İsviçre’de 22 Ekim’de, 52’nci yasama dönemi için dört yıllığına görev alacak olan Federal Meclis ile Kantonlar Meclisi seçimleri yapılacak. Seçimlerde Federal Meclis’in 200, Kantonlar Meclisi’nin ise 46 üyesi belirlenecek. Bu seçimlerden hareketle, İsviçre’deki genel seçim sisteminin işleyişi şöyle;
İsviçre politik sisteminin temel yasama organları Federal Meclis ile Senato (Kantonlar) Meclisi’dir. Her iki Meclis’in üyeleri, 4 yılda bir yapılan genel seçimlerle belirlenir.
Federal Meclis’e seçileceklerin sayısı kantonun nüfus sayısına göredir.
Senato Meclisi ise, her kantonun tam ya da yarım kanton olma özelliklerinden yola çıkılarak temsil edildiği yerdir. Buradaki temsilci sayısı toplamda 46’dır. Tam kantonların 2’şer, yarım kantonların ise 1’er sandalyesi mevcuