Malulen Emeklilik Yasası’nda değişiklikler

Haşim Sancar

Pro Infirmis Bern şehri yöneticisi

Bern Çevresi Engelliler Konferansı Yönetim Kurulu Üyesi

Fazla detaylara girmeden basit bir örnek verirsek; yılda 100’000 frank maaş alan birisi, bir engellilik durumuyla karşılaşır da artık mesleğinde hiç çalışamaz, para kazanamaz veya kazanamayacağı hesaplanırsa, malullük oranı %100 olur. Eğer kişi halen mesleğinde 50’000 frank kazanabiliyorsa, malullük oranı %50 olur. Burada doğumdan engelliler için istisnai bir durumu söz konusudur.

Malulen Emekli Yasası’nda yapılan birçok değişiklik 1 Ocak 2022 tarihinden itibaren yürürlüğe girdi. Değişiklik yapılan en önemli konulardan biri kademesiz malullük maaşı oldu.

Şimdiye kadar çeyrek (1/4), yarım (1/2), dörtte üç (3/4) ve tam (1/1) malulen emeklilik maaşları vardı. Bu oranlar şimdi bazı değişikliklere uğradı. Değişiklikleri şöyle sıralayalım;

Eski sistem

Engellilik oranı %40 ile %49 arası:         Dörtte bir (1/4) maaş

Engellilik oranı %50 ile %59 arası:         Yarım (1/2) maaş

Engellilik oranı %60 ile %69 arası:         Dörtte üç (3/4) maaş

Engellilik oranı %70 ile %100 arası:       Tam (1/1) maaş

Yeni oran (kademesiz sistem)                                                             

Engellilik oranı %40:                            Dörtte bir (1/4) maaş

Engellilik oranı %40 ile 49%:                 Her %1 oranındaki engellilik oranı için %2,5 oranında maaş artışı.

Örneğin: %45 oranındaki engellilik için %37,5 maaş veriliyor.

Engellilik oranı %50 59%:                     Engellilik maaşı oranına denk düşüyor

Örneğin: %55 oranındaki engellilik için %55 maaş veriliyor.

Engellilik oranı %60 69%:                     Engellilik maaşı oranına denk düşüyor.

Örneğin: %62 oranındaki engellilik için% 62 maaş veriliyor.

Engellilik oranı %70 100%:                   Engellilik maaşı eskisi gibi %100 olarak kalıyor.

Yukarıdaki çerçeveleri biraz açarak açıklamaya çalışalım;

Yine en az bir çeyrek malulen emeklilik maaşı alabilmek için, en az %40 engellilik oranının olması gerekiyor. Şimdiye kadar %40-49 engellilik oranına çeyrek (1/4 veya %25) malulen emeklilik maaşı veriliyordu. Yeni yasaya göre, %40’ın üzerindeki her %1 oranındaki engellilik oranı için, %2,5 oranında emeklilik maaşı yükseltiliyor.

Yani %41 oranında engelliliğiniz varsa, malulen emekli maaşınız %27,5 olur, %42 engellilik oranındaki maaş %30, vs. Bu %49’a kadar böyle gider. Başka bir deyimle, %40-49 arasındaki engelliler oranı daha önceki sistemden daha avantajlı.

Şimdiye kadar %50-59 arasındaki bir engellilik için yarım (%50) malulen emeklilik maaşı veriliyordu. Ve %60-69’a kadarki engellilik oranı için de üçte bir (3/4 veya 0.75) malulen emeklilik maaşı veriliyordu. Şimdi, %50 oranındaki engellilikten itibaren %69 engellilik oranına kadar, engellilik ve malulen emeklilik maaşı aynı oranda oluyor. Örneğin, %55 engellilik oranı olan birisi, %55 oranında malulen emeklilik maaş alacak.

Burada da %50-59 arası engellilik oranı olanlar, maaş açısından avantajlı ancak %60’tan itibaren %69’a kadar dezavantajlı bir durum söz konusu, çünkü bu oran için daha önce dörtte üç (3/4 veya %75) malulen emeklilik maaşı alınıyordu.

