Çocuk eğitimde terbiye mi yoksa demokratik eğitim mi?
Dr. Meral Acar
Çocuk Psikoloğu
Günümüzde kimi anne ve babaların, en ideal ebveyn olma çabalarıyla en ideal çocuk yetiştirme telaşıiçinde olduklarınıgözlemliyoruz. Sanki anne ve baba olmak demek iyi bir eğitimci olmak demek gibi büyük bir görev edinerek, internetten veya örneğin “Çocuk eğitiminde altın kurallar“gibi sihirli öneriler veren kitaplarokuyarak, çocuklarınıyetiştirmek uğraşında olurlar.
Kimi anneler ve babalar ise, full-time çalıştıklarıiçin çocuklarına ayıracaklarızamanıolmadığından, kendilerini kötühissettikleri için, çocuklarının her istediklerini satın alarak içlerindeki boşluklarıdoldurmaya çalışırlar. “Aman çocuk üzülmesin, bizi sevsin“ diye çocuklara istedikleri hatta istemedikleri herşeyi sunmak doğru değil.Öyle ki zaman zaman çocuk ailenin paşasıoluyor ve her dediği anında alınarak, bir oyuncağa veya herhangi bir hediyeye hak etmeden sahip oluyor.Halbuki hayat böyle kolay değil. Zahmetsizce elde etmeyi öğrenen çocuk gerçek hayatta istediğini elde edemeyince mutsuz olabileceği hesaba katılmıyor pek.
Hak etmek çok önemli bir kavramdır. Haksızlığa uğramak hepinizi kızdırır, engellenmişhissini bize yaşatır ve sonucunda öfkelendirir. Haketmediğibir yere geldiğini bilmek dünyada bir insana yapılabilecek en kötüdavranışlardan biridir.
Anne ve baba olarak, farkında olmadan çocuklarımıza kötülük yapıyoruz. Bir mağaza satıcisının müşterisini memnun etmesi gibi yaklaşırsakçocuklarımıza, onlarıgerçek hayata hazırlayamayız. Çocuklara beklemeyi ve herşeyin bir zamanıve yeri olduğunu öğretmek için kitaplara ve internete gerek yok. Bunu sadece kendi anne ve babalarımıza bakarak, geleneksel eğitimimizin temel anlayışında bulabiliriz.
Çocuklarımızı ellerine verilecek hediyelerle onları kısa süreli mutlu etmek, kolay ve geçici bir eğitim anlayışıdır. Çocukların her istediklerini her zaman sahip olamayacağınıbilmeleri, beklemeyi öğrenmeleri onların gerçek hayatta mutlu olmalarıiçin önemlidir.
Örneğin ödülühak etmek konusunda, anne ve baba çocuğuna “odanıtopladığında bana haber verir misin? Sana bir sürprizim var“derse hem çok da eğlenceli olmayan odatoplama işini neşeli hale getirmişolurlar, hem de sonucunda onun birşeyler hak edeceğini bilmesini sağlayarak, belki beraber keyifli dondurma yiyerek, çocukla güzel vakit geçirebilirler.
Çocuklarımıza ödül verdiğimiz gibi, onların yanlışyaptıklarında da bir cezanın var olduğu bilmeleri, en az ödül kadar önemlidir. Örneğin, çocuk ödevini yapmak yerine sizden izin almadan bilgisayarda oyun oynadı… Bu durumda ceza olarak bir hafta oyun oynamama cezasıverirseniz, çocuğun size karşıdürüst olmasıgerektiği hissini verebilirsiniz. Cezada dikkat edilmesi gereken, ailede kurallarınızda net koymanız, bir gün doğru dediğiniz duruma, ertesi gün yalnışdememenizdir. Çocuğunuz sizin koyduğunuz kurallarıaçık ve çok net bir biçimde bilmelidir.
Mümkün olduğu kadar ceza sıklığının az olmasına özen gösterilmelidir. Olumlu davranışların onaylanmasışeklindeki yaklaşımlar ise en sağlıklıyaklaşımlardır. En çok tavsiye edilen cezalar, çocuklarıen çok sevdiği şeylerden belirli bir süre mahrum etmektir. Yine ödül gereğinden fazla değil, hak ettiği ölçüde verilmelidir. Ödül olarak pahalıoyuncaklar anlaşılmamalıdır. Burada, öpmek, sarılmak, güzel sözler söylemek gibi manevi ödüllerin kullanılmasına özen gösterilmelidir.
Çocuklarda bireysel faklılıklar olduğunu bilmeliyiz. Öncelikle anne baba kendini iyi tanımalıve çocuğunu gözlemleyerek, onu iyi yönlendirmelidir. Örneğin hareketli, yerinde oturamayan çocuk piyano ve keman gibi dersler almak yerine, onun enerjisini kullanabileceği, ata binme, yüzme, futbol, basketbol gibi aktivitelere yönlendirilebilir. “Benim çocuğum neden başka çocuklar gibi oturmuyor?“, demek yerine, çocuğunuzun ihtiyaçlarının görüp ona göre yönlendirmeniz hem anne baba olarak sizi hem de çocuğu mutlu edecektir.
Çocuklarımız yetişkin değildir. Onlarla, onların çocuk olduğunu bilerek konuşmanızıöneririm. Onların dünyasına oyunla girin, oyunla anlatmak istediklerinizi anlatın. Emin olun sonucu hemen göreceksiniz.
