Mülteci statüsüne sahip kişiler için çalışmak, hem mali açıdan bağımsız olmanın hem de toplumsal yapıya entegre olmanın bir yolu olarak biliniyor.
Federal İstatistik Dairesi’nin verilerine göre, geçen yılın sonunda 120 bin’den fazla iş pozisyonu boş kaldı. İşe alım ile ilgili zorluklar tüm sektörlerde yaşanırken, özellikle de sağlık sektöründe ciddi sorunlar yaşanıyor. Aralık ayı sonunda sağlık alanında 17 bin 600 iş pozisyonu boştu.
Öngörülere göre İsviçre, önümüzdeki yıllarda benzeri görülmemiş bir işgücü kıtlığıyla karşı karşıya kalacak. Böylesi bir durumda mültecilerin önemli bir işgücü potansiyelini temsil ettikleri belirtiliyor.
Mevcut potansiyel ne?
İsviçre’de, mültecilerin sayısında önemli artışlar var. Geçen yıl, İsviçre’ye 24 bin 511 iltica başvurusu yapıldı. Bu sayı, bir önceki yıla göre %64 oranında daha fazla.
Federal Hükümet ile kantonlar, bu kişilerin yaklaşık %70’inin işgücü piyasasına kalıcı olarak entegre edilebileceğini varsayıyor.
Federal Göçmenler Dairesi’nin (SEM) verilerine göre istihdam oranı ikamet durumuna göre değişiyor. Örneğin, sığınma hakkı kazanan ve B oturum kimliğine sahip olan kişilerin %41,4’ü istihdam ediliyor.
Ancak İsviçre tarafından korunmaya muhtaç olduğu kabul edilen (F kimlik) kişilerin %47,3’ü de istihdam ediliyor. Bu kişiler 5 yıl boyunca çalıştıklarında ve entegrasyonla ilgili mevcut kriterleri yerine getirdiklerinde, kantonların verdiği B oturum hakkını (Harte Fälle) elde edebiliyolar.
SEM’in verdiği bilgilere göre, S koruma statüsüne sahip olan Ukraynalıların %10’undan fazlası işgücü piyasasına entegre olabildi. S koruma statüsüne sahip olan Ukraynalıların sayısının 75 bin civarında olduğu ifade ediliyor.
Federal Hükümet 2019’da, iş piyasasındaki bazı idari engelleri ortadan kaldırmıştı. Buna göre B veya F oturum hakkına sahip olan kişilerin çalıştırılması için artık özel izin alınmasına gerek bulunmuyor.
Mevcut uygulamada, sadece S oturum izni olan Ukraynalıların kanton makamlarından izin almaları gerekiyor.
N kimliği sahiplerinin çalışma hakları var mı?
İltica prosedürleri hala devam eden ve N kimliğine sahip olan kişiler, işgücü piyasasına sınırlı bir erişime sahipler. N kimliklilere, ilk üç ile altı ay arasında çalışma izin verilmiyor. İstihdamları ise, gastronomi, temizlik gibi belirli sektörlerle sınırlı.
Verilere göre, N kimliğine sahip olan kişilerin sadece %3,1’i istihdam ediliyor.
Reddedilen sığınmacıların, yani sınır dışı edilme veya ülkeye girmeme kararı verilen sığınmacıların İsviçre’de çalışma hakları bulunmuyor.
Haklarla ilgili bilgilendirmeler yapılmalı
Kağıt üzerinde, F veya B oturum izni olan kişileri işe almak kolay gibi görünüyor. Ancak uygulamada, iş bulmak bu kesimdeki birçokları için büyük zorluklar içeriyor. Bu kişilere genellikle, üç ya da dört ay kadar süren, ücretsiz staj teklifleri yapılıyor.
İşverenler, özellikle de F kimliğine sahip olan kişilerin kendi ülkelerine geri döneceklerini ya da gönderileceklerini düşündükleri için, genellikle işe alma konusunda isteksiz davranıyorlar. Bu kesimlerin kalıcı bir iş bulmaları oldukça zor.
Meslek konusunda danışmanlık hizmeti sunanlar, İsviçre ekonomisinin mültecilerin işgücü piyasasına entegrasyonunu desteklemesi gerektiğini savunurlarken, mültecilerin %70’inin, Federal Hükümet’in hedeflediği işgücü piyasasına entegrasyonunun gerçekçi olduğuna inanıyorlar. Asıl sorun, İsviçre iltica sistemindeki farklı statülerle ilgili hakların bilinmemesi.
Böylesi bir durumu ortadan kaldırmak için, işverenlere ve mültecilere yönelik bilgilendirme-bilinçlendirme çalışmalarına ağırlık verilmesi gerektiği savunuluyor. Mültecilerin, koruma aldıkları İsviçre’de kalacaklarını vurgulamak özellikle önemli.
Uzmanlar bu bilgilendirmelerin, entegrasyon önlemleri dahilinde yeni gelenlere sunulmasının, mevcut potansiyeli harekete geçirmek açısından önemli olduğunu vurguluyorlar. Buna göre ne kadar uzun süre beklenirse; becerilerini kaybeden, özgüvenlerini yitiren veya edindikleri bilgileri unutan insanların işgücü piyasasına entegre olmaları o kadar zor olacak.
İşverenler nasıl bakıyor?
İsviçre İşverenler Derneği yetkilileri mültecilerin istihdam oranını artırmanın oldukça zor olacağını ifade ederlerken, aşılması gereken şu engellerden bahsediyorlar; dil becerileri eksikliği, kültürel zorluklar ve İsviçreli işverenlerin beklentilerini karşılaması gereken beceriler sorunu…
Sosyal hizmet görevlilerine göre ise, işgücü piyasasına entegrasyonu iyileştirmek için bazı gereksinimlerin ayarlanması gerekiyor. Örneğin, temizlik sektöründe çalışmak için mükemmel derecede Almanca ya da Fransızca konuşmak gerekli olmamalıdır. Kişiler dilleri çalışırken de öğrenebilirler.
