COVİD-19 salgını nedir? Neler yapmalı?

Doç. Dr. Belinda Nazan Walpoth

Bern Üniversitesi Tıp Fakültesi Kardiyoloji ABD Öğretim Üyesi
İsviçre Türkiye Hekimler ve Sağlık Akademisyenleri Derneği (STAV)Başkanı
SP Bern Kanton Meclisi Milletvekili

İsviçre Federal Hükümeti 16.03.2020 tarihinde şu an için 16.04.2020 tarihine kadar sürecek olağanüstü hal kararı aldı. Böylesi bir karar en son 2. Dünya Savaşı sırasında alınmıştı.

Hastaneler, İtalya örneği gibi üzerimize Tsunami şeklinde hızla gelebilecek ağır seyirli vakalar için yatak kapasitelerini stoklamakta. Personel vardiya usulü, gereğinde her hekim yoğun bakım hekimi olarak çalışabilecek duruma getiriliyor. Emekliler, öğrenciler göreve çağrıldı. İlk kez milis asker sistemi olan İsviçre, 8000 rezerve sağlık birliği askerini olağanüstü bir emirle göreve çağırdı.

Olağanüstü hal gittikçe artan COVİD-19 salgınının logaritmik artan vakalarının çoğalma hızını ve olası komplikasyonlarının hızını kesmek amacıyla alındı. Böylelikle sağlık sisteminin iflasını ve dolaysıyla çok fazla can kaybının önleme amacını taşımaktadır.

Olağanüstü hal genelgesine uymayanlara 3 yıla kadar hapis cezası verilebilecek.

Bu durumdan da anlaşıldığı gibi durum çok ciddi. Peki nedir bu Covid-19 Salgının önemi?

Korona virüsü ailesi

Korona virüsü, büyük bir virüs ailesinin bir alt türüdür. Sadece yedi tanesi insanlara bulaşabiliyor. Elektron mikroskop altındaki görüntüsü taç şeklinde o yüzden Latince Corona (taç) olarak adlandırılmış.

Virüsler canlı, dinamik yapılar, zaman içerisinde değişiklik olabiliyor. 2000’li yıllarda bir grup corona virüste mutasyon dediğimiz bazı genetik değişikliklerle üst solunum yolu değil alt solunum yolu hastalığı yani zatürre yapma kapasitesi görüldü. Bu yeni COVİD-19 salgını zatürre yapma kapasitesi olan üçüncü tip korona virüsü ile oluşmuştur. Daha önce de sınırlı alanda salgın yapan daha ölümcül SARS ve Mers-COV salgınında Zatürre gözlemlenmişti. Bu yeni 3. Virüsün adı 2019-NcoV. Yaptığı hastalığı da 2019’da ortaya çıkması nedeniyle CoVid-19 hastalığı olarak adlandırmışlardır. Koronavirüsün bu kadar çok korkutmasının sebebi yayılma gücünün yüksek ve ağır seyrinin %20 kadar olmasındandır.

Nasıl bulaşır?

Bulaşma genellikle hasta kişinin öksürmesi ve aksırması sırasında oluşan damlacıklarının 1 metreye kadar yakın temasta ve korunmasız kişilerin solunum yollarından girmesi ile olmaktadır. Ayrıca enfekte yüzeylerden temasla, ağız ve gözler de bulaşma yolu olabilir.

Dünya Sağlık Örgütü’ne göre bu virüsün “kuluçka dönemi”, yani enfeksiyonun kapıldığı andan belirtilerin görüldüğü zamana kadar olan dönem yaklaşık 14 gün. Bazı yayınlar bu sürenin 21 güne kadar çıkabileceğini söylüyor.

Çinli bilim insanları, bazı kişilerin belirtiler görülmeden de enfeksiyonu yaydıkları uyarısında bulunuyor.

Korona virüsün bulaşması için yakın temas gerekiyor.

İngiltere Ulusal Sağlık Hizmetleri (NHS) yetkilileri, yakın temasın tanımını, virüs bulaşmış kişiye 1 metre mesafeden 15 dakikadan fazla yaklaşmamak şeklinde yapıyor.

Kimler risk grubunda bulunuyor?

