Fransız bölgelerinde yaşayan göçmenler yerelde alınan kararlarda, yaklaşık 40 yıldır söz hakkına sahiplerken, Almanca konuşulan bölgelerde böylesi bir hak pek de yaygın değil.
İsviçre’de güncel olarak 605 farklı belediyede göçmenlere oy kullanma hakkı tanınırken, Cenevre Kantonu haricinde, kendilerini seçimlerde aday gösterebiliyorlar. 84 belediyede, belediye seviyesindeki oy hakkıyla birlikte, kantonal düzeyde de yabancılar için aktif oy hakkı mevcut. Göçmenler sadece kantonal mercilerde aday olamıyor ve seçilemiyorlar.
Jura, Neuchatel, Waadt, Cenevre ve Freiburg kantonlarında göçmenler uzun yıllardan bu yana oylarını kullanabiliyorlar. Jura Kantonu’nda 1979’dan, Neuchatel Kantonu’nda 1984’ten, Waadt Kantonu’nda 2002’den, Cenevre Kantonu’nda 2005’ten, Freiburg Kantonu’nda ise 2006’dan bu yana seçme hakları geçerli.
İstisnai Durumlar
Graubünden Kantonu, Appenzell Ausserrhoden ve Basel-Stadt da göçmenlerine oy hakkı tanıyan kantonlardan. Ancak uygulamayı, bu kantonlar dahilinde bulunan birkaç belediye hayata geçirebildi. Örneğin bu hakkı Basel-Stadt’ta bulunan üç belediyeden hiçbiri uygulamıyor. Graubünden’de 106 belediyeden 27’si, Appenzell Ausserrrhoden’da ise 20 belediyeden dördü uyguluyor.
Appenzell Ausserrrhoden’da bulunan Wald Belediyesi
Appenzell Ausserrrhoden Kantonu’nda bulunan Wald Belediyesi’nde göçmenler 1999’da beri seçimlerde yer alıp oy kullanma olanağına sahipler. Wald’da oy hakkı için başvurmak isteyen göçmenlerin İsviçre’de en az 10 yıl, kantonda ise 5 yıl yaşamış olmaları gerekiyor. Bu durumun bir saygı meselesi olduğunu söyleyen Wald Belediye Başkanı Edith Beeler şu ifadeleri kullanıyor; “Belediyemizde yaşayan göçmenlerin demokratik sürece katılmalarını önemsiyoruz. 880 kişilik belediyemizde 12 göçmen yerel seçimlerde oy kullanıyor. Çok değil ama hiç yoktan iyi. İsteyen herkes seçimlere katılabilmelidir.“
Almanca konuşulan bölgelerde göçmenlerin hakları kısıtlı
Zürich Üniversitesi’nde siyaset bilimci ve göçmenlerin İsviçre’ye siyasi katılımı konusunda uzman olan Oliver Strijbis; “Göçmenlerin oy hakkı mevzusu, İsviçre’nin Almanca konuşulan bölgelerinde güç bir durumda” diyor.
Solun tarihsel olarak daha güçlü olduğu Batı İsviçre’de, bu tür girişimler her zaman daha fazla şansa sahip olurken, Fransızca konuşulan bu bölgelerde vatandaşlık anlayışı daha kapsayıcı. Almanca konuşulan bölgelerdeki sol eğilimli şehirlerde bu tür girişimler kolayca başarıya ulaşamıyor. Örneğin solun güçlü olduğu Basel-Stadt Kantonu, belediyelerinin göçmenlerin oy haklarını kullanmalarına izin vermelerine rağmen, hiçbir belediye göçmenlere henüz oy kullanma hakkı tanımadı.
Graubünden Kantonu’nda durum biraz farklı. Her üç belediyeden birinde, göçmenlerin İsviçre pasaportu olmaksızın karar sürecine dahil olmalarına izin veriliyor.
Kozmopolit dağ kantonu Graubünden
Yerelde yapılan anketlerden anlaşıldığı üzere, Arosa sakinleri göçmenlerin seçme-karar alma gibi imkanlara sahip olmalarına fazlasıyla değer veriyor.
Arosalı yazar Jan Diener bunu şöyle açıklıyor: “Arosa bir kaplıca kentidir. Yıl boyunca dünyanın her yerinden turistler gelir buraya. Tüm milletlerden çalışanlarımız var. Yabancılarla yakın ve sürekli bir iletişim halindeyiz. Bu bizi oldukça kozmopolit bir topluluk yapıyor. Bu yüzden, bunun politik olarak da yürütülmesi mantıksal bir sonuç. Altı yıldır bu durumdayız ve bununla ilgili iyi deneyimler yaşadık.”
“Ülkede beş yıldır yaşayan göçmenlerin oy kullanmaları gayet normal.“
Siyaset Bilimci Oliver Strijbis, göçmenlere oy hakkına muhalif olanların en önemli argümanın ulusal kimliğin siyasi haklarla bağdaşlaştırılması olduğunu söylüyor ve şunları dile getiriyor; “Birçoğu için buradaki asıl konu kimin vergi ödediği değil, kimin bu milletten olduğudur. Söz hakkına sahip olmak isteyenler vatandaşığa da geçebilirler fikri hakim. Felsefi açıdan bakıldığında, ülkede beş yıldır yaşayan göçmenlerin oy kullanmaları gayet normal. Bu, vatandaşlığa geçmek veya oy hakkı tanınması yoluyla olabilir ancak. Siyasi haklar demokrasilerde temel haktır ve demokrasilerin ana direğidir.”
