Bazı kantonlarda ilkokul süresi 4 yıl olabilirken, bazılarında 5 yıl, bazıların da ise 6 yıldır. Buna bağlı olarak ortaöğretim 1‘inci kademesinde okul süresi 3, 4 veya 5 yıl olabilmektedir.
Anaokulları
Her çocuk, ücret ödemeden en az bir yıl boyunca anaokuluna gitme hakkına sahiptir. Bazı kantonlarda bu süre iki yıl olabilmektedir. Anaokulları mecburi öğretime dahil olmadığı halde, ilkokula uyumlarını kolaylaştırdığı için bütün çocuklar ana okuluna gitmektedir. Burada amaç, çocuğun geniş bir grup içinde kendine güvenmesini ve gelişmesini sağlamaktır. Bu safhada değişik kültür anlayışlarına ve hoşgörüye çok önem verilir ve çocuk için birçok şey öğrenebileceği imkanlar sağlanır.
Anaokullarının sorumluluğunu bulundukları bölgenin okul yönetimi taşır. Bu bölgesel okul yönetimleri ise merkezi bir yönetime bağlıdır. Denetim bölgesel okul yönetiminin görevlendirdiği müfettişler tarafından gerçekleştirilir.
Zorunlu eğitim
İsviçre`de zorunlu eğitimin süresi 9 yıl olup ilkokul ve orta okulların eğitim süresi kantonlara göre değişmektedir. Kantondan kantona farklı olmakla birlikte ilkokullarda öğrenciler genel olarak 6 yıl temel eğitimden geçerler ve bu zaman içinde, kantonlara göre farklı dillerde eğitimler alırlar. Bundan sonra 2 veya 3 yıl sekundar veya real okullara devam ederler. Bunun yanında başarı durumu çok iyi öğrenciler için gymnasiumlar (lise) da bulunur. Yüksek okullarda veya üniversitelerde okumak isteyen öğrenciler gymnasiuma veya matura okuluna gider, 6 yıl sonra liseyi bitirmek için Matura sınavı yapılır.
Kademeler
Zorunlu Eğitim Birinci Kademe (Primarstufe- İlkokul)
Temel eğitimin bu kademesinde öğrencilerin dikkate dayalı düşünme ve öğrenme eğitimleri tamamlanmakta, karakter oluşumları ve bedensel yetenekleri geliştirilmektedir. Ayrıca öğrenciler bağımsız çalışma ve birlikte hareket etme yönünde titizlikle eğitilmektedirler.
Eğitimin bu safhası kantonlarda genel olarak 6 yıl sürmektedir ve ikiye ayrılmaktadır:
- Düzenli sınıflar(Regelklasse der Primarstufe):Egitim ve öğretimini normal olarak sürdürebilen ögrenciler bu sınıflara alınmaktadırlar.
- Küçük sınıflar(Kleinklassen der Primarstufe): Daimi sınıflara uyum saglayamayan, yetersiz olan öğrenciler bu sınıflarda okumaktadırlar.
Zorunlu Eğitim İkinci Kademe (Sekunderstufe – Ortaokul)
Genel olarak 6. sınıftan sonra başlar ve belirtilen okul türlerine göre 2 veya 3 yıl sürer.
İkinci kademe okullarının eğitim süreleri ve özellikleri söyle sıralanabilir;
– Kleinklasse der Sekundarstufe (İkinci kademe küçük sınıflar):7. ve 8. sınıfları kapsar. Öğrencilerin yetişkinliğe geçişlerinde yardımcı olabilecek kapsamlı eğitimi sağlar.
– Oberschule:Sanat okulu düzeyinde olan bu okullar 7. ve 8. sınıfları kapsarlar. Öğrencilerin becerileri doğrultusunda onları meslek edinmeye yönelik eğitime tabi tutar.
– Realschule:7. 8. 9. sınıfları kapsayan bu tür okullar öğrencilerin becerileri doğrultusunda onların sanat edinmelerini sağlar ve mesleki olgunluğa hazırlayan diğer okullara geçişlerini kolaylaştırıcı eğitim verirler.
– Unterstufe und erster Teil Mittelstufe Gymnasiums:Başarılı öğrenciler 7. ve 8. sınıflarda lisenin diğer sınıflarına hazırlanır. 9. yılla birlikte öğrenciler İsviçre Federasyonu`ndan kazanılmış bir hakla eğitimlerini üst düzeyde (üniversite ) tamamlama hazırlıklarına başlar.
