Çocuklarda zekâ gelişimini destekleyen beslenme önerileri
Berna Çoban
Diyetisyen
diyetisyenbernacoban@gmail.com
Çocuklarda anne karnından itibaren başlayan fiziksel ve mental gelişim pek çok değişkenden etkilenir. Bunlardan en önemlileri genetik, çevresel faktörler ve beslenme alışkanlıklarıdır. Çocuklara doğru beslenme alışkanlıkları kazandırarak onların hem daha sağlıklı hem de daha başarılı olmasını sağlamak mümkündür.
Mental gelişim sürecini üç kısımda inceleyebiliriz. Birinci dönem beyin gelişimin en hızlı olduğu anne karnındaki dönem, ikinci dönem bebeğin ilk 18 aylık süreci, üçüncü dönemi ise 5 yaşına kadar olan süreci kapsar. Yani çocuklarımızın zekâ gelişimini hem annelerinin hem de sonrasında kendi tükettikleri besinler belirler. Çocukların zekâ gelişiminde önemli role sahip besinler şu şekilde sıralanabilir:
Anne sütü: Çocuklara ilk 6 ay sadece anne sütü ile beslenmelidir. Anne sütü ile beslenen çocukların, mama ile beslenen çocuklara göre zekâ seviyeleri daha yüksek olduğu bilinmektedir.6 aydan sonra ek gıdalar ile desteklenmeli, 2 yaşına kadar çocuk normal beslenmeye ek olarak emzirilebilir.
Omega -3: Yağlı balıklar beyin büyümesi ve fonksiyonu için temel öneme sahip olan DHA ve EPA omega-3 yağ asidi kaynağıdır Özellikle soğuk deniz balıkları somon, uskumru ve morina balıklarının omega-3 içeriği yüksektir. Balık yağı dışında omega-3 yağ asidi öncülerini içeren besinler ceviz, bademdir. Deniz Ürünleri, özellikle çinko açısından zengindir. Çinko proteinlerin enerjiye dönüştürülmesi için ve özellikle zihinsel gelişimde önemli bir role sahiptir.
Et grubu: Protein ve B vitaminleri bakımından zengin olan et çocuklarımızın gelişme döneminde ihtiyacı olan niasin, kolin, çinko ve demiri almalarını sağlar. Demir beyine yoğun oksijen taşıyan hemoglobinin temel öğesidir. İleri derece demir eksikliğinde zekâ puanında azalma, davranış bozuklukları, büyüme geriliği, uyku bozuklukları, katılma nöbetleri gösterebilmektedirler. Özellikle B12 eksikliği olan çocuklarda algı, hafıza testlerinde reaksiyon zamanları daha uzun, akademik başarıları daha düşük ve daha fazla dikkat ve davranış bozukluğu olduğu saptanmıştır. Bu nedenle çocuklarımızın haftada 2 gün kırmızı et tüketmesi gerekmektedir.
Yumurta: Anne sütünden sonra en kaliteli protein kaynağı yumurtadır. Çocuklarımızın beyin gelişimi için gerekli olan kolin ve pek çok vitamini içerir. B vitamini çeşidi olan kolin beyin gelişimi için çok önemli bir besin öğemiz. Kolin, beyindeki hafıza hücrelerinde bulunur bu nedenle hücreler ne kadar çok kolin içerirse hafıza o kadar iyi olur.
Süt grubu: Protein içeriği yüksek olan süt ürünleri aynı zamanda A vitamini, kalsiyum ve fosfor deposudur. Özellikle gelişmekte olan çocuklarımız tam yağlı süt ürünleri günde 2 porsiyon tüketmelidirler.
Tahıllar grubu: B gurubu vitaminlerin en önemli kaynaklarıdır. B1 vitamini eksikliğinde ise nörolojik bulgular ortaya çıkmaktadır. Kuru baklagiller, ay çekirdeği, yeşil yapraklı sebzeler, muz, brokoli ve enginar B grubu vitaminlerini almamızı sağlayan besinlerdir.
C vitamini: İyi bir antioksidan olan C vitamini çocuklarımızın beyin gelişimi için çok önemlidir. Başta turunçgiller olmak üzere kivi, ananas, biber, yeşil yapraklı sebzeler ve kuşburnu C vitamininin başlıca kaynaklarıdır. Ayrıca yaban mersini, çilek veya ahududu gibi orman meyveleri potasyum, C vitamini, lif, karbonhidrat ve antioksidan yönünden zengindir.
Yağlı Tohumlar: Beyin, özellikle kan akımının ve demir miktarının fazla olması nedeniyle oksidatif zedelenmeye yatkındır. Başlıca antioksidan maddeler A, C ve E vitaminleri ve selenyumdur. Bitkisel yağlar, yerfıstığı, ceviz, fındık, badem, ay çekirdeği ve buğday E vitamini açısından zengin besinlerdir.
İyotlu Tuz: İyot tiroid hormonlarının temel bileşenidir ve eksikliği, çocuklarda zekâ geriliğine sebep olur. Yemeklere iyotlu tuz kullanımı bu durumu önleyecektir. Bu nedenle 1 yaşından itibaren iyotlu tuza başlanmalıdır.
Çocukların mental gelişimi için; öğün sayılarını arttırmalıyız. Tek seferde yoğun besin alımı kanın beyinden çekilerek sindirim sistemine yönelmesine sebep olmaktadır. Bunun sonucu ise yorgunluk, uyuklama ve zihinsel potansiyelin düşmesi demektir. Bu nedenle pek çok besin grubunu barındıran yeterli ve dengeli bir beslenme düzeni sağlanmalıdır.