Spitex isimli kuruluş tarafından sunulan ve kâr amacı gütmeyen sağlık hizmetleri dahilinde 650 organizasyon bulunuyor.
Spitex çalışmalarını ve Spitex ile ilgili merak ettiklerimizi Gülşen Güler’e sorduk.
Bağımsız olarak Spitex’te ev hemşireliği hizmeti sunan ve aynı zamanda Zürich-St.Gallen-Schaffhausen Bağımsız Hemşireler Derneği’nin başkanlığı görevini de yürüten Gülşen Güler 16 yıl boyunca Spitex’te çalıştı. Yaklaşık bir yıldır bağımsız olarak Spitex hizmeti sunan Gülşen Güler ilk olarak Spitex’ten söyle bahsediyor;
Spitex‘i, Spital Externa‘nın kısaltılmış hali “Evde sağlık hizmeti” şeklinde Türkçe’ye çevirebiliriz. Hastane sürecinden sonra tedavisi evde devam eden hastalar, evde yaşayıp ciddi sağlık sorunları olanlar, demans hastaları, engelliler, psikolojik sorunlarından dolayı psikolojik desteğe ihtiyacı olanlar… Bizim müşteri (artık “hasta” kavramı kullanılmıyor) grubumuzu oluşturuyor.
Ne tür hizmetler sunuyorsunuz?
Spitex’in üç temel hizmeti bulunuyor. Bunlardan birincisi danışma hizmeti; Bu kapsamda mevcut hastalıklar ve sağlık sorunları konusunda kişilere düzenli bilgilendirmeler yapılırken, önerilerde de bulunuluyor. Amaç; doktor, hastane, terapistler ve benzeri sağlık kurumlarıyla, aile ve yakın çevreyle koordineli olarak sorunların çözümü konusunda kişilere yardımcı olmak. Bu kapsamda evde kullanılması gereken sağlık cihazları ile ilgili eğitimler de verilip kontroller yapılıyor. Bu sayede kişi için, kendi başına, güvenli bir yaşam sürdürmeye yardımcı olacak bir alt yapı oluşturuluyor.
İkincisi tedavi ve bakım hizmeti; Bu daha çok hasta bakımı ile ilgili. İlaçların hazırlanması, tansiyon, nabız, kan şekeri gibi kontrol işlemleri ve sonuçların değerlendirilerek önlemlerin alınması, pansumanlar, evde yapılabilecek basit kan ve idrar tahlilleri, enjeksiyonlar, damardan ilaç tedavileri gibi her türlü hemşirelik hizmetleri bu kapsama giriyor.
Üçüncüsü ise ev işleri ve refakat hizmeti; Sağlık sorunlarından dolayı temel ev işlerini yapamayanlara bu işlerde yardım ediliyor. Gerektiğinde hastalıkla ilgili randevularda refakat etmek, beraber yürüyüşe ya da alışverişe gitmek gibi sosyal ve fiziksel aktiviteler de bu kapsamda değerlendirilebilir.
Kimlere, ne tür hizmetler sunuyor Spitex?
Tedavi ve bakımı evde mümkün olan herkes bu hizmetlerden yararlanabiliyor. Örneğin; vücudunuzda bir abse oluştu. Bu abse alındıktan sonra düzenli olarak pansuman gerekiyor. Hastaneye, doktora gidip gelmek yerine evde tedavi olmanız mümkün.
Ya da kronik bir hastalığınız var ve hastane ya da doktorunuz tıbbi rutin kontrollerinizi yapıyor. Verilen ilaçları düzenli almada ya da kendinizin yapması gereken sağlık kontrollerinde sıkıntılar yaşıyorsunuz. Artık yaşınız ilerledi, eskisi gibi mental ve fiziksel olarak kendinizi zayıf hissediyorsunuz. Psikolojik sorunlarınız var, günlük hayatınızı düzenleyebilmek için profesyonel desteğe ihtiyacınız var… Bu örnekler çoğaltılabilir.
Spitex ne tür avantajlar sunuyor insanlara?
Hastanede başlatılan tedavinin tam iyileşme sağlanana kadar evde devam etme imkanı sağlıyor, ki birkaç yıl önce alınan kararlar çerçevesinde her hasta teşhise göre belirlenen bir süre dışında hastanede kalamıyor. Hastaneye yatmayı gerektirmeyecek durumlarda düzenli ev doktoruna ya da polikliniğe gitmeden evde tedavi olma imkanı sağlıyor.
Yaşlıların ya da engellilerin günlük düzenli Spitex desteğiyle güvenli bir şekilde evde kalabilmesini sağlıyor. Psiko-Sosyal danışmanlık sayesinde insanlar sistem içinde kendilerini daha fazla güvende hissediyor.
Ev özel bir alan. Bir kişinin evine girdiğinizde o kişi hakkında daha fazla bilgiye sahip olursunuz. Nasıl bir yerde oturuyor? Asansör var mı? Evde kimlerle yaşıyor? Yaşadığı insanlarla ilişkileri nasıl? Evde rahat edebilmesi için güvenli bir ortam var mı? Evde kazaya neden olabilecek unsurlar var mı?……vs.