%70’ten itibaren engellilik oranında eskisi gibi tam malulen emeklilik maaşı veriliyor ve burada bir değişiklik yok.

Yukarıdaki belirttiğimiz bu değişiklikler, 1 Ocak 2022 tarihinden itibaren yeni malulen emekli olacaklar için geçerli. Eskiler, yanı 2021’in sonuna kadar malulen emeklilik maaşı alanlar için yaş gruplarına göre geçici hükümler bulunuyor.

Ayrıca vurgulamakta yarar var. Bu oranlar Pensionskasse (işveren emekli sandığı) için de geçerli. Eğer kişi „Ergänzungsleistung” (tamamlayıcı sigorta) hizmetinden yararlanıyorsa, eline gecen toplam parada bir değişiklik olmuyor, çünkü tamamlayıcı sigorta üzerini tamamlıyor. Kişi tam malulen emeklilik maaşı alamıyorsa, bazı durumlarda tamamlayıcı sigortanın bazı kesintiler yaptığını burada bildirmekte yarar var.

Şimdiye kadar malulen emekli maaşı alanlar için ne tür geçici kıstaslar bulunuyor?

• Her şeyden önce şimdiye kadar malulen emekli maaşı alanlar için herhangi bir değişikliğin yapılabilmesi için, malullük oranında en az %5 oranında bir değişikliğin olması şart veya oranın %100’e çıkması gerekir.
• Yeni yasanın yürürlüğe girdiği tarihte 55 yaş üzerinde olan kişilere eski yasa uygulanacak.
• 30-55 yaşları arasındakilere, eğer malullük oranındaki düşme, maaşta bir yükselme veya tersi durum arz ederse, değişiklik yapılmayacak.
• 30 yaş altındakilere yeni uygulama, malullük oranında en az %5 bir değişiklik varsa uygulanacak, en geç yeni yasanın yürürlüğe girdiği tarihten 10 yıl sonra, yeni yasanın kıstasları uygulanacak (%5 altındaki değişliklerde 10 yıl sonra uygulanacak).

Diğer değişiklikler

Diğer değişiklikleri de şöyle sıralayalım;

• Doğumdan engellilik ile ilgili teşhis ve hastalıklar listesi yenilendi.
• Gençlere ve psikolojik sorunu olan genç ve ergen kişilere verilen destek özellikle iş ve danışmanlık alanında güçlendirilip, erken müdahale etme olanakları sağlandı.
• Bu alanlarda aktif olan kurum ve kurumlar arası ilişkiler koordine edilip daha da güçlendirilirken, birlikte çalışma koşullarının şartları daha olumlu bir zemine oturtuldu. Örneğin bir revizyon sonucu, kişinin sağlık durumunun iyileştiği kanısına varılınca malulen emekliliğinin düşmesi veya kalkması durumunda kişi, iş ve işçi bulma kurumuna (RAV) gidip, şimdiye kadar 90 gün boyunca kart basıp, işsizlik parası alabiliyordu. Bu süre şimdi 180 güne çıkarıldı.
• Tıbbi bilirkişi raporlarının hazırlanması görüşmelerinde ses kayıtlarının yapılması sağlandı.

Değerli okurlar,

Sosyal sigortalar oldukça karmaşık konular içeriyor. Bu konuların hepsini köşe yazıları ile aktarabilmek mümkün değil. Sosyal sigortalarla ilgili ücretsiz danışmanlık hizmeti sunan birçok kurum bulunuyor. Örneğin engelliler alanında çalıştığım kurum olan Pro Infirmis ya da emekliler için Pro Senectute bunlardan bazıları. Bu tür yerlere başvurup, ne tür haklarınızın olduğunu öğrenebilirsiniz.

Bilgi sahibi olmamanın kurbanı olmayın.

Hepinize sağlık dolu bir 2022 dilerim.