Covid-19 ile mücadelede gündemde olan 4 aşı ile ilgili merak edilenler

İlaç şirketleri Pfizer ve Biontech’in bir hafta önce ortak geliştirdikleri aşı BNT162b’nin Covid-19’a karşı %90 koruma sağladığını duyurmasının ardından, ABD‘li ilaç şirketi Moderna da aşısı için umut verici veriler sundu. Moderna’nın mRNA-1273 isimli aşısının %94.5 oranında etkili olduğu söyleniyor.

Bu iki aşı adayına ek olarak, İsviçre düzenleme kurumu Swissmedic şu anda İngiliz-İsveç şirketi AstraZeneca’nın etken maddesini test ediyor.  Gündemdeki dördüncü bir aşı ise Rus Sputnik V aşısı.

Bu dört aşı ile ilgili merak edilenleri okuyucularımız için derledik;

Biontech

ABD’li Pfizer grubu ile çalışan Mainz merkezli ilaç şirketi Biontech, BNT162b adı verilen bir mRNA aşısı geliştirdi. mRNA, virüs hakkında genetik bilgi içeren bir kod.

Vücut hücrelerindeki ribozomlar, kendi başına zararsız olan SARS-CoV-2’nin başak proteinin oluşmasına neden olurlar. Bu zararsız virüs proteini, geleneksel bir aşı gibi bağışıklık sistemini bağışıklık koruması oluşturması için uyarır. Gen bazlı aşıların bir avantajı, hızlı bir şekilde üretilebilmeleridir. Ancak bugüne kadar herhangi bir hastalığa karşı böyle bir onaylanmış aşı bulunmamaktadır.

Ancak bu durum hızla değişebilir. Biontech Kasım ayında, Amerika‘ya BNT162b için acil durum onayı başvurusunda bulunmak istiyor. Avrupa İlaç Ajansı’nda (EMA) hızlandırılmış bir onay süreci de başlamış durumda. Bu inceleme süreci ile üreticiler, ilgili çalışmanın sonunu beklemeden verileri gönderebilirler. Ajans, bu nedenle verileri inceleyebilir ve çalışmanın son aşaması tamamlandıktan sonra, aşının güvenli ve etkili olarak sınıflandırılıp sınıflandırılmayacağına daha hızlı karar verebilir.

Biontech 19 Ekim’de Swissmedic’e aşı için onay başvurusunda bulundu. Swissmedic, Covid 19 pandemisiyle ilgili tüm uygulamaları daha hızlı, ancak her zamanki kadar kapsamlı bir şekilde ele alıyor. Swissmedic şu ana kadar herhangi bir onay vermiş değil.

Biontech yıl sonuna kadar, 50 milyon aşı dozu üretmek istiyor. Gelecek yıl ise bu sayının 1,3 milyar doza çıkarılması hedefleniyor.

Biontech’in 9 Kasım’da yayınladığı rakamlar; aşı onaylanmadan önce klinik çalışmanın son aşaması olarak gerçekleştirilen 43 bin 500 gönüllü ile devam eden III. Aşama çalışmasına dayanıyor.  Yapılan ara analizlerde 39 bin 000 denek yer alırken, analizlerin 94’üde enfeksiyon tespit edilmişti. Bu 94 enfeksiyondan 80’den fazlası plasebo grubunda meydana geldi. Çalışmalara, 164’üncü enfeksiyon tespit edilene kadar devam edilecek.

Moderna

Moderna, insanlarda SARS-CoV-2’ye karşı bir aşıyı test eden ilk kurum oldu.

ABD’li biyoteknoloji şirketinden alınan aşı, Biontech’inki gibi bir mRNA preparatıdır.  Üreticiye göre, mRNA-1273, %94,5’lik bir etkinliğe sahip.

Aşı, Biontech’inki gibi, modifiye mRNA içeren lipit nanopartıkullerinden oluşuyor. Etki şekli ve olası yan etkiler BNT162b ile aynı.

13 Kasım tarihli bir bildirime göre, Swissmedic Moderna’dan sürekli gözden geçirme sürecinde ele alınan bir izin başvurusu aldı.

Kanton Wallis’te bulunan tedarikçi firma Lonza, Moderna’nın potansiyel aşı işinde yer alıyor.

Piyasaya çıkar çıkmaz, Moderna aşısının etken maddesini Lonza üretecek.

Moderna’nın III. Aşama çalışması, yarısı aşı, diğer yarısı ise plasebo olan toplam 30 bin test deneğini içeriyor.

