Emekli ve malulen emekliler için tamamlayıcı ödemeler (Ergänzungsleistungen)

Haşim Sancar

Pro Infirmis Bern şehri yöneticisi

Bern Çevresi Engelliler Konferansı Yönetim Kurulu Üyesi

Yeni Düzenlemeler

Tamamlayıcı ödemeler (Ergänzungsleistungen- EL), emekliler (AHV) ve malulen emekliler (IV) için öngörülen maddi ek destektir. Tamamlayıcı ödemeler, eğer emekli ve malulen emeklilik maaşları, mevcut diğer gelirlerle birlikte kişinin ve ailesinin geçimi sağlamak için yetmiyorsa, ek olarak ödenir. Bazı istisnai durumlarda, malulen emeklilik maaşı olmaksızın kişiye sadece tamamlayıcı ödemeler de bir karar ile verilebiliyor.

İsviçre’de yabancılar 10 yıl (Türkiye vatandaşları dahil), ilticacılar ve ikili anlaşmaları olan ülke vatandaşları (örneğin Avrupa Birliği) ise 5 yıl oturum süresinden sonra, engellilikleri kanıtlanmışsa, malülen emekli maaşı olmaksızın (üç yıllık prim ödenmediği için) istisnai tamamlayıcı ödemeler isteyebilirler.

Tamamlayıcı ödemeler yasasında (ELG) revizyon

Tamamlayıcı ödemeler yasası (ELG) bazı değişiklikler için 2016 yılından beri, yetkili komisyon, Ulusal Parlamento (Nationalrat) ve Kanton Temsilciler Meclisi (Ständerat) arasında farkları gidermek amacı ile adeta mekik dokudu.

22 Mart 2019 tarihinde Ulusal Parlamento’dan son oylamanın da yapılmasından sonra, Parlamento’dan geçti. Yürürlüğe girme tarihini Federal Hükümet’in belirleyeceği yasanın, kesin olmamakla birlikte 2021 yılının başında uygulamaya geçeceği tahmin ediliyor.

Bu arada şunu da belirtmekte yarar var; Yasa değişikliği Parlamento’dan geçmeden önce basında değişik boyutları ile tartışıldı. Ancak, yasa değişikliği Parlamento’dan geçtikten sonra, ne yazık ki basına hemen hemen hiç yansımadı. Elinizdeki bu yazı bu anlamda ve detayları ile birlikte belki de bir ilktir diyebiliriz.

Revize edilen tamamlayıcı ödemeler paketinde ne tür değişik yapıldığına, önemli konuları ele alarak kısaca göz atalım. Tüm konulara ve detaylı bir şekilde değinmenin bu yazının boyutlarını aşacağını da ayrıca belirtmiş olalım.

Ev kiraları

En belirgin ve emeklilere en yararlı değişikliği, 2001 yılından beri artırılmayan ev kiralarının yeniden düzenlenerek yükseltilmesinde görmekteyiz. Şimdiye kadar var olan en fazla ev kirası miktarı, tek kişi için, yan ödemeler dahil gerçek kira ve en fazla 1’100 frank, evli çiftlere ve kaç çocukları olduğuna bakılmaksızın, yine yan ödemeler dahil en fazla 1’250 franktı.

Yeni değişiklikle birlikte, ev kiraları arttırılıp, oturulan bölgeler üçe ayrılarak ve birlikte oturan kişilerin sayısına göre değişik kiralar öngörülmekte. Öngörülen aylık kiralar şöyle;

Kişi sayısı               Merkezler                 Yan mahalleler                    Kırsal alan

Tek kişilik hane:       1’370                         1’325                                 1’210 frank

İki kişilik hane:                    her yer için ayda 250 frank ek

Üç kişilik hane:         180 frank ek            150 frank ek                         150 frank ek

Dört kişilik hane:      160 frank ek             150 frank ek                         130 frank ek

Tekerlekli sandalye kullanmak zorunda olan engellilere, ayrıca elverişli daireler şimdiye kadar olan ayda 300 Frank ek kira, yeni düzenleme ile 500 Frank’a çıkarıldı.

Yeni düzenleme ile kiraların on senede bir gözden geçirilmesi de öngörülüyor.

