Gebelikte (Gestasyonel) diyabet
Gestasyonel diyabet, gebelik süreciyle başlayan glukoz tolerans bozukluğudur. Ancak gebelik öncesi tip1 ve tip 2 diyabet tanısı almış bireylerde bu tanıma dahil edilebilir.
Berna Çoban
Diyetisyen
diyetisyenbernacoban@gmail.com
Gestasyonel diyabetin görülme sıklığı her geçen gün artmaktadır. Toplumda görülme oranı her 5 gebeden 1’i olarak söylenebilir. Gebelik yaşının artması ve annenin gebelik başlangıç kilosunun yüksek olması bu riski arttırır.
Dünyadaki obezite prevelans arttıkça gestasayonel diyabet riski de beraberinde artmaktadır. Gebeliğin 3. trimesterinde insülin rezistansı gelişir ve gestasyonel diyabet tanısı bu aşamada konur. Gebeliğin 24-28. haftasında tarama testi (OGTT) yapılır.
Tıbbi beslenme tedavisi %90 oranını bulan bir tedavi etkinliği sağlar. Temel amaç bebeğin gelişiminin sağlıklı olmasını sağlamak, tokluk kan şekeri düzeyini normal aralıkta tutmaktır. Açlık kan şekerinin 95 mg/dl, öğün sonrası 1.saat < 140 mg/ dl ( tercihen <120 mg /dl), öğün sonrası 2. saat < 120 mg / dl olmalıdır.
Gebelik diyabetinde karbonhidratın niteliği önem kazanmaktadır. Kan şekerini yavaş yükselten yani düşük glisemik indeksli bir beslenme planı uygulanmalıdır. 3 ana öğün ve 2-4 ara öğün yapılacak şekilde bir öğün düzeni olmalıdır. Öğün içerikleri ve planlanması; kan şekerini, mide yanmasını, keton miktarını etkileyeceği için az ve sık öğün düzeni uygun olacaktır.
Düşük glisemik indeksli beslenen gebelerde insüline başlama oranı düşüktür. İnsülin kullanımı durumunda ise kullanılan insülin miktarları düşüktür. Kan şekerini yavaş yükselten karbonhidratlar (tam tahıllı ekmekler, bulgur, kinoa , karabuğday , kepekli pirinç, yulaf vb ) annenin hızlı ağırlık artışının önüne geçer , bebeğin yüksek doğum ağırlıklı olmasını engeller.
Gestasyonel diyabeti olan bir gebe ile diyabeti olmayan bir gebenin alması gereken enerji ve karbonhidrat değerleri dışındaki besin öğeleri benzer nitelik taşır.
Yetişkin bir kadının alması gereken protein miktarı kilogram başına 1,2 gram proteindir. Günlük enerjinin %30 u yağdan gelmelidir. Doymuş yağlar sınırlandırılmalı ve %10 seviyesini geçmemelidir. Gebenin beslenme planı oluşturulurken vitamin – mineral içerikleri mutlaka dengeli olmalıdır. Demir, folik asit , kalsiyum , magnezyum , D vitamini gibi mikronutrientlerin yetersizliği gebeliğin seyrini olumsuz etkiler. Yeterli posa alımı ile gestasyonel diyabet riski ters orantılıdır. Yeterli tam tahıl tüketimi, meyve- sebze tüketimi ile lif ( posa ) ihtiyacı karşılanabilir.
Gebelikte yeterli su tüketimine ayrıca önem verilmelidir. Alkol, asitli içecekler, diüretik bitki çayları ve aşırı kafein tüketiminden kaçınılmalıdır. Papatya çayı , adaçayı , keten tohumu , melisa, kahahindiba, sinameki , sarı kantaron , biberiye , fesleğen, aloe vera gibi çaylar düşük ve erken doğum riskini arttırır.
Gestasyonel diyabette egzersiz kan şekeri regülasyonu ve insülin direncine karşı olumlu etki sağlar. Gebelik öncesinde ve gebelik döneminde aktivitesi yüksek kadınların, gestasyonel diyabet riski düşüktür. Doktor tavsiyesiyle 30 dakikalık hafif tempolu egzersizler yapılabilir.
