Federal Hükümet son olarak, Mart ayı ortası itibarı ile restoranların teras bölümlerinin açılmasına izin verileceğini duyurmuştu. Ancak vaka sayılarında artmalar başlayınca, daha sonra bu karardan vaz geçildi.
Restoran ve bar sahipleri ile Otel ve restoran endüstrisi derneği Gastrosuisse, Hükümet’in bu kararına tepki gösteriyorlar.
Şu anki uygulamaya göre gastronomi sektöründe sadece yemek paket servisi yapan işletmeler, okul ile şirket kantinleri ve otellerin restoranları açık. Kapalı olan birçok restoran, zararlarını hafifletmek için öğle ve akşam saatlerinde müşterilerine paket servis hizmeti sunmak zorunda kalıyor.
Pandemi döneminde yeteri kadar ekonomik destek alamadıklarından yakınan restoran ve bar sahipleri; pandeminin başından bu yana on binlerce franklık zarar ettiklerini ifade ediyorlar.
İşletmelerin nitelikli gelirler elde edememelerine rağmen; elektrik, su, kira ve maaş gibi giderleri ödemeye devam ettiklerini söyleyen işletme sahipleri, bu karanlık tablodan yola çıkarak, işletmelerinin geleceğine dair endişeler taşıdıklarını dile getiriyorlar.
Federal İstatistik Dairesi’nin (BFS) güncel verilerine göre, Covid-19 önlemleri nedeniyle işletmelerin kapatılması yaklaşık 445 bin çalışanı etkiledi. Bu sayılar İsviçre’deki tüm çalışanların %8’ine denk geliyor.
Mart ayına kadar 83 bin işyeri Federal Hükümet’in aldığı Korona önlemlerinden etkilenirken, önlemlerin en çok etkilediği sektörler; gastronomi, kültür, eğlence, spor, mağaza ve pazar alanları gibi yerler oldu. Bu sektörler İsviçre’deki tüm işletmelerin %12’sini oluşturuyor.
HaberPodium olarak Korona önlemlerinden etkilenen bazı sektör temsilcileri ile görüştük ve Korona süreci boyunca yaşadıkları sıkıntıları dinledik;
Sezai Canazlar – Restaurant Valentin’s (Zürich)
Korona önlemleri dahilinde önemli ölçüde mağdur edildik. Bu dönemde kendimizi yalnız hissediyoruz. Federal Hükümet ve Kanton yardım sözü vermişti bize. İlk etapta küçük bir yardım desteği aldık. Sonrasında bu yardımı vermemek için yüzlerce belge istediler. Belgeler toparlansa bile, bir yerde bir şey bulup vermemek için her şeyi yapıyorlar. Prosedürler çok yavaş ilerliyor. Ben de vazgeçtim, istemedim bir şey. Şu an online siparişler alıyoruz. Mahalledeki komşular sağ olsun, devamlı pizza ya da pide istiyorlar. Bu şekilde masraflarımızı çıkarmaya çalışıyoruz. Kenarda kıyıda biraz birikimi olan ayakta kaldı. Olmayan ise yavaş yavaş kapatıyor işletmesini, iflas çekenlerin sayısı artıyor. Bizim sektörü özelikle bitirmek istiyorlar bence. Hiçbir şey anlamadık.
Cemal Koreli – C Loft (Thurgau)
Çoğu sektörde olduğu gibi biz de çok şiddetli bir şekilde etkilendik Korona düzenlemelerinden. Genelde restoran ve imbiss projeleri yaptığımız için, almış olduğumuz siparişler durduruldu veya iptal edildi. Mekanlar kapatıldığı için, tahsil etmemiz gereken ödemeler de aksatıldı. Bu durumdan dolayı ödemelerimizi yapmakta zorlanıyoruz. Durum böyle iken, başvuru yapmamıza rağmen, devletten ya da kantondan henüz hiçbir destek göremedik. Kira ve sabit giderlerimizi karşılayamayacak durumdayız. İnternet üzerinden mobilya satışı ile ilgili bazı hamlelerimiz oldu fakat satışlar çok küçük oldu. Bu dönemde insanlarda bir kararsızlık, belirsizlik var. Öncelikleri çok farklı.
Bu dönem psikolojik olarak da oldukça kötü etkilendim. Sabit giderler ve kira konusunda destek alabilirsek her şey daha kolay olur bizim için. Yardım taleplerim devam ediyor hala.