2019 nCoV enfeksiyonu da mevsimsel gripte olduğu gibi yaşlı hastalarda ya da hangi yaşta olursa olsun altta yatan kronik kalp hastalığı, akciğer hastalığı, kronik böbrek ve karaciğer hastalığı olanlarda daha ağır ve hayatı tehdit eder nitelikte seyretme eğilimindedir.

Özellikle risk altında olanlar 65 yaş üstü kişiler, şeker hastalığı olanlar, hipertansiyonu olanlar, kalp-damar hastalığı olanlar, kronik akciğer hastalığı olanlar, bağışıklık sistemi hastalığı olanlar, kanser tedavisi görenler, sigara içenler için yine risk yüksek kabul ediliyor.

COVİD-19 hastalığının en sık belirtileri: Yüksek ateş, kas ağrıları, kuru öksürük, nefes darlığıdır.

Covid-19 Hastalığı ölümcül müdür? 

Dünya Sağlık Örgütü’nün 44 bin hastaya dayandırdığı
araştırma verilere göre, hastalığın 9 yaşın altındaki çocuklarda pek görülmediği 80 yaş üzerinde ve solunum yolları hastalıkları olanlarda ise ölümcüllük oranının çok yükseldiği anlaşılıyor.

Hastaların %80’i bu hastalığı hafif atlatıyor. %20’si daha ağır geçiriyor. Bazen yoğun bakım şartları gerektirebilecek ağır bir zatürre, böbrek yetmezliği, çoklu organ yetmezliğine giriyor ve bunlardan %2.3’ü maalesef ki hayatını kaybediyor.

Özellikle yaşı 65’ten büyüklerde (70-79 ölüm oranı %8 80 yaş üzeri ölüm oranı 14.8%)

Kronik hastalığı olanlarda (Kalp-Damar hastalığı olanlarda ölüm oranı % 10.5, Şeker hastalığı ölüm oranı %7.3 , Hipertansiyonlularda ölüm oranı %6, Kanser
hastalarında ölüm oranı %5.3 ) bu oran daha yüksektir.

Hastalığın geliştirdiği zatürrenin ağırlığına göre kişiler yoğun bakımda suni solunum cihazına (ventilatör) bağlanabilir. Yoğun bakım yatakları böylesine kontrolsüz bir salgında oluşabilecek komplikasyonları karşılayabilecek sayıda değildir İsviçre`nin yoğun bakım yatak kapasitesi 1000 yatak kadardır kontrolsüz salgında ihtiyaç 4000 yatağa çıkabilir.

Bütün bu acil önlemler sağlık sisteminin iflasını ve pek çok ölümü önleme adınadır. Unutmayın Covid- 19 salgını ile iflas eden sağlık sistemi ile, sırf Covid-19 salgınına bağlı ölümler olmamaktadır. Aksi durumda pek çok hastaya gerekli olan (kazalar, başka ameliyatlar, kanserler vesaire) tedavi verilemeyecektir.

Nasıl korunuruz?

Bu virüsten korunmak için henüz bir aşı geliştirilmemiştir. En önemli korunma yöntemi sosyal mesafedir. Etrafınızdaki insanlara en az 2 metre mesafe koyunuz. Daha iyisi evde kalınız, evden çalışınız. Bu hem Virüsün size bulaşmasını önler ya da size bulaştıysa diğer insanlara bulaşmasını önler.

Diğer önemli bir korunma yöntemi ise kişisel temizliğe önem verilmesidir. Sabun ile doğru el yıkamak virüsü öldürür. En az 20 saniye sürecek şekilde ellerinizi yıkayınız. Gözlerinize, burnunuza ve ağzınıza dokunmaktan kaçının. Elleriniz virüsün değdiği bir yere dokunursa virüs bulaşabilir. Öksürürken ve hapşırırken ağız ve burun bükülmüş dirsek ile kapatılmalıdır. Kapalı alanlar sık sık havalandırılmalıdır. Kalabalık ve kapalı alanlarda bulunmamak hastalıktan korunmak için alınacak çok önemli önlemlerdendir. Kapı kollarına, musluklara, virüsün bulaşabileceği herhangi bir yüzeye dokunmamaya çalışın. Dokunduğunuzda elinizi en kısa zamanda sabunla yıkayın. Yüzünüze, ağzınıza, gözünüze dokunmayın.

