Şirketlere vergi indirimi denemesi tekrar referandum sınavında
Haşim Sancar
Yeşiller Partisi Bern Kanton Milletvekili
Şubat 2017’de, şirketlere vergi indirimini öngören vergi reformunun (Unternehmer Steuerreform III) halk oylamasında reddedilmesinden sonra Federal Hükümet yeni bir vergi indirimi paketini hazırlamak için kolları sıvadı. Söz konusu paket (Steuerreform und die AHV-Finanzierung: STAF), parlamentodaki SVP dışındaki büyük partiler (FDP, SP, SVP) tarafından önceden anlaşılarak, hem fikirlilik çerçevesinde ambalajlanarak sunuldu. Bu vergi reformu Parlamento’da (Nationalrat) ve Kanton Temsilciler Meclisi’nde (Ständerat) temizlendikten sonra, Eylül 2018’de son halini alarak, Parlamento’dan çoğunluğun kararı ile geçti.
Şirket vergileri uluslararası alanda neden önemli?
İsviçre ve özellikle de kantonlar, dışarıdan gelen şirketlere ve holdinglere vergi alanında tanıdıkları imtiyazlar ile (örneğin düşük gizli paket vergiler), uluslararası alanda birçok şirkete ev sahipliği yapıyorlar. Şirketler, ülkelerini terk edip, merkezlerini veya işyerlerini İsviçre’ye taşıyarak, ülkelerinde vergi ödeme yerine, daha düşük olmak üzere vergilerini İsviçre’de (tabi ki başka ülkelerde var) öderler. Dışarıdan gelen şirketler, İsviçre’de faaliyet gösteren şirketlerden daha düşük vergi öderler. Bu da o şirketlerin geldikleri ülkelerin vergi kaybına uğraması anlamına geliyor. İsviçre ekonomisi bu işten yararlanıyor. Bunun sonucu olarak, o ülkelerde ekonomik krizlerin yaşanması, yatırımların durması, eğitim, sağlık, sosyal, alt ve üstyapı alanında harcamaların düşmesi anlamına geliyor. Ancak bu durum, diğer ülkelerin özellikle de vergi kaybına uğrayan ülkelerin hoşuna gitmiyor. Bu nedenle, Avrupa Birliği (EU) ve Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD), İsviçre’yi, şayet gerekli adımları atmaz ve yola gelmezse, “kara listeye” alma tehdidi ile „gri gözetleme listesine” aldı ve 2018’e kadar süre tanıdı (süre biraz uzatılabilir). Bunula, İsviçre’den uluslararası standartlara uygun bir şekilde yabancı şirketlere vergi uygulaması talep ediliyor. İsviçre, istenilen standartlar çerçevesinde vergi uygulamasına gittiğinde, şirketlerin daha fazla vergi ödemeleri gerektiği için İsviçre’yi terk edeceği endişesi ile yine yasal çerçevede şirketlere vergi indirimi yapmak istiyor. Ancak, İsviçre ve birçok kanton uluslararası alanda zaten en düşük vergi alan ülkeler arasında bulunuyor. Unutmamak gerekir ki, vergiler tek başına bir şirketin ülke aramasında rol oynamıyor. Altyapı, güvenlik, diğer hizmetler de aynı şekilde bir şirketin gidecek bir ülke ararken, gözetlediği kriterlerdir. Onun için, savunulan vergi indirimi, gerçekleri tam olarak yansıtmamakta. Gerek ülkeler arası, gerekse de kantonlar arası kıyasıya bir vergi indirimi savaşı yürütülüyor. Bu işten daha az vergi ödedikleri için şirketler hep kârlı çıkıyorlar.
Vergi reformu STAF paketinde neler var?