– Sonderschule:Bu okullarda öğrenme güçlüğü çeken öğrenciler, özel eğitim metotlarıyla zihinsel, bedensel, ruhsal ve sosyal gelişimlerini tamamlar. Yeterli seviyede dil bilmeyen yabancı çocuklar bu okullara gönderilebilmektedir. Öğretmenlerimiz bu konuda velileri uyarmalıdır.
İsviçre`de orta okul 3 farklı tiptedir:
- a) Realschule:Bu okullarda öğrenciler iyi bir genel kültür edinir ve meslekler hakkında bilgi sahibi olurlar.Realschule’yi bitiren ögrenciler genellikle zanaat ve endüstri alanında meslekler edinirler.
- b) Sekundaschule:Bu okullarda öğrencilere genel kültür kazandırılır. Bu okulda yetenek isteyen meslekler için gerekli ortam hazırlanır. Bu okulu iyi dereceyle bitiren öğrenciler Diplommittelschuleye (DMS) gidebilirler.
- c) Bezirkschule:En fazla yetenek, bilgi ve başarı isteyen ortaokul çeşididir. Bu okul, hem akabinde meslek öğrenmek isteyenleri, hem de bir sonraki okula, yani liseye gitmek isteyenleri hazırlayan bir ortaokul çeşididir. Bu okullarda öğrenciler zorunlu derslerin dışında seçmeli dersler de görmek zorundadırlar. Bu okullardan mezun olanlar endüstri, ticaret, zanaat alanında çalışırlar. Yüksek başarı gösteren öğrenciler liseye devam ederler.
Bu üç okula (real-sekundar-bezirkschule) devam eden öğrenciler Primarschule‘de 1. sınıftan 5. sınıfa kadar gösterdikleri başarıya göre öğretmenleri tarafından yönlendirilirler. Bu yönlendirmeler “Schulpflege“ adı verilen eğitim sorumluları tarafından yapılır.
Beşinci sınıf öğretmenlerinin tavsiyesi doğrultusunda eğitim sorumlularına bu öğrencilerle ilgili bilgiler aktarılır, Schulpflege bu yönlendirmenin hangi okula yapıldığını velilere bildirir. Şayet veliler bu yönlendirmeden memnun olmazlarsa Sekundar veya Bezirkschule adı verilen okular için bir giriş sınavına tabi tutulurlar. Sekundarschule/ Bezirkschule‘ye giris hakkını kazanan tüm öğrenciler bir deneme süresine tabi tutulurlar. Bu süreyi başarıyla tamamlayamazlarsa ocak ayı sonunda bir üst okuldan bir alt okula düşürülürler. Bezirkschule‘ye gidebilmek için ortalamanın 10 üzerinden en az 5 olması gerekir.
Öğrenci bu okullar arasında bir üst okula geçiş yapabilir. Her yıl bir sınav hakkı verilir. Başarılı olan öğrenci, eğer öğretmen tavsiye ederse bu sınavlara katılabilir, başarı gösterirse bir üst derecedeki okula geçiş yapabilir. Örneğin Realschule’den Sekundarschule’ye, Sekundarschule’den Bezirkschule’ye geçebilir. Ancak bu geçislerde 1 sene kaybeder. 6. sınıfı tamamlamış bir öğrenci bir üst derecedeki okula geçiş hakkını kazandığında öğrenci geçtiği okulda 6. sınıfı tekrar eder. Yani Realschule’de 6.sınıfa giden öğrenci Sekundarschule’ye geçtiginde 6. sınıfı tekrar eder. Bu durum Bezirkschule`ye geçiş yapıldığında da geçerlidir.
Görüldüğü gibi velilerin ve öğretmenlerin bu süreci çok iyi takip etmeleri, dahası öğrencileri iyi incelemeleri gerekmektedir.
Orta öğretim kademesi
Diploma veren orta dereceli okullar, meslek eğitimi ve liselerin yanında üçüncü bir yoldur ve 3 yıl sürelidir. Bu okullar, zorunlu eğitimini tamamladıktan sonra genel eğitimlerini derinleştirmek, kişiliklerini geliştirmek ve özellikle sağlık, sosyal ya da eğitim alanlarındaki veya güzel sanatlar ile hizmet sektöründeki daha zor mesleklere yönlenmek isteyen gençler içindir. Diploma veren orta dereceli okullara girmek için zorunlu eğitimin son sınıfını (9. sınıf) iyi derecede ile bitirmiş olmak şarttır.