Şimdiye kadar, araştırmada 95 katılımcıya Covid-19 bulaştı. Bunlardan 5’i aşılanmış grupta, 90’ı ise kontrol grubunda meydana geldi. Yan etkiler ise; ateş, halsizlik ve kaş ağrısı ve başı ağrısı şeklinde.

Moderna, aşının öncelikle Covid-19 hastalığını ve semptomlarını önlemeye yönelik olduğunu ifade ediyor.

AstraZeneca

Biontech ve Moderna’dan aşı adaylarının yanı sıra bir başka umut kaynağı da Oxford Üniversitesi ile işbirliği içinde geliştirilen İngiliz-İsveç şirketi AstraZeneca’nın Oxford aşısı AZD1222.

AZD1222, tanınmış, zararsız virüslere, çoğunlukla adenovirüslere dayalı canlı bir aşı olan vektör virüs aşısıdır.

AZD1222, SARS-CoV-2’den genetik materyalle donatılmış ve artık vücutta çoğalmayan bir virüsün zayıflatılmış versiyonuna dayanmaktadır. Olası yan etkiler arasında ateş, grip benzeri semptomlar, yorgunluk, baş ağrısı ve kaş ağrısı bulunuyor.

Aşı çalışmasının ilk aşaması Nisan ayında İngiltere’de, üçüncü aşaması ise Haziran ayında İngiltere, Brezilya, Güney Afrika ve ABD’de başlamıştı

Kısa bir süre sonra, Brezilya’da 28 yaşındaki bir test görevlisi Covid 19 hastalığından kaynaklanan komplikasyonlardan olduğu için klinik çalışma kesintiye uğradı. Brezilya sağlık otoritesi Anvisa, devam etmesi için yeşil ışık yaktıktan sonra da çalışmalara yeniden devam edildi.

Üretici, Temmuz ayında “umut verici sonuçlar” edindiklerini bildirirken, Aşama III ile ilgili bir veri henüz yayınlanmadı.

İsviçre için aşının onay başvuruları, sıralı inceleme sürecinde Swissmedic tarafından değerlendiriliyor. Aşı üretiminin yıl sonunda başlaması planlanıyor.  İsviçre Ekim ortasında Astrazeneca’dan 5,3 milyon doz sipariş etmişti.

Şirket yöneticilerinden Pascal Soriot’a göre, bir doz 2,50 euroya satılacak.

Sputnik V

Asıyı geliştiren Rus devletine ait Gamaleja Araştırma Enstitüsü’ne ve bunu finanse eden Rusya devlet fonu RDIF’e göre, Rusya’da geliştirilen ve Rusya’da onaylanmış olan Gam-COVİD-Vac Lyo aşısı %92 etkili oldu.

Rusya’dan onay, alışılmadık derecede erken, yani Ağustos ayında, 2. aşamanın tamamlanmasından sonra geldi. 3. aşamada ise onay gelmedi.

Bu aceleci prosedür uluslararası eleştirilere neden olurken, durum araştırmacılar üzerindeki siyasi baskıya bağlanıyor.

Sputnik V, SARS-CoV-2’den genetik materyal ile donatılmış adenovirüslerden oluşuyor. İçeriğindeki maddeler, vücut hücrelerine kenetlemek için kullanılan Koronavirüs başak proteinini kodluyor.  Adenovirüsler vücut hücrelerinin bu proteini üretmesine neden olur ve bu da bir bağışıklık tepkisine ve antikor üretimine yol açar.

Sputnik V şu anda etkililiğin test edildiği klinik çalışmanın 3’üncü aşamasında. “Sputnik V” hakkında henüz resmi bir çalışma sonucu yayınlanmış değil. Bu da aşı ile ilgili güvensiz bir duruma neden oluyor.

Eylül ayında hastanelerde doktor ve hemşirelere aşılar yapılırken, Aşama III çalışmasına toplamda 40 bin test görevlisi katıldı.

Gamaleja Enstitüsü ve RDIF’den gelen bilgiler, halihazırda iki doz almış olan 16 bin test deneğinin ara sonucuna dayanıyor. Plasebo alıcılarının kontrol grubundakiler de dahil olmak üzere, sadece 20’sinde Covid-19 vardı.

Katılımcılardan bazıları yan etkiler olarak; ateş, halsizlik ve kaş ağrısı ve bas ağrısı gibi grip benzeri semptomlar geliştirdi.

Türkiye, Koronavirüs ile mücadelede Ruslara ait olan Sputnik V aşısını kullanacağını duyurmuştu.

Aydın Yıldırım / Zürich