Mert Özkan ile müzik ve sanat enstitüsü üzerine

Mert Özkan: “Sınırlarının olmaması, hep yeni bir şeyler keşfetme hissi beni müziğe daha yakın tutuyor.“

2007 yılından bu yana İsviçre’de yaşayan Mert Özkan, yoğun bir tempo ile müzikal faaliyetlerle uğraşıyor.

İsviçre’de, sanatın çeşitli dallarında faaliyet yürütmek amacıyla 2013 yılında kurulan “İsviçre Türk Sanat Enstitüsü“’nün başkanlığını da yapan Özkan, uzun yıllardır müziğin içerisinde yer alan bir isim.

Mert Özkan ile İsviçre’deki müzikal faaliyetleri ve başkanlığını yürüttüğü sanat enstitüsü üzerine konuştuk.

İlk olarak müzikle nasıl tanıştığınızı soralım size…

Müzik kendimi bildim bileli hayatımda. Ailemde sesi güzel çok insan mevcut ve bu vesileyle aile içinde türkülü, sazlı, sözlü sayısız anlar biriktirdik. Beni de bu yönde teşvik ettiler. Teyzelerimden bir tanesi bağlama eğitimi alırken çok heves etmiştim. O dönemlerde çok imkanlar yoktu. İlerleyen zamanlarda bu hayalimi gerçekleştirdim ve ilk enstrümanım bağlamayı çalmayı öğrendim.

Müzikle ilgili herhangi bir eğitim aldınız mı?

Aslında temel olarak Eskişehir Anadolu Üniversitesi Turizm ve Otel İşletmeciliği bölümünü okudum. Daha sonra da Selçuk Üniversitesi Halkla İlişkiler Ana Bilim Dalı’nda yüksek lisans yaptım. Müzikle ilgili olarak, halk eğitim merkezlerinde hem korist olarak yer aldım hem de yaşadığım yerde önemli saz üstatlarıyla çalıştım. Müziğin okulunu okumasam da müzikle ilgili her fırsatı değerlendirip nota, şan, usül eğitimleri aldım. Üniversite yıllarımda, TRT’ye pek çok klasik sanat müziği eseri vermiş Danyal Mantı ve Pelin Altıntaş gibi önemli eğitmenlerden çok şey öğrendim. 4 yıl boyunca Anadolu Üniversitesi’nin çok sesli korolarında yer aldım. Anadolu Üniversitesi’nin değerli eğitmenleriyle pek çok başarılı konsere imza attık.

Müzikal anlamda kimlerden etkilendiniz?

Her tarz müziği dinleyen biri olsam da, geçmiş yaşanmışlıkların etkisiyle halk müziği ve klasik sanat müziğinin bendeki etkisi çok farklıdır. Aristoteles üç bin yıl önce sorduğu bir soru var. Görünüşe göre hâlâ cevapsız: “Sadece ses olmalarına rağmen nasıl oluyor da ritimler ve melodiler ruhun halleriyle benzerlikler gösterebiliyorlar?” Müzik duyguların dilidir. Coşkuyu sevdiğim kadar hüznü de seviyorum şarkı ve türkülerde. Sınırlarının olmaması, hep yeni bir şeyler keşfetme hissi beni müziğe daha yakın tutuyor. Şarkı ve türkülerin duygusunu en iyi verebildiğine inandığım iki isim beni çok etkiledi; Neşet Ertaş ve Zeki Müren.

Hangi enstrümanları kullanıyorsunuz?