1- Diplommittelschule:Bu tür okullar 10., 11. ve 12. sınıfları kapsayan 3 yıllık kurs niteliğinde olup, meslege geçişi sağlayan özelliktedirler.
2- Zweiter Teil Mittelstufe und Oberstufe Gymnasiums:Başarılı öğrencilerin okuduğu bu liselerde, orta kısımlar 1 yıl (10. sınıf) ve üst kısımlar iki yıl (11. ve 12. sınıflar) eğitim vermektedir. Bu eğitim öğrencilerin olgunluk belgelerini almalarına olanak sağlamaktadır.
3- Berufschulen (Meslek okulları):Bu okullardan öğrenciler mesleki olgunluğa erişip, birer meslek sahibi olarak mezun olurlar.
4- Kantonschulen (Kanton okulları):Buraya Bezirkschule ve Sekundarschule’yi bitirenler gidebilir. Bu tür eyalet okullarında öğrenciler üniversitelere, yüksek okullara, meslek yüksek okullarına yönelik kapsamlı bir eğitimden geçirirler. Bu okullar da Gymnasium ve Diplommittelschule olmak üzere ikiye ayrılırlar. Yalnız Kantonschule’ye Bezirkschule’yi iyi derecede bitirenler gidebilirler. Kantonschule’yi bitirenler Üniversiteye gitme hakkını kazanırlar. Kantonschule Lise /Gymnasium tarzında bir okuldur.
5- D.M.S. (Diplommittelschule):İki yıllık bir okuldur. Mesleki çıraklık eğitimi ve Matura eğitimi arası bir okul çeşididir. Bu okullar istek halinde zorunlu eğitimden sonra gidilir. Sekundarschule’yi ve Bezirkschule’yi bitirenler bu okullara gidebilirler. Mesleki eğitim; sağlık eğitimi, sosyal eğitim, idari işler, trafik eğitimi, müzik ve sanat dalları eğitim alanındadır. Bu okullar normalde iki senedir ama üç sene eğitim görmüş olanlar daha çok tercih edilir. Bu yüzden bu okullar üç seneye çıkartılmıştır.
Liselerin sonunda alınan olgunluk diploması ile İsviçre’nin her üniversitesine ve yüksek okuluna gidilebilir.
Meslek Eğitimi (Berufslehre)
Meslek eğitimi üç ya da dört yıl sürer. Az sayıda da olsa eğitim süresi iki yıl olan meslekler de vardır.
Meslek eğitimi iki bölümden oluşur;
Birincisi, bir işyerinde pratik çalışma (çıraklık eğitimi), ikincisi ise bir meslek okulunda meslek teorisi ve genel eğitimdir.
Sanayi, el sanatları ya da ticaret iş kollarında küçük ya da büyük bir işletmede haftada 3-4 gün yapılan pratik eğitim bölümünde gençlere başlangıçta öğrenme fırsatı tanınır, ileride de firmada üretken hale geçerler.
Eğitimin ilk haftalarında gençlere hazırlık kursları verilir. Bu kurslarda gençlere seçtikleri meslekle gerekli olan temel beceriler kazandırılır. Hazırlık kurslarının süresi seçilen mesleğe göre değişmekte olup 10 haftaya kadar devam edebilir. Büyük isletmelerde hazırlık kursları genelde firmada yapılmakta, daha küçük isletmelerde meslek birliklerinin eğitim merkezlerinde, kısmen de İsviçre’nin belli bir bölgesinde merkezi olarak verilir. İşletmede pratik olarak öğrenilenler meslek okulunda haftada 1-2 gün teorik olarak derinleştirilir. Okulda meslek bilgisi, matematik, dil ve spor dersleri verilir. Özellikle başarılı olanlar meslek lisesi olgunluk diplomasını da alabilirler. Dersleri takip etmekte zorluk çekenler, destekleme dersleri alabilirler.
Üniversite
Üniversitelere giriş koşulları da kantondan kantona değişebilmektedir. Bazı üniversiteler sadece maturite diploması olan öğrencileri kabul ederken, bazı kantonların yüksek okulları, 12-13 yıl sonunda verilen ortaöğretim diplomalarını, “hazırlık sınıfı ve giriş sınavı” şartları ile kabul etmektedirler.
Kantonların eğitim sistemleri arasındaki farklılıklar hayli fazladır. Her kademesinde müfredat programları, günlük ve haftalık ders programları, tatilleri, okul yönetim şekilleri, denetim sistemleri gibi çok farklı olan kantonlar mevcuttur.
