İsviçreli kadınların oy hakkının 50. yılı
7 Şubat 2021 itibari ile, “İsviçreli kadınların seçme hakkının 50. yılı” değişik etkinliklerle kutlanıyor.
Emine Sarıaslan
Unia Sendikası Merkez Yönetim Kurulu Üyesi
7 Şubat 1971’de İsviçreli erkekler, sadece erkeklerin sahip olduğu politik haklardan İsviçreli kadınların da yararlanmasını sağlamak için sandığa giderek kadınların oy kullanmalarına evet dediler. Evet diyen erkeklerin oranı %65,7 idi.
Her ne kadar kadınlar seçme haklarını 1971’de elde etseler de, “Kadın ve erkek eşittir” ifadesi İsviçre Anayasa’sında on yıl sonra, 14 Haziran 1981’de yer aldı. Böylece 2021 “kadın ve erkek eşittir“ maddesinin Anayasa’da yer almasının 40. yıldönümüne de denk geldi.
Ancak Anayasa’da yer alan bu eşitlik, yaşama tam anlamıyla geçirilemedi. Bu nedenle kadınlar, 14 Haziran 1991’de İsviçre genelinde greve gittiler. 500 bin kadının katıldığı bir grevle kadınların eşitlik mücadelesi taçlandırıldı. Bu nedenle 2021 de, ilk kitlesel kadın grevinin 30. yıl dönümü de kutlanıyor.
Uzuuuuuun bir yolun hikayesi-kadınların oy hakkı mücadelesi
İsviçre’de, 1848’de seçme ve seçilme hakkı Anayasa ile yalnızca erkeklere tanındı. Oy kullanma hakkının sadece erkelere verilmesini kabul etmeyen kadınlar bıkmadan, yılmadan mücadelerlerini sürdürdüler.
Kadın hakları savunucusu Marie Goegg-Pouchoulin (1826-1899), Uluslararası Kadın Derneği’nin kurucusu ve başkanıdır. Cenevre’de kurulu derneğin en çok mücadelesini verdiği konu, eğitimde, meslek edinmede ve hukuki konularda kadın ve erkek eşitliğinin sağlanmasıdır. Bu amaçla 1886 yılında139 kadın, oy hakkı için ilk kez topluca dilekçe vererek, kadın mücadelesinin temel taşlarını attılar.
1890 yılında emekçi kadınların lokal düzeyde kurdukları dernekleri 1893’de İsviçre Kadın Dernekleri Federasyonu’na dönüştü. Kadın Dernekleri Federasyonu aynı yıl ilk kez resmi yoldan kadınlar için seçme ve seçilme hakkını talep etti, ancak bu girişim sonuçsuz kaldı.
Yirminci yüzyılın başında,1909 yılından itibaren kadınların seçme hakkı mücadelesi yaygınlaşmaya başlar ve birçok dernek kurulur. Bunlardan en önemlisi, İsviçreli Kadın Dernekleri Federasyonu (Bund Schweizerischer Frauenvereine, BSF) ile İsviçreli Kadınların Oy Hakkını Savunma Konfederasyonu (Schweizerische Verband für Frauenstimmrecht, SVF) dır.
Birinci Dünya Savaşı, kadın hareketini sekteye uğratır. Ancak 1918 deki İsviçre’nin ilk genel grevinde kadınların oy hakkı genel grevinin önemli taleplerinden biri oldu.
1919-1921 yılları arasında farklı kantonlarda kadının seçme hakkı ile ilgili oylamaların hepsi olumsuz sonuçlanır. Bir grup Bernli kadın 1923 yılında “yerel seçimlerde, kanton seçimlerinde ve genel seçimlerde oy hakkı” için hukuki itirazda bulunur. Ancak Federal Mahkeme, bu isteği reddeder.
1928 yazında İsviçreli Kadın İşleri Sergisi (Schweizerische Ausstellung für Frauenarbeit, SAFFA) kortejinde taleplerinin karşılanma hızını simgeleyen salyangoz şeklinde dev bir maket taşınır, maketin üzerine de “Kadınlara Oy Hakkı” yazılır.