COVİD-19 teşhisi nasıl konur?

Polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) adı verilen bir test ile teşhis konulur. Bu test sayesinde virüsün genetik parmak izi belirlenir.

Tedavi yöntemleri nelerdir?

Şu an için hastalığı tedavi edecek herhangi bir antiviral ilaç bulunmuyor. Diğer viral enfeksiyonların tedavisinde kullanılan deneysel Tolocizumab gibi monoklonal antibody ve antiviral ilaçlar Korona virüsüenfeksiyonlarının tedavisinde de denenmiş ancak kısmı etkili bir sonuç elde edilmiştir. Şu an için tedavi semptomatik olup, yatak istirahati, bol sıvı tüketimi ve
günlük alınması gerekli kalorinin alınması vücut direnci açısından gereklidir. Zira hastalığı tedavi edecek olan vücut direncidir.

COVİD-19 Salgını nedeniyle Tansiyon ilaçları kesilmeli mi?

ACE İnhibitörleri ve Sartan kullanan hastalarının daha çok komplikasyon geçirdiğini basından mutlaka okumuşsunuzdur. Bu konuda İsviçre Kardiyoloji Derneği ve Avrupa Kardiyoloji Derneği bu ilaçların tedavideki önemini vurgulayarak, bu konuda henüz hastaların prognozununun kötü olduğunu destekler nitelikte yeterince yayın olmadığını vurgulayarak ilaçların kesilmemesini önermiştir.

COVİD-19 Salgını nedeniyle İbubrufen, Brufen gibi ilaçlar zararlı mıdır?

Bu konuda da kanıt dayalı destekler yayın yok. Fakat şu an için yönergeler zaten Covid-19 salgınında ateş ve ağrı durumunda Parasetamol kullanımı yönünde.

Yine de İbubrufen gibi nonsteroidal ilacı alınması gerekirse takip eden Doktora sorulmalıdır.

Son söz

Bütün bu bilgilerin ışığında lütfen sosyal mesafe kuralına uyunuz, evde kalınız, mümkün ise evden çalışınız. Sosyal izolasyon ile salgınının hızını kesmemize yardımcı olunuz. Bu şekilde pek çok hayat kaybını önlemede üzerinize düşeni yapınız.

Ancak herkes üzerine düşen sorumluluğu yerine getirirse başarılı olabiliriz. Birlikten güç doğar.
Dünyanın neresinde olursa tüm sağlık çalışanlarına kolaylıklar dilerim.

Not: Bu yazıdaki bilgiler bizlerden önce salgınla mücadele eden Çin ve İtalya gibi ülkelerin deneyimlerine göre derlenmiştir. Bu konudaki bilgiler zaman içinde güncellenebilir.

Kaynaklar:

• Chen H, Zhou M,, Dong X,, et al. Epidemiological and Clinical Characteristics of 99 cases of 2019 novel coronavirus pneumonia in Wuhan, China: a descriptive study. Lancet 2020;
• published online January 29. 2. Wang D, Hu B, Hu C,, et al.Clinical Characteristics of 138
• Hospitalized Patients with2019 Novel Coronavirus – Infected Pneumonia in Wuhan, China. JAMA.
• Published online February 07, 2020 3. COVID – 19 Clinical Guidance for the Cardiovascular Care
  Team, ACC Science and Quality Committee. J Am Coll
• Cardiol March 6, 2020 4. F. Miletto-Grenozio.
• Analisi numerica dei dati in rete, consiglio nazionale delle ricerche, Cnr-Spin, 14 marzo 2020 5.
• Remuzzi, G. Remuzzi. Covid and Italy: what next?
• Lancet online March 12, 2020 6. Roy M Anderson,
• Hans Heesterbeek, Don Klinkenberg, T Déirdre
• How will country-based mitigation
  measures in influence the course of the COVID-19 epidemic? Lancet online, March 6 7. David S.
• History in a Crisis-Lesson for Covid-19, N Engl J Med, 12 March 2020
• Nazan Walpoth