Geride kalanlar: Göçün bilinmeyen mağdurları
Dr.Phil. Özgür Tamcan
Göç denilince hep gidenler aklımıza gelir. Ellerinde valizleriyle tren garlarında, limanlarda, sınır kapılarında bekleyen göçenler, göçmenler.
Göç denince hep onların, gidenlerin öyküleri anlatılır. Peki ya geride kalanlar, geride bırakılanlar, onların öykülerini nereye yazmak lazım?
Meslek yaşamımda pek çok insanın, özellikle de göçmenlerin yaşam hikayelerini dinledim. Onların dertlerini paylaştım, yaralarını sarmak için çabaladım. Onlarla birlikte, karmaşık dünyalarını anlamaya çalışıp, aradıklarını, özlediklerini bulmalarına yardımcı olmak için uğraştım.
Her yaşam öyküsü kendince ağırdı, anlaşılması, içinden çıkılması belki zordu. Ama en zor olan hikayeler göçenlerden çok geride kalanların, özellikle çocuk yaşta ya da ergenlik cağında geride bırakılanların hikayesiydi.
Dünyaya, insanlara, ebeveynlerine en öfkeli, en küskün olanlar onlardı. Mutluluğu en çok arayan ama hemen hemen hiçbir şeyde mutluluğu bulamayan yine onlardı.
Geride kalmak
Bazılarının kardeşleri, anne-babaları ile yurtdışına giderken onlar, henüz küçük ya da büyük oldukları gerekçesi ile geride, akrabalarının yanında bırakılırlar. Bazıları anneleri ya da bütün kardeşleri ile geride bırakılır. Bazıları gelirler, ama ekonomik ya da sosyal nedenlerden dolayı tekrar geriye gönderilirler. Hangi biçim ve nedenden olursa olsun her geride bırakılmak, o çocuklarda büyük yaralar bırakır.
Bugüne kadar benden yardım isteyen bu insanların ortak özellikleri, bilemedikleri, anlam veremedikleri çok ağır bir yalnızlık duygusudur. Binlerce insanın ortasında kendilerini yabancı ve yalnız hissederler. Hepsinin diğer bir ortak özelliği bir türlü kurtulamadıkları derin bir hüznün, onları tekrar tekrar bulup yakalarına yapışmasıdır. Ve hepsi bir arayışın içindedir. Ellerindeki hiçbir şey onları mutlu etmez: iş, evlilik, aile, aşk, maddiyat… Hep bir arayışın içindedir.
Bazıları ellerinde ne varsa kaybetmek korkusu ile sıkı sıkı sarılırken, diğerleri her şeyi geçici yaşarlar. Geçici işler. Geçici ilişkiler. Geçici evler. Geçici arkadaşlıklar. Her bulduğu şey, bir arayışın sonu değil, yeni bir arayışın başlangıcı olur.
Anne babaları ve çevreleri ile ilişkileri ikirciklidir. Onlara duydukları derin bağlılık nerdeyse düşkünlüğe kadar varabilirken, derin bir öfke ile o insanlara olan bağlarını bir ömür boyu koparabilirler ya da hep hırçındırlar. Haksızlığa gelemezler. Ne yaşarlarsa yasasınlar arkasında aynı şey vardır: derin bir bağ kurma, sevilme ve kabul görme özlemi ve ona ulaşamamanın verdiği derin bir öfke.
Çocuk, geride kalmak, terk edilmek
Biz hep gelenlerin öyküsünü dinledik. Onların yeni bir dünyadaki yaşam mücadelelerini, kopuşların onlarda bıraktığı özlem ve acıyı duyduk. Oysa geride bırakılmış olmak, hele terkedilen kalan çocuk ise, gitmekten çok daha büyük bir acılar bırakır.
Zamanın ne olduğunu bilmeyen çocuk, gidenlerin ne zaman döneceğini bilmeden yaşamak zorundadır. O yüzden çocuk için anne babanın bir gün döneceğini duymak teselli bile değildir, günlük yaşamında kurduğu ve belki bir ömür boyu kuracağı tatlı bir günlük hayaldir. Asil ve gerçek olan ise terkedilmiş olmasıdır. Çocuk için geride bırakılmışlıgını anlayacağı göç, zenginlik, fakirlik gibi sosyolojik bir gerçeklik yoktur. Yalnızlığından, terk edilmişliğinden anladığı tek şey istenmediğidir.
Çocuk sevgiyi kelimelerin arasından, giydiği daha güzel elbiselerin içinden çekip alamaz. Onun sevgiden anladığı merhametli bir dokunma, anlayış dolu bir ses ve onu dikkat ve ilgi ile dinleyen anne babadır. Sevgi çocuk için sadece orada ve o andadır. Bunlar çocuğun yasadığı anda yoksa, onun anladığı daha güzel bir gelecek değil, sevilmediği, istenmediğidir.
Onlar için her geriye yani çocukluklarına bakış kaybettiği, aradığı şeyle hüzünlü bir yüzleşme, derin bir yıkılmadır.
Aradığın şeysin
Çocuk terk edilmişliği, sevgisizliği yasadıkça, onu bulmak için daha fazla aramaya başlar. Gerçek sevgi ve ilgiyi bulamadıkça onu bulmanın başka yollarını öğrenir: kendini yüceleştirme, kendini köleleştirme, kendinden kaçma, gerçeklere yüz çevirip hayaller dünyasında yaşama. Bu yolların onu götürdüğü tek yer ise, içinde daha da büyüyen değersizlik, yalnızlık, istenmemezlik duygusu olur. Aradığı şeyin kendi içinde olduğunu bilmeden, onu başkalarının ona vereceği ilgi ve onayda bulmaya çalışır. Çünkü içinde yaşayan terkedilmiş çocuk, ayni çocuksu yanılsama ile anne babada arayıp bulamadığı sevgiyi başka insanlarda bulmaya çalışır. Çocuk dünyasında güveni kaybetmiştir, bu yüzden hiç kimseye gerçek bir güven duymaz. Diğer insanlara bedensel, tensel bir yakınlık duysa da ruhu yalnızlıktan kurtulamaz.
Açılmak, anlatmak, içindeki hüzünlü çocuğun kaybını kabul etmek, kaybettiklerinin yasını tutmak, yeni ve mutlu bir yaşamın ilk adımıdır. Çünkü mutlu bir çocukluk için hiçbir zaman geç değildir.