Süleyman Tekin- Hotel Bahnhof Uzwil (St. Gallen)
İlk kapanmaya göre daha iyiydi durum, daha hazırlıklıydık. Hotel rezervasyonları başta çok kötüydü ancak bir süre sonra toparlandı. Son kriz bizi %30-%40 oranında etkiledi diyebilirim. İlk kriz döneminde %100 etkilenmiştik.
Kanton yardım edeceğiz dedi. Biz de gerekli belgeleri ayarlayıp gönderdik. İki ay kadar oldu ama şu ana kadar bir yanıt alamadık. Hotelde 4 kişi çalışıyor ve şu ana kadar çalışanların parası gelmedi. Cebimden ödüyorum maaşları. Gelirimiz düştüğü için, Härtefall (Zorluk durumu) başvurusu yaptık. Bir ton belge istediler.
Korona krizi ile birlikte hoteldeki müşteri profilimiz ve çalışma şeklimiz de değişti. Daha önce İsviçre’ye iş gezisi ya da iş görüşmeleri için gelen bir müşteri potansiyelimiz vardı. Bu kesim tamamen kesildi. Bu dönemde daha çok inşaat işçileri kullanıyor otelimizi. İnşaat sektörü durumdan etkilenmedi ve sürekli olarak gelişiyor inşaat alanları. Öte yandan paket yemek servisi hizmetlerine başladık. Bu vesile ile zararlarımızı en düşük seviyede tutmaya çalışıyoruz. Masraflarımız çıkıyor bu şekilde.
Restoranlar neden kapalı anlamıyorum doğrusu. Berber, kuaför, masaj salonları gibi insanlarla çok yakın mesafede hizmet sunulan mekanlar açık. Bizim ise, masaların arasında mesafe ve maske kuralları olmasına rağmen kapalı. Restoranların bu kurallar dahilinde tekrar açılmasını istiyoruz.
Federal Hükümet 22 Mart’tan sonra restoranların teraslarının açılışına izin verecek. Bu dönemde havalar hala soğuk olacağı için pek de işimize yaramayacak. Hem birçok restoranın teras yeri bulunmuyor. Zarar ve mağduriyetler devam edecek yani.
Mustafa Yalçın-Taksi şoförü (Zürich)
Aslında biz taksiciler Korona krizini, pandemi ilan edilmeden önce, yani 16 Mart 2020 tarihinden önce hissetmeye başlamıştık.
Medyada yer alan haberler sonrasında, İnsanların İsviçre’ye olan turistik ve ticari amaçlı seyahatlerinde azalmalar oldu. Buna bir de risk almak istemeyen yaşlılar ve hastalar eklenince taksi müşterisinde önceden başlayan düşüşler görülmeye başlandı. 16 Mart’ta, pandeminin ilan edilmesi ile de Zürich’te hayat tamamen durdu ve kent bir hayalet şehre döndü.
Taksiciler pandemiden en çok etkilenen sektörlerden biri oldu diyebilirim.
Çoğu Selbstständig (Kendi işinde çalışan) olan taksiciler, nereye ve nasıl yardım başvurusunda bulunacakları, yardımların ne zaman ödeneceği gibi konularda muğlaklıklar yaşadılar. Bunlar yaşanan durumu biraz daha stresli bir hale getirdi ve deyim yerindeyse taksiciler tam bir çöküş yaşadı.
Bu durumu biraz olsun hafifletmek için kendimizce çözümler üretmeye çalıştık. Hem kendimizi virüsten korumak için hem de müşterilerimize kendilerini güvende hissetmeleri için, ön taraf ile arka tarafı ayıran camlar taktık. Sık sık dezenfekte ettik arabalarımızı. Müşterilerimize ücretsiz maskeler verdik. Fakat bu önlemlerin hiçbiri, var olan bu krizde işlerimizi bir nebze de olsa hareketlendirmeye yetmedi.
Taksicilerin durumu “Bir dokun bin ah işit“ denilebilecek türden. Eylül’de, geliri %55‘in altındakilere yapılacağı açıklanan yardımlar, başvuruların yoğun olduğu gerekçesiyle henüz birçok kişiye ulaştırılmadı. Sıkıntılarımız katlanarak devam ediyor.
Tülün Yanardöner – Yako Reisen (Winterthur)
Yako Reisen olarak 2005 yılından bu yana seyahat konusunda hizmetler sunuyoruz.
