Ayın Filmleri: Her şeyi bitirmeyi düşünüyorum ve The Social Dilemma
Ayhan Demirden
Sinema Eleştirmeni
Her şeyi bitirmeyi düşünüyorum (I’m Thinking of Ending Things)
Charlie Kaufman, sırayla ondan sonra şu olduya yatkın bir sinemacı değil. Önceki filmlerinde senarist olarak insanın dışındaki olaylardan çok içindekileri ile ilgili olduğunu, iç ve dış ayrımının bulmacaya döndüğü yapıları sevdiğini, insanın düşündükleri ve hissettikleri ile gerçekliği dönüştürdüğünü ve kendine ait etmeye çalıştığını bu arada dışardaki gerçeklik ile mücadelenin kaçınılmaz olduğunu savlıyordu. Gerçeklik ve kimlik sorunlarını ele aldığı ünlü filmi ‘John Malkoviç olmak’ felsefe ve sanatın sınırlarında dolaşırken bu kez bizi yine acaba düşüncelerimiz aktivitelerimizden daha mı gerçek sorusuyla başbaşa bırakıyor.
Jake ve kız arkadaşı genç kadın Lucia Louisa vs. Bir araba ile Jake’in ailesini ziyarete gitmekteler. Hava soğuk ve karlı, genç kadın dışarının soğukluğundan arabanın sıcaklığına sığınmış gibi. Ama aynı zamanda filmin adını da aklından geçiriyor her şeyi bitirmeliyim. Sanki aklından geçenleri Jake duymuş gibi soruyor: Bir şey mi dedin?
Filmin öyküsünü 3 parçaya bölebiliriz; Jake’in ailesini ziyarete gidiş, Jake’in ailesi ve dönüş. Ama hiç bu kadar kolay değil olay örgüsü. Zaten hikayenin önemi de bir yere kadar, asıl anlatı zamanlar ve dimağlar arası bir serüven. Anlatıcı olarak kabul ettiğimiz kızın sonunda Jake’in imgelemindeki bir kahramandan öteye bir şey olmadığını düşünürken, aklımıza genç kadının kuantum fiziği okuduğu zaman ve mekan ilişkisinin zaten onun teması olduğunu, biz öylece dururken zaman başımızın üzerinden geçiyordu diyen Jake’in düşünceleri arasında sörf yaparken bir annesinin gençliğine, bir babasının bakıma muhtaç haline savruluyoruz.
Bütün bu anlattıklarımızdan sonra filmin sadece entelektüel olarak işlediğini düşünebilirsiniz ama öyle değil, film duygusal olarak da işliyor hatta birçok sahne sadece o an ki duygular için varlar. Başından sonuna melankolik ve tekinsiz bir havanın eşlik ettiği sahneleme tabii kadrajın dar tutulması ve klostrofobik bir mekan yaratımı ile ilgili. Sürekli bir aralıkla gösterilen okul hademesi sonra Jake’in okuldaki bir sürü güzel kızın hayallerinin dordurmacı dükkanında son bulan kaderdaşlık, ama en çok genç kadının Jake’in lisesine geldiklerinde birden ortadan yok olması Oklahama müsikalinden bir parça dans kimin hayali olduğunu arka planda görünen hademe kadrajı ile açık edilse de bir çok okumaya açık film bu yüzden ikinci bir defa daha izlemeyi hakediyor. Bundan dolayı yazdıklarımı okuduktan sonra filmi izlerseniz anlattıklarımın spoiler değil sadece bir yaklaşım çabası olduğunu farkedeceksiniz. Netflix’te izleyebileceğiniz bu filmi hararetle tavsiye ederim.
The Social Dilemma
Daha önce çevre sorunları üzerine yaptığı belgesellerle tanınan Jeff Orlowski, belki her gün konuştuğumuz ama bu eleştiri ve görüşlerimizi toplu olarak dile getirmediğimiz bir alanda; ‘sosyal media’ platformlarının hayatımız üzerine etkilerine, bu medyayı oluşturan insanların tanıklığına başvurarak, bir kez daha bu tema üzerine düşünmeye davet ediyor.
‘Eğer bir ürün için para ödemiyorsanız, ürün sizsiniz demektir’ sloganı; örneğin Facebook satıcı, reklam verenler alıcı, siz, yani istemeden ya da bilerek verdiğiniz bilgiler ürünü oluşturuyor diyor.
Sosyal medyanın fonksiyon ilkelerini anlatırken, bu platformların yegâne hedefinin kâr olduğunu ve sizi ne kadar çok bu platformda tutabilirlerse o kadar çok sizin hakkında bilgi topluyorlar, birbirine karşıt çatışmalı içeriklerin belli bir heyecan yarattığını bildiklerinden, daha çok böyle içerikleri sunuyorlar. Ayrıca doğru bilgiler değil, tartışmalı provoke edici, önyargılarla dolu bildirimler daha çok tık beğeni alıyor. Böylece toplumların giderek daha çok kutuplaştığını artık tartışılması bile neredeyse ayıp olan dünyanın yuvarlak mı düz mü olduğuna dair tartışmalarda hiç umulmayan sayıda insanın tamamen gerçekdışı tarafa savrulabildiğini ve komplo teorilerinin tutsağı haline geldiği dile getiriliyor.
Bir önemli negatif yan ise artık bu sosyal medya uygulamalarının bizi bağımlı hale getirdiği, gerçek hayatın bazı insanlar için giderek önemsizleştiği, cep telefonunuza gelen gönderileri sabahları çişinizi yapmadan önce mi, yoksa çişinizi yaparken mi kontrol ettiğiniz önem taşıyor. Otoriter görüşler ve manüpülasyon politik olarak ivme kazanırken kişisel bağlamda mobbing kurbanları ve bağımlılık artıyor.
Tabii ki yıllardır görüşmediğin okul arkadaşların ile tekrar görüşmek, tam olgunlaşmamış fikirlerinizin test edilebilmesi için alan açmak, bazen basitçe sohbet edebilmek, haberleşmek gibi pozitif tarafları dışında gerçeğin sadece iki kutupta olabileceği yanılsaması yaratması, sosyal medya uygulamalarını distopik bir hale getirmeye yetiyor.
Ayrıca bu belgeselde bu yöntemi kullanmaktan çekinmiyor, belli bir gerilim yaratmak ve seyirci katılımı sağlamak için fikirler uçlara kadar sivriltilerek dile getiriliyor. Ayrıca belgesel bir filme duygusal bir çerçeve için kullanılan sahnelenmiş konulu film bölümleri ile belgeselin inandırıcılığı yara alıyor. Bütün bunlara rağmen sosyal medyanın nasıl çalıştığını ve bizi nasıl esir aldığını daha iyi anlamak için muhakkak izlemenizi öneririm. Evet bu film de Netflix’te.
Not: Sevgili okuyucularımız. Güncel sinema filmlerine dair değerlendirmelerimizi ve önerilerimizi, Korona önlemlerinden dolayı Netflix’te gösterilen filmler üzerine yapıyoruz. Netflix ile herhangi bir ekonomik ilişkimiz yoktur. Korona ile ilgili önemlerin ortadan kalkmasından sonra, sinemalarda gösterilen filmleri yeniden değerlendirmeye devam edeceğiz.