Bugün hala kadın eylemlerinde taşınan bu salyangoz maketler, İsviçre’nin kadın eşitliği konusunda ne kadar yavaş ilerlediğinin bir göstergesidir.
1929’da, İsviçreli Kadınların Oy Hakkını Savunma Konfederasyonu, Sendikalar, Sosyal Demokrat Parti ve diğer kadın derneklerinin de desteği ile 78 bin 840’ı erkeklerden, 170 bin 397’si de kadınlardan olmak üzere, toplam 249 bin 237 imza toplanarak ilgili mercilere iletilir.1930’lu yıllardaki faşist dalganın etkisi ile kadınların mücadelesi sekteye uğrar. 1948’de İsviçre Anayasanın 100. yılı, “İsviçre, erkek kardeşlerden oluşan bir halk” sloganı ile kutlanır. Kadın dernekleri bu sloganı “Kız kardeşleri olmayan erkek kardeşlerin halkı” olarak değiştirerek durumu protesto ederler.
1958 yılında kadınlara Sivil Savunma zorunluluğu getirilmek istendiğinde, kadınlar buna karşı çıkarak, hak elde etmeden sorumluluk almayacaklarını belirtirler. Yönetim, yeni tasarıyı kurtarmak adına 1 Şubat 1959’da kadına seçme ve seçilme hakkı tasarısını referanduma sunar. Tasarı, %33,1’e karşı % 66,9 ‘hayır’ oyuyla reddedilir. Ancak Kanton Waadt, Cenevre ve Neuchâtel öneriyi destekler ve ardından kadınların kanton ve belediyeler düzeyinde seçme ve seçilme haklarını tanırlar.
1966’da bunu Basel-Stadt kantonu takip eder. Basel-Stadt, Almanca konuşan ilk kanton olarak kadınların seçme ve seçilme hakkını tanır.
1968 dünya gençlik hareketinin İsviçre’de başlaması, eşitlik, özgürlük mücadelesinin hem erkekleri hem de kadınları etkilemesi kadınların oy hakkı mücadelesini de güçlendirdi.
1968’de Federal Konsey, kadınların siyasi haklarına çekince koysa da Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ni imzalamak istedi.
Kadın derneklerinin yüksek sesle protestoları karşısında, Federal Konsey, federal kadınların oy ve oy kullanma hakkı için yeni bir oylama yaptı. 7 Şubat 1971’de – kadın hareketinin 100 yılı aşkın mücadelesinin ardından – İsviçreli kadınlar nihayet seçme ve seçilme hakkına sahip oldular.
Ve 1971 yılında, Kantonlar Parlamentosu’na seçilen ilk kadın milletvekili olan Girardin kırmızı güllerle karşılandı.
Eşitsizlik hala devam ediyor
İsviçre elli yıl önce, İsviçre vatandaşı olan kadınların seçme ve seçilme hakkını yasallaştırarak uygulamaya koydu. Ancak kadın ve erkek arasındaki eşitsizlikler hala devam ediyor. Federal Hükümet ve Parlamento da daha çok kadın yer almasına rağmen, kadınlar siyasi, ekonomik ve sosyal merkezlerde yeterince temsil edilmiyorlar. Hem özel hem de kamusal alanda hala ayrımcılığa maruz kalanların ve şiddet mağdurlarının sayısı artıyor.
Eşit haklar hemen şimdi!
Kadınların seçme ve seçilme hakkını savunan Emilie Lieberherr, 1969’da, Bundesplatz’da önemli bir konuşma yaptı ve şöyle dedi: “Bir toplumda ekonomik yaşama katılan herkes aynı zamanda tam vatandaşlık haklarına da sahiptir.”
Peki biz göçmenler bunun için ne kadar beklemeliyiz?
Kaynaklar:
Isabel Rohner, Irène Schäppi (2020): 50 Jahre Frauenstimmrecht. 25 Frauen über Demokratie, Macht und Gleichberechtigung.
Ch 2021: https://ch2021.ch/geschichte/