İsviçre de Korona belirtileri etkisini göstermeye başladığında, biz de diğer sektörler gibi “her şey çabucak normale dönecek, kısa sürede geçecek“ şeklinde düşünmüştük. Ancak Covid 19’un bütün dünyada hızlı bir şekilde yayılması ve ülkelerin aldıkları sınırları kapatma, karantina gibi önlemeler işlerimizi durma noktasına getirdi. İşler durunca da, işyeri kirası, çalışanların maaşları gibi giderleri ödemede zorluklar yaşadık.
Bu sırada sürekli olarak gelişmeleri takip ettik. İlk olarak işletmelere verilen kredi yardımlarından yararlanmaya çalıştık. Kredi yardımları kısa bir süre için çözüm gibi görünse de, gerçekte bir çözüm değildi aslında. Sonuçta borçlanmıştık ve bu borcun geri ödenmesi gerekecekti.
Daha sonra kısa çalışma ödeneği gündeme geldi. Bu ödenek, çalışanlarımızın maaşlarını ödeme konusunda bir rahatlama sağladı. Kantondan aldığımız destekler tüm sorunlarımızı çözmedi ama belli bir noktada yardımcı oldu bize.
Çalışmalarımız şu an durmuş durumda. Acil durumlar dışında kimse bir yere gitmiyor. Hem gündeme gelen yeni kurallar hem de hastalık korkusu seyahatlerin önündeki en büyük engeller.
Şu an uygulamada ağırlıkta testler var. Aşıların hızlanması ve alınan önlemlerin sıkı bir şekilde uygulanması durumda, 2021 yılında bir hareketlilik bekliyoruz. Talebimiz, 2022 yılının sonuna kadar, şu an yapılan yardımların devam etmesi yönünde.
Seyahat ile ilgili uyarılar
Korona sürecinde sürekli olarak yeni kararlar alınıyor, iptaller oluyor. Bu nedenlerden dolayı, uçuş yapacak olan yolcuların biletlerini yetkili acentelerden almalarını öneriyoruz. Acenteler değişiklikler hakkında yolcularını sürekli olarak bilgilendirdikleri için yolcular zor durumda kalmayacaklardır.
Güncel olarak alınan önemlerin takip edilmesinde fayda var.
Ülkelere göre sürekli değişiklikler oluyor. Örneğin şu an Türkiye‘ye uçuşlarda, uçuştan 72 saat önce PCR Negatif testi isteniyor. Bu yönlü bir test İsviçre tarafından da isteniyor.
Bilet almadan önce, seyahat edilecek ülke için alınan kararların gözden geçirilmesi çok önemli.
Muzaffer Yıldız – Legnau düğün salonu (Aargau)
Korona süreci herkes gibi bizi de çok kötü sarstı. Pandemi başladığında salonumuzu henüz yeni açmıştık. Yapılan düğün hazırlıklarının hepsi iptal edildi. Salonun büyük olmasından dolayı ağır bir kira bedelimiz var. Kira bedeli, işçi giderleri, elektrik, su vb. derken, salonun kapısını açmak aylık 20 bin frankı buluyor. Gelirimiz olmadan bu giderleri ödemek oldukça zor. Yeni başladığımız için elimizde bir birikim de yoktu maalesef.
Aargau Kantonu’nun ilk zamanlarda verdiği bir kredi desteği vardı. İlk etapta buna başvurma gereği duymadık. Daha sonra yeniden başvurduk ve sadece iki kiramızı karşılayacak bir kredi edinebildik.
8‘inci, 9‘uncu ve 10‘uncu aylarda kısmen çalıştık. Bu aylarda etkinliklere katılım sayısı; ilk etapta 300 kişiye, daha sonra da 1000 kişiye çıkarılmıştı. Aradaki sosyal mesafeyi de koruyarak 1000 kişilik etkinlikler organize ettik. Ancak insanlar korkuyorlardı. Bu nedenle de salona gelmek istemiyorlardı. 1000 kişilik düğünler 400-500 kişiye kadar düştü tabi. Düşük rakamlarla düğünler yapmak zorunda kaldık. İster istemez kâr payımız da düşmeye başladı. Böyle olunca ancak kiramızı, işçi giderlerimizi ödeyebildik. Buna rağmen yine de iyiydi, para kazanamıyorduk ancak ayakta durabiliyorduk.
