Engellilere düşük kira yardımı ile ilgili kısıtlamalar
Haşim Sancar
Pro Infirmis Bern Yöneticisi
Bern Çevresi Engelliler Konferansı Yönetim Kurulu Üyesi
Tamamlayıcı ödemeler (Ergänzungsleistungen), emekliler (AHV) ve malülen emekliler (IV) için öngörülen ek maddi desteklerdir. Tamamlayıcı ödemeler, eğer AHV ve IV maaşları mevcut diğer gelirlerle birlikte geçimi sağlamak için yetmiyorsa yapılır. Bu yardım için yapılan bütçede öngörülen en fazla kira miktarı; tek kişi için, yan ödemeler dahil 1’100, evli çiftler ve kaç kişi olduguna bakılmaksızın aileler için, yine yan ödemeler dahil 1’250 franktır.
Bu meblağlarla, özellikle şehir merkezlerinde ev bulumak oldukça zor. Hele çocuklu aileler için neredeyse imkansız. Araştırmalara göre bu meblağlar 2012’de tek kişinin kirasının ancak yüzde 72’sini, eş ve ailelerin kirasının ise yüzde 68’ini karşılayabiliyor. Tekerlekli sandalye kullanımına uygun engelsiz daireler için, bu araca ihtiyacı olan kişiler başvurdukları takdirde, 300 Frank ek ücret verilebiliyor. Engelsiz daireler ve evler için, genellikle yeni olduklarından yukarıda belirtilen meblağlardan daha fazla bir kira bedeli istenir. Bu durum birçok engelli insanı maddi olarak zor durumda bırakıyor. İnsanlar, çoğu zaman yiyecek ve kültürel etkinlik bütçelerinden fedakarlıkta bulunarak yüksek kira farkını karşılamaya çalışıyorlar. İsviçre‘deki kiraların yüksek olmasından dolayı, bu durumun birçok insanı zor durumda bıraktığını özellikle vurgulamakta fayda var.
Bu durumda olan insanlar için bazı kantonların öngördükleri ek ödeme olanakları var veya vardı. Örneğin Kanton Bern‘de kısa adı ZuD olan (Zuschuss nach Dekret) ile, istisnai durumlarda bazı kalabalık aileler için bu fondan yüksek ev kiralarının farkını kapatmak için başvurlarda bulunabiliyorduk. Bu yardım genelge (Dekret) ile sağlanan bir ek yardımdı. Ne yazık ki sağ partilerin girişimleri (SVP’nin bununla ilgili yasa değişikliği önerisi), Kanton Hükümeti‘nin pasifliği ve orta partilerin desteği ile bu olanak kısıtlama paketinin kurbanı olmuş ve 2016 yılının başından beri kaldırılmış bulunuyor.
Bu olanaktan sadece Kanton Bern‘de yılda 1000 kişi yararlanabiliyorken, bütçeye üç milyon franklık bir yük getiriyordu. 320 Milyon fazlalık veren bir Kanton’un o yılki mali hesabı için bu rakam devede kulak denilebilir. Bern Kanton Parlamentosu‘da tüm uyarı ve çabalarıma karşın, ne yazık ki bu olanağın ömrünü ancak bir yıl daha fazla uzatabilme olanağı sağlayabildim. Aslında öngörülen bu yardımın kesilme zamanı 2014‘ün sonu idi.