Bağlama, Ud ve Cümbüş gibi enstrümanlar kullanıyorum. Ancak Ud’a daha fazla ağırlık vermeye çalışıyorum. Şimdilerde yaylıya olan merakım kabak kemane ile buluşturdu beni. Yeni bir heyecan kattı hayatıma. Enstrüman çalmak dış dünyaya bambaşka bir dille seslenmek, ruhsal açıdan şarkı söylemek gibi rahatlatan bir olgu. Müzisyenin enstrümanı tanıması, onu anlaması kadar, enstrümanın da kendisini icrâ edecek olanı anlaması gerekir. Enstrümanın kendisini icrâcısına açması da, çok zaman istiyor. İki ayrı beden tek beden oluyor.  Şunu da eklemek isterim; yaklaşık 13 yıldır İsviçre’de yaşıyorum. Geldiğim zamanlarda müzikal boşluğu çok hissettim. Evdeki müzik köşem dışında, doğa içinde kimsenin olmadığı yerlerde enstrüman çalmakla yetiniyordum. Ama müzik etkileşimle toplu yapıldığında ayrı bir sinerji oluyor. Derken bir lokal ortamında bugünlere taşınan güzel, anlamlı bir topluluğun oluşmasına neden olduk. Üç-dört müzisyen arkadaş ile bir çalışma yeri bulup müzik icrâ etmeye başladık.

Şu an 2013 yılında kurulan “İsviçre Türk Sanat Enstitüsü“’nün başkanlığını yapıyorsunuz. Bu enstitüden bahsedebilir misiniz biraz?

İsviçre Türk Sanat Enstitüsü, İsviçre’deki ilk resmi sanat oluşumu olarak, “Gelenekselden evrensele kültür mirasımız” sloganıyla faaliyetlerine başladı.Başlangıçta zorlansak da, olmayanı gerçekleştirip birçok sanatsal oluşumun önünü açtık.

Sanatın farklı alanlarında eğitimsel faaliyetler gerçekleştirdik. Müzik, resim, ebru sanatı, halk dansları, halk müziği, enstrüman kursları bunlardan başlıcaları. İsviçre Sanat Enstitüsü’nün amacı, en önemli kültür değerlerimizi teorik ve uygulamalı olarak en iyi bir biçimde tanımak ve tanıtmak.

Burada yaşayan insanlara sanatsal boyutu ile ne tür katkılarınız oldu.

Öncelikle farklı sanat dallarında eğitmenlerle o alana ilgi duyan insanları buluşturduk. Bünyemizde yetişen veya kendini geliştiren müzisyen arkadaşlarla kurumumuzun hedefleri doğrultusunda, enstitümüze ve müzik piyasasına yeni sazendeler kazandırdık. Halk Müziği ve Sanat Müziği’nde pek çok başarılı konsere imza attık. Çalışmalarımızın eğitimsel boyutu kadar sosyal bir boyutu da var tabi. Bireyler arasında etkileşme, dayanışma, iş bölümü, yardımlaşma ve paylaşmayı geliştirip güçlendiren bir yapı oluştu diyebilirim. Müzik, bireylerin birbirine karşı anlayışlı, saygılı, sevgili ve insancıl olmalarını sağlarken,kurumsal faaliyetlerde sorumluluk almalarını, aldıkları sorumlulukları yerine getirirken kişisel becerilerini geliştirmesini de sağlıyor.

Şu aşamada eğitim çalışmalarınız nasıl yürüyor? Bünyenizde kaç kişi var?

Derneğimizde kurumsal kendi içinde işlerliği olan bir yapı var. Muhasebe, sekreter, halkla ilişkiler gibi. Herkesin ayrı işleri olsa da, dernek yararına bir araya gelip konser, dinleti ve çeşitli sosyal etkinler için çalışmalar yapıyoruz. 50-60 civarında aktif üyemiz ve bir çok da gönüllü destekçimiz var. Bu sayı sürekli artıyor.

İsviçreli sanatçılarla çalışmalarınız oldu mu hiç? Ya da planlamanızda var mı?