Şirket ve holdinglere vergi indiriminde değişik şekillerde kolaylıklar gösteriliyor. Araştırma ve geliştirmelere yapılan harcamaların üstünde vergi düşürme tanınmakta. Patentlerden alınan karların da vergiden muaf tutulması söz konusu. Buna karşı, kâr payında ve hissedarların vergileri biraz yükseliyor (karşı çıkanları susturmak için). Şimdiye kadar özel ve gizli sistem ile vergi ödeyen şirketler, daha fazla vergi ödemek zorunda kalacaklar. Düzenli ve kurallara uygun vergi ödeyen şirketler ise, daha az vergi ödemeden yararlanacaklar. Şirketlere vergi indirimi, Federal Hükümet’in kasasına 700 Milyon İsviçre Frank’ı bir kayba mal olacak. Kantonlarda vergi indirimine gideceği için, Kanton kasalarına kayıp 1,7 Milyar Frank olarak yansıyacak. Toplam vergi kaybı 2 Milyar Frank civarında olmuş olacak.
Şirketlere vergi indirimi için pazarlık konusu emeklilik sigortası
Bu acı ilacın tadını, sola içilebilir bir tadıma getirmek için, gelecekte açık vereceği beklentisi içinde olan Emeklilik Sigortası’na (AHV) bir ödeme yapmak gerekiyordu ki, SP onun için yasa değişikliğine Parlamento’da destek verdi. O da şöyle görünüyor; kayıp oranında, yani 2 Milyar Franklık bir meblağ Emeklilik Sigortası’na aktarılacak. Bunun 1,2 Milyar Franklık bir kısmı, çalışan ve işverenlerden eşit şekilde toplam yüzde 0,3 oranında (yüzde 0,15 işçi, yüzde 0,15 işveren) kesilecek, geri kalan 800 Milyon Frank ise direk Federal Hükümetin kasasından aktarılacak.
Şirketlere vergi indirimi tekrar referandum konusu
Şirketlere vergi indirimi Ulusal Parlamento ve Kanton Temsilciler Meclisi’nde son halini almaya yaklaştığı zaman, Geç Yeşiller (Junge Grüne) hemen konuyu referanduma götüreceklerini açıkladı. Buna Yeşiller’de destek verirken, üç ay içeresinde gerekli olan geçerli 50 bin imzayı toplamak için yollara düştü Geç Yeşiller. Bu arada SP içeresinde de homurdanmalar başladı.
Şirketlere vergi indirimi sayesinde AHV’a kaynak aktarmak, vergi indirimini daha az zararlı kılmıyor. AHV’a aktarılan meblağ, ki bunu yine çalışan bizler karşılıyoruz, selamlanması gereken bir karar. Ancak, karşılığındaki kayıp, çok yüksek ve kabul edilemez. Birbiri ile bağımsız olan bu iki konuyu birleştirmek, at pazarındaki cambazların işine benzemekte ve ayrı bir sorun teşkil ediyor. Oylamada ya evet ya da hayır diyebiliyorsunuz, AHV için evet, vergi indirimine hayır diyebilme olanağına sahip değilsiniz, ki bu politikada eşyanın tabiatına aykırı.
Şayet yasa böyle geçmiş olursa, Belediyeler ve Kantonlar da yasa vergi değişiklikleri ile çarpışmak zorunda kalacaklar ve milyarlık vergi kaybına uğramış olacaklar. Bu da sosyal, sağlık, eğitim alanında kısıtlamalar anlamına geliyor.
Bern Kantonu en büyük şirketlere 160 milyon Franklık bir vergi indirimi yapmak istemiş ve bu istemini çoğunluğu sağ ve orta partilerden oluşan Kanton Parlamentosu’ndan geçirmişti. Bu karara karşı imza toplayarak konuyu referanduma götürmüştük. 25 Kasım 2018 tarihinde yapılan halk oylamasında büyük şirketlere vergi indirimi Bern Kantonu ’da reddedildi. Unutmamak gerekir ki, Bern Kantonu kırsal ve sağın çok güçlü olduğu bir Kanton.
Şirketlere vergi indirimini öngören Steuerreform und die AHV-Finanzierung (STAF) ile ilgili şayet gerekli 50 bin imza toplanırsa, 19 Mayıs 2019’da halk oylaması yapılacak ve çalışanların, belediyelerin ve kantonların hayır demesi gerekecek. Diğer türlü acı ve yan etkilerinin çok fazla olduğu bir ilaç olacak.