Malulen emekli kişilerin eşlerinin gelirleri

Hali hazırdaki yasaya göre gelirlerin hesaplanması şöyle yapılıyor;

Kişinin ve aynı evde oturan aile bireylerinin (okuyan ergin çocukları dahil) tüm gelirleri (emeklilik maaşı, pensiyon kasa dediğimiz ikinci emeklilik sandığı, nafakalar vs.) hesaplanır.

Malulen emeklilik kurumundan alınan ve belirli bir amaç için ödenen, yardıma muhtaçlık tazminatı (Hilflosenentschädigung), bakıcılık yardımı (Assistenzbeitrag) gibi gelirler tamamlayıcı ödemeler bütçesinde göz önünde tutulmaz.

Eğer kişi veya eşi veya aynı evde oturan ve bütçede yer alan çocukları çalışıyorlarsa (staj gelirleri gibi), iş ücreti olarak alınan maaştan bir yıl için tek kişiden 1’000, aileler için 1’500 frank düştükten sonra, geri kalan meblağın üçte ikisi gelir hanesine yazılır. İşten edinen gelirlerin üçte biri, kişinin veya kişilerin çalışması için isteklendirme olarak kişiye bırakılır. Faiz gibi gelirler de bütçede gözönünde tutulur.

%100 malulen emekli olmayan kişilerin, kalan engelli olmayan kısmı için veya çalışmayan eşleri için, düzenli bir şekilde iş aradıklarını kanıtlayamazlarsa, ilgili kurum kişinin kazanabileceği bir geliri (hypotetische Einkommen) bütçeye gelir olarak ekleyebilir.

Yeni değişiklik, eşlerin gelirinin şimdiye kadar üçte biri yerine %80’inin bütçenin gelir kısmına alınmasını öngörüyor.

Nakit birikim sınırını düşürme

Şimdiye kadar geçerli olan bir kişinin nakit birikimi sınırı olan meblağ 37’500 franktan 30’000 franka, evli çiftler için 60’000 franktan 50’000’ franka düşürüldü. Ayrıca çocuklar için öngörülen 10’000’er franklık meblağlarda değişiklik yok.

Bu meblağlar bütçeden muaf tutulur, yani göz önünde tutulmaz.

Taşınmaz mülklerde (yurtdışındakiler de dahil) ise vergi değeri göz önünde tutulur ve ipotekler (borçlar) çıktıktan sonra, oturulan evlerde kalan meblağdan 112’500 frank muaf tutulur (Kiradakiler için gelir hesaplanır). Kalan meblağ var olan nakit birikimle topanır ve bundan daha önce sözünü ettiğimiz tek kişi için yeni 30’000 (Freibetrag), evliler içinse 50’000 frank çıkarıldıktan sonra kalan kısmın malülen emekliler için 1/15’i (AHV-emeklileri için 1/10’u) (Vermögensverzehr) alınır ve 12 aya bölündükten sonra, her ay için bu miktar oranında, yapılan bütçede kesintiye gidilir.

Şimdiye kadar yukarıda sözünü ettiğimiz meblağların hesaplanması için bir üst sınır yoktu. Ancak, yeni düzenlemede yine önemli bir değişiklik söz konusu. Nakit birikim, tek kişide 100’000 frank, eşlerde ise 200’000 frankın üzerinde ise, kişinin veya eşlerin nakit birikimi bu meblağa düşüne kadar hiçbir tamamlayıcı ödemeler yardımından yararlanamazlar. Evlerin değerlerinin hesaplanmasında bir değişiklik yok.

Bakıcı evlerinde (Wohnheim) kalan engelliler için ödenen aylık genel ihtiyaçları karşılama meblağını kantonlar belirledikleri için burada bir değişiklik olmayacak. Ancak yukarıda değindiğim, bütçe için göz önünde tutulan nakit üst sınırının düşürülmesi, en çok da bu kişilerde ekonomik olumsuz etkide bulunacak.

11 yaş altı çocuklar için kısıtlama

Temel ihtiyaçlar (Lebensbedarf) için ödenen meblağlarda 11 yaş altı çocuklar için bir kısıtlama getiriliyor.

Şimdiye kadar yaşına bakılmaksızın, ilk iki çocuk için, her bir çocuğa ayda 848 frank (yılda 10’170), daha sonraki iki çocuk için bu miktarın üçte ikisi (2/3 oranı) ve daha sonraki iki çocuk için üçte biri (1/3 oranı) oranında ödemelerde bulunuluyordu.

Yeni yasa değişikliğinde, 11 yaş altı ilk çocuk için aylık 590 frank (yıllık 7’080) ve daha sonraki 11 yaş altı çocuklar içi bu meblağın altıda biri (1/6 oranı) oranında, yani aylık 98 frank ödenmede bulunulacak.

Yeni yasa değişikliği bu kısıtlamaya karşı, eğer çocuklar için yuva parası vs. ödeniyorsa, o masrafı da belirli bir sınıra kadar üstlenebilecek.

Geri ödeme

Tamamlayıcı ödemelerden yararlanan kişilerin ölümünden sonra, geride bıraktığı miras 40’000 frankın üzerinde ise, bu meblağa kadar alınan tamamlayıcı ödemeler için, şimdiye kadar olmayan geri ödeme zorunluluğu getirilmiş bulunmakta.

Pensiyonkasse’de kalabilme olanağı

58 yaş üzerindekilerin işlerini kaybetmeleri durumunda, daha önceki Pensiyonkasse’larında kalabilme olanağı da getirilen değişiklikler arasında.

Yurt dışında kalma süresine sınırlandırma

Tamamlayıcı ödemeler hak edildiği takdirde (AHV veya IV), kişinin milliyetine bakılmaksızın İsviçre’de yaşayan herkese, burada yaşamak koşulu ile ödenecek. Özellikle göçmen kökenliler açısından en önemli değişikliklerden bir tanesi de şu;

Şimdiye kadar yurtdışına gidildiğinde, her seferinde en fazla üç ay, yılda altı ayı geçmemek koşulu bulunuyordu. Yeni değişiklikte bu süre yılda en fazla üç ay ile sınırlandırılıyor. (Bir seferinde veya takvim yılında birkaç seferde toplam üç ayı geçmeme kaydı). Ancak Federal Hükümet’in belirleyeceği istisnai durumlarda (sanıyorum hastalık, eğitim gibi önemli konular göz önünde tutulacak) bu süre bir yıla kadar uzatılabilecek.

Üç yıl boyunca en yüksek bütçe

Yasanın yürürlüğe geçmesi ile kişi veya ailenin tamamlayıcı ödemelerden aldığı toplam ödeme (tek konular değil, toplam bütçe önemli), yeni yasadan önceki bütçe ile karşılaştırıldığında daha az ise, geçici olarak üç yıl boyunca kendilerine daha yüksek bütçeden ödeme yapılacak.

Revizyonun toplam kısıtlaması

Federal Hükümet ve kantonlar yukarıda belirttiğim değişiklikler sayesinde 400 milyon franklık bir kısıtlama hedefliyorlar. Ancak, Ulusal Parlamento’nun karar aldığı, çocuk maaşlarının (Örneğin IV-Kinderrente) düşürülmesi ile amaçladıkları 47 milyon franklık kısıtlama, Temsilciler Meclisi’nden de geçip gerçekleşirse, bu kısıtlamayı, tamamlayıcı ödemeler bütçesinin karşılaması zorunlu olacağından, beklenen kısıtlamanın amacına ulaşamaması söz konusu.

Unutmayınız; Tamamlayıcı ödemeler, ek olarak, kişinin senede ödemesi gereken sağlık hizmetlerinin %10’unu (Franshising dahil) ve 1’000 franka kadarını da karşılar. Buna ek olarak, 1’500 franka kadar direk, üstündeki meblağlar için daha önceden izin alınması koşulu ile, diş tedavisi giderlerini de karşılar.

Nerelerden bilgi alınabilir?

Tamamlayıcı ödemeler ile ilgili sorularınız olduğunda, gerek oturduğunuz belediyelerin ilgili kurumlarına (yaş haddinden emeklilik durumunda), gerek kantonların ilgili kurumlarından (AHV-Zweigstelle) bilgi alabilirsiniz. Engelliler, yörelerindeki Pro Infirmis kurumlarından direk, detaylı ve özel konular için güvenirli bilgi için başvurularda bulunabilirler.

*Yeşiller Partisi Bern Kanton Parlamentosu üyesi olan Haşim Sancar ağırlıkla sosyal politika, temel haklar ve göçmenler politikası konularına eğilir.

Pro Infirmis hizmetleri hakkında ayrıntılı bilgi ve bulunduğunuz yörenin büro adresi için: www.proinfirmis.ch

Bağışlar için: PC 30-13891-5