İsviçreli müzisyenlerle çalışma ortamlarımız oldu evet. Grup çalışmalarımızın olduğu yerde yabancı müzisyenler çalışıyordu. Hiç konuşma ve planlama yapmadan birbirimizin müziklerine eşlik edip harmonik müzikler ortaya çıkardık. Grubumuza daha sonra Kanun çalan ve Türk müziklerini bilen bir İsviçreli arkadaşımız da katıldı. Anadolu müziği ezgilerinden oluşacak bir dinletiye Neyzen ararken İsviçreli bir Neyzen ile de tanıştım. Türk müziği bilgisi şaşırttı beni. Bünyemizdeki ritimci bir arkadaşla bizi temsilen müzik dinletisinde yer aldı. Müziğimizin zenginliği ve çekiciliği dünyanın her yerindeki müzisyenleri etkiliyor ve onları bize yakınlaştırıyor.

Yaptığınız müzikle Doğu-Batı sentezine katkı sunduğunuzu düşündünüz mü hiç? 

Salt modern müzik yapıldığında köklerinizden uzaklaşıyorsunuz. Sadece geçmişte kalırsanız da nostalji oluyor. Batı müziği enstrümanlarıyla ve modern tınılarla harmanlanmış bir müzik kitleleri birbirine daha da yakınlaştırabilir. Çevremizde yavaş yavaş çoğalan yabancı müzisyen dostlarımla ortak bir proje gerçekleştirmeyi çok istiyorum. Aklımda hayata geçirilebilir düşünceler var.

İsviçre’de müzik yapmak nasıl?  Zorluklar yaşıyor musunuz? 

Değerli sanatçı Erkan Oğur ile bir konser öncesi sohbet etme imkanı bulmuştum. Müziğine yaşadığı coğrafyadaki kaosun ve acıların yansıdığını söylemişti. İsviçre’de yaşasa bu kadar üretebilir miydi? Müzik insanın iç yaşamını yansıtan bir sanattır. Bu iç yaşam da dış dünyadan etkilenir. Müzik; belli ritimler, ses düzenleri ile dinleyicide ‘çağrışımlar’ yapıp, onda özel duygular ve heyecanlar yarattığı, yaşantısıyla köprüler kurabildiği oranda benimseniyor. O yüzden müzik müzisyenin sunduğunun yanında, dinleyici kitlesinin müziği algılamaya açık olup olmadığı ile de ilgilidir. İsviçre’de müziği profesyonel olarak yapmak ve geçimini buradan idame ettirmek çok zor. İnsanlarda geçmiş yıllardaki maddi rahatlık yok. Mekanlar kaliteli müzik için kaliteli müzisyene yatırım yapamıyorlar. Yapsalar da bu kısa soluklu oluyor ve gereken sabrı gösteremiyorlar. Yani maddi gelir odaklı bir işletmecilik mevcut. Müzisyenler mecburiyetten ana işlerini farklı sektörlerden seçiyorlar. Bilinçli müzik dinleyicisinin ana şikayeti de piyasa müziklerinin hep aynı olması. Bir kısırdöngü var. Çözülemiyor…Korolar bu anlamda farklı ve pozitif bir pencere açtı.

Son olarak ileriye yönelik hedeflerinizi soralım. Ne tür projeleriniz olacak?

Müzik, bireyin kimlik kazanmasında ve kişiliğini geliştirmesinde önemli role sahip olduğu gibi, aynı zamanda evrensel bir dildir de. Farklı yörelerden, bölgelerden, ülkelerden, kıtalardan, kesimlerden, topluluklardan, uluslardan, kültürlerden insanların buluşabildiği, anlaşabildiği tek dildir. Enstitü olarak, yaşadığımız ülkede gelenekselden evrensele bir köprü oluşturacak sanatsal faaliyetler dahlinde, burada yaşayan diğer ülke insanlarıyla daha fazla buluşmayı ve zenginlik açısından üye müzisyen sayımızı arttırmayı arzuluyoruz.  Bu vesile ile herkesi, arzularımızın yerine getirilmesine aracılık eden enstitümüz şemsiyesi altında bir araya gelmeye davet ediyorum.