Bunları bilmek hastayı bütünlüklü değerlendirmeye yarıyor. Örneğin kısa bir süre önce yeni bir hastayla görüşmem vardı. İlaçlarını kendisi alabildiğini söylüyordu. Evde düzenli kullandığı ilaçlarla hastaneden verilen ilaçlarda farklılıklar vardı. İlaç ismi aynı olmasına rağmen dozları farklı idi. Ama hasta bunun farkında değildi. Başka bir örnek daha vermek isterim; Sadece 15 dakikalık bir pansuman için gittiğim bir hastanın yüksek tansiyon ve şeker hastası olduğunu fark ettim. Hastanın kendisi de bilmiyordu bunu. Doktoruyla görüşerek hemen tedaviye başladık.
Türkiyeliler Spitex hizmetlerinden ne kadar haberdarlar sizce?
Çok fazla haberdar değiller. Spitex’i sadece engelli olanların ve yaşlıların bakımı ile ev temizliğiyle ilgilenen bir kurum olarak tanıyorlar.
Doktorlar, terapistler, sosyal danışmanlar günlük hayatında desteğe ihtiyacı olduğunu düşündüğü müşterileri için mutlaka Spitex hizmetleri konusunda teşvik edici olmalılar. Hasta kabul konuşmasında tecrübe sahibi Spitex personeli kimin hangi alanda ve ne kadar yardıma ihtiyacı olduğunu kolayca tespit edebilir.
Bir diğer sorun dil, iletişim için yeterli derecede dil bilmeyenler için bu hizmetlerden faydalanmak da zor oluyor.
Spitex’e nasıl başvuru yapılabilir?
Kendiniz arayıp randevu yapabilirsiniz. Doktorlar, hastaneler, aile bireyleri veya yakınlarınız da arayabilir. Biz doktorunuza başvurup ihtiyaç duyduğunuz hizmetleri bildiriyor, doktorunuzdan onay alıyoruz.
Ben, yeni hasta başvurusu yapıldığında, bir saatlik hasta kabul görüşmesinde kaba bir plan yapıyorum. Birkaç görüşme sonra gözden kaçan noktalar varsa yeni düzenlemeler yapılıyor, tüm bu planlara hastayla ya da hasta yakınıyla beraber karar veriliyor, ve onların da onaylaması gerekiyor.
Spitex ücretleri kim tarafından ve nasıl karşılanıyor?
Danışma, tedavi ve bakım hizmetleri sağlık sigortası tarafından karşılanıyor. Ev temizliği Sozialzentrum, Emeklilik ek sigortası (Ergänzungsleistung) veya duruma göre sağlık sigortası tarafından karşılanıyor. Ancak önceden bu kurumlara yazılı veya sözlü bildirmek gerekiyor. Spitex size bu konuda da detaylı bilgiyi hasta kabul konuşmasında açıklayacaktır.
Çalışmalarınızda ne tür zorluklarla karşılaşıyorsunuz peki?
Benim çalıştığım insanların önemli bir kısmı Türkiye kökenli insanlar. Dil bilmeyen ve sağlık sistemini tanımayan insanlarda danışma, bilgilendirme ve var olan kurumlardan bilgi toplama işleri çok zaman alıyor. Bu insanların çevrelerinde danışacak yakınları olmadığı zaman sistem içerisinde kendilerini sudan çıkmış balık gibi hissediyorlar.
Diğer bir sorun kurumlardan bilgi akışı bazen uzun sürüyor; doğru kişiye ulaşmak ve talep edilen bilgi alışverişi kısa zamanda yapılamıyor. Buna rağmen ortak çalışma yürüttüğümüz çok gayretli ve hasta merkezli çalışan kurum ve doktorlar var.
Şu an yalnız çalıştığım için bana ulaşılması kolay oluyor. İhtiyaç durumunda hasta bakımı ve ev işleri için tanıdığım Spitex’lere yönlendiriyorum. Kurumsal Spitex’lerde hastaları rahatsız eden şey sürekli personelin değişmesi ve gerektiği durumlarda ilgili kişiye ulaşamamak oluyor. Bu sorun benim gibi bağımsız çalışanlarda söz konusu değil.
Son olarak ne söylemek istersiniz?
Zorluklarına rağmen kısa zaman içerisinde hastalarla çok yol kat edebiliyoruz. Onlara ihtiyaçları olan yardımı sunduğumu hissediyorum. Bu da karşılıklı memnuniyeti beraberinde getiriyor.
Sosyal bir devlette yaşıyorsunuz, sağlık sorunlarınız varsa hayat kalitesini yükseltmek ve güvenli yaşamak istiyorsanız Spitex hizmetlerinden yararlanın. Spitex sizlerin evinizde daha uzun süre ve kontrol altında yaşamanızı sağlar. Bu hizmet size yardımcı olan aile bireyleri ve tanıdıklarınızın da yükünü azaltacaktır. Sorunlarınız, sorularınız ve kaygılarınızı gidermek için profesyonel yardım almak sizi de psikolojik olarak rahatlatacaktır.
AYDIN YILDIRIM/ZÜRICH
