Beslenmede likopen gücü
Berna Danacı
Diyetisyen
Likopen, başta domates olmak üzere çeşitli sebze ve meyvelerde bulunan, sebze ve meyvelere kırmızı rengini veren karotenoid bir maddedir. Antikanser etkisi ile dikkat çeken likopen özellikleprostat kanserinekarşı koruyucudur. Vücudumuzda doğal olarak sentezleyemediğimiz için besinlerle dışardan alınması elzemdir.
Antioksidan bir madde olan likopen, hücreleri serbest radikallerden korur ve DNA hasarını azaltır. Bu nedenle göğüs, meme, karaciğer, prostat kanseri gibi pek çok kanser türüne karşı koruyucu etkisi vardır. Prostat kanseri üzerinde yapılan çalışmalar, yüksek miktarda likopen içeren, domates oranı yüksek diyetin prostat kanserli hastalarda DNA hasarını ve prostat dokusu oksidatif hasarını azalttığı belirtilmiştir. Bu nedenle domates ve domates ürünlerinin yalnız prostat kanserinin önlenmesinde değil tedavisinde de kullanılabileceği söylenebilir.
Likopen aynı zamanda kalp hastalıkları, hipertansiyon, cilt problemleri, Alzheimer gibi hastalıklar üzerinde de olumlu etkilere sahiptir.Metabolik hastalıklar nedeniyle gerçekleşen ölüm olaylarını engellemede %40’a varan oranda yardımcıdır. Yapılan çalışmalarla serum likopen seviyesi düşük, orta yaşlı erkeklerde damar tıkanıklığı riskinin arttığı bulunmuştur. Domates suyu tüketimi ile kötü huylu kolesterol olan LDL ‘nin damar içinde oksitlenmesi büyük oranda azalmıştır. HDL yani iyi huylu kolesterol üzerinde de arttırıcı etkiye sahiptir. İnflamasyon (iltihaplanma) üzerinde %35 iyileşme sağlamaktadır.
Güneşin zararlı etkileri nedeniyle oluşan kızarıklıklar, erken yaşlanma, cilt kanseri gibi pek çok hastalığa karşı likopen koruyucu ve iyileştirici rol oynamaktadır. Likopen çoğunlukla yağlı dokularda biriken bir maddedir. Ayrıca menopoz sonrası dönemde gelişen osteoporoz (kemik erimesi) riskini de antioksidan özelliği nedeniyle azaltmaktadır. Kemik yapısını güçlendirir, hücre ölümünü yavaşlatır. Göz sağlığı üzerinde oksidatif hasarın engellenmesi adına önemlidir. Özellikle katarakt riskini %19 oranında azaltmak gibi olumlu etkileri vardır. Yaşlılığa bağlı görme kaybına karşı koruma sağlamaktadır.
Likopenin vücutta aktif kullanılabilmesi için bir miktar yağ ile birlikte tüketmekte fayda vardır. Özellikle domates, ısıya maruz bırakılarak salça domates sosu, domates suyu, ketçap olarak tüketildiğinde likopenin bio yararlılığı artar. Pişirildikçe artan likopen ince bağırsaklar tarafından daha iyi emilebilir hale gelir. Isıya dayanıklı olan likopen sanılanın aksine besin değeri kaybına uğramaz.
Domates ve domatesten yapılmış ürünler dışında karpuz, pembe greyfurt, kuşburnu, kurutulmuş kayısı ve kırmızı biberde de likopen bulunmaktadır.
