenfiz davaları, tapu dava işlemleri, tebligat, vekâlet işlemi vs. türünden herhangi bir hukuki süreç içerisine giren ya da Türkiye’de hukuki takip yaptırmak isteyen okuyucularımız da iletişime geçebilirler.