İkinci dalgadan sonra her şey daha da kötü olmaya başladı. Bu kez kredi yardımı da alamadık.11‘inci aydan bu yana kiramızı ödeyemiyoruz. Bu nedenle salon sahibi ile sorunlar yaşıyoruz.
Härtefall’a (Zorluk durumu) başvurduk. Ne tür yardımlar yapılacağına dair netice bekliyoruz şu an. Ancak prosedür oldukça karmaşık ve uzun sürüyor. Bu da bizi sıkıntıya sokan başka bir etken. Tek sevindiğimiz şey, işçilerin maaşlarının %80’inin ödeniyor olması.
Salon sahibinden ve kantondan ek destekler alamazsak işyerimizi kapatmak zorunda kalacağız. Bu şekilde devam edemeyiz maalesef.
İçinde bulunduğumuz çıkmaz nedeniyle uykularımız kaçıyor. Psikolojik sorunlar da yaşamaya başladık. Rahatsızlığımız gittikçe artıyor. İşten, güçten, hayattan zevk alamaz olduk. Devletin bir an önce bir çözüm bulması lazım.
Marketler tıklım tıklım. Oralarda kimse sosyal mesafe ve maske kurallarına doğru düzgün uymuyor. Bizim gibi işletmelere ise nefes aldırmıyorlar. Burada bir çelişki var. Zor durumda olduğumuz için bir an önce işyerlerimizin açılmasını talep ediyoruz.
Mehmet Şen- Memomen Barber Club (Zürich)
Sektör olarak biz de etkilendik Korona krizinden. Bunda işyerlerimizin finans merkezlerinde olmasının etkisi büyüktü. Müşterilerimizin %90’ı banka ve finans sektöründe çalışan insanlar. Bunların hemen hemen hepsi evlerinde çalışmak zorunda bırakıldı. Öte yandan otellerin bize sağladığı turist müşteri yoğunluğu da azaldı. Eskiden otellere gider, özel olarak orada saç kesimleri yapardık. Otellerden artık telefon alamıyoruz.
İlk kriz döneminde kantondan kredi desteği alabildik. 3-4 ay iyi geldi, rahatlattı bizi. Ancak 9’uncu aydan bu yana hiçbir yardım alamıyoruz. Kötü bir şekilde etkilenmeye başladık. Herhangi bir kira yardımı da alamadık. Önce kira yardımı yapacağız açıklaması yaptı devlet, sonra da vazgeçildi bu yardımdan. Zürich merkezinde olduğumuz için, konumlardan dolayı ev sahipleri de kira konusunda destek sunmadılar.
Daha önce 15 çalışanımız vardı, 5‘ini istemeden de olsa işten çıkarmak zorunda kaldık maalesef. O da bir çözüm olmadı, hala sıkıntılar yaşıyoruz. Şu an 3 şubemizde 10 kişi ile devam ediyoruz çalışmaya.
Şu an sadece kısa çalışma yardımı alıyoruz. İşletmelerimiz açık olduğu için sadece %50 oranında yardım alabiliyoruz. Burada da sorun yaşıyoruz. Çünkü her ay bir sistem değiştiriyorlar ve sistem değişikliğinden haberdar etmiyorlar bizi. Eski sistem üzerinden başvuru yaptığımızda kabul edilmiyor başvurumuz. Tekrar başvuru yapmak durumunda kalıyoruz. Oldukça uzun, sıkıntılı ve stresli bir süreç. Arıyoruz telefonlara bakmıyorlar, maillerimize cevap vermiyorlar. Kaotik bir dönemden geçiyoruz yani.
Mehmet Bulut- Bulut Kebap&Pizza Haus (Dietlikon)
Korona krizi bütün dünyayı etkilediği gibi bizi de birçok yönden etkiledi. Gerek piskolojik, gerek ekonomik, gerekse de sosyal yönden nasibimizi aldık.
Çevremizdeki yerlerin büyük bir çoğunluğu bürodan oluşuyor. Evde çalışma zorunluluğu olduğu için kimse büroda çalışmadı. Dolayısı ile işlerimizde de azalmalar oldu. Etrafımız’da gördüğümüz kadarıyla hemen hemen her restoran paket servisine başladı. Biz ise sabırla bekledik ve işletmemizi açık tuttuk. Şu an çalışmamız normal şekli ile devam ediyor.
Bu dönemde kantona yardım telebinde de bulunduk. Ancak Einzel firma olduğumuz için yardım alamadık. Yardım konusunda herkese eşit davranılmadığını düşünüyorum.