Ulusal Parlamento da (Nationalrat), Federal Hükümet de yukarıda sözünü ettiğim tamamlayıcı önlemler (Ulusal bir yasa) bütçesinde kiralar için öngörülen meblağların az olduğunun farkındadır. Son yasal uyarlamalar 2001 yılında yapılmış, kiraların oldukça artmasına karşın, yasada öngörülen bu meblağlarda şimdiye kadar herhangi bir artışa gidilmemişti. Engelsiz daireler ve hareket engelliler için öngörülen 300 frank ise 1998‘den beri hiç değişmedi. Bu nedenle 2008 yılında, Integration Handicap, Pro Infirmis ve Pro Senectute gibi kurumlar Federal Sağlık Dairesi’nin bu konuda girişimde bulunması için bazı çabalar gösterdiler. Federal Sağlık Dairesi’nin 2011 yılındaki raporunda konuya dikkat çekilirken bu kurum aynı yıl Ulusal Parlamentosu’nun Sosyal Güvenlik ve Sağlık Komisyonu bir yasa değişikliği önerisi sundu. Federal Hükümet’in bu öneriye yönelik tavrı olumlu olur. Daha sonraki yıllarda önerilen yasa değişikliği, hem Ulusal Parlamento’dan (Nationalrat) hem de Kanton Temsilciler Meclisi’nden (Ständerat) geçti. Ancak bu öneri sadece normal kiraları içermekte olup engelsiz daireler için öngörülen 300 franklık meblağın artışını öngörmüyordu.
Bu amaçla, Ulusal Parlamento‘nun Sosyal Güvenlik ve Sağlık Komisyonu konuyu 2014‘te yeniden ele alıp ve gereken değişiklik çalışmalarına başladı. Bu kapsamda kurumlara düşünceleri sorulan metinlerde somut artış önerileri bulunuyordu. Amaç, 2015’in başından itibaren, yeni kira birimlerini tamamlayıcı ödemeler bütçesine almaktı. Daha sonrasında bu düzenleme için bir yıl gecikeceği belirtildi. Bir süre sonra da konunun tek başına düzenlenmesinden vazgeçilip, tamamlayıcı ödemeler yasasında (ELG) genel bir değişikliğe gidileceği ve ev kirası konusunun da yapılacak olan bu değişiklikler çerçevesinde ele alınacağı belirtildi.
Buna itiraz eden Ulusal Parlamento, Eylül 2015’te Sosyal Güvenlik ve Sağlık Komisyonu’nu, kira tamamlayıcı ödemeler bütçesinin hemen yeniden düzenlenmesi için bir kez daha görevlendirdi.
Ne yazık ki Komisyon, geçtiğimiz ayın sonunda, 12’ye karşı 13 oyla tekrar tamamlayıcı ödemeler yasasında (ELG) tamamen değişikliğe gidildiğinde, ev kirası konusunun da ele alınacağı kararını verdi. Bu durum, konunun yıllarca sürümcemede kalacağı, engelli insanların daha da uzun yıllar mağdur duruma düşmesi anlamına geliyor, ki bu kabul edilemez. Politikanın bu vurdum duymaz tarzı, aynı zamanda da engelli insanlara karşı saygısızlık anlamına geliyor. Çünkü var olan bir soruna, çözüm aramaktan kaçınılıyor.
2012 yılının başından beri yasallaşan bakıcı yardımı da (Assistenzbeitrag), engellilerin bakım evlerinden çıkıp, kendi yaşamlarını kendilerinin belirleyebilecekleri, kendi evlerinde yaşamalarına olanak sunan bir yasa maddesidir. Bu anlamı ile, engellilere yapılan ev kirası yardımının düşük olması, bu olanağın önüne engel çıkarttığı için bakıcı yardımı anlayışına da aykırı.
Bu olumsuzluk derhal giderilmeli ve beklenen kira yardımının artması, en kısa zamanda hayata geçirilmelidir. Engelliler alanında çalışma yürüten kurumların bu konudaki çabaları ve ısrarları devam edecektir. Temennimiz, bu çabaların meyvesinin en kısa zamanda alınması ve politikacıların bu durumun ciddiyetini kavrayıp, gerçeği en kısa zamanda algılamalarıdır.
Pro Infirmis hizmetleri hakkında daha ayrıntılı bilgi ve bulunduğunuz bölgenin büro adresleri için: www.proinfirmis.ch
Bağışlar için: PC 30-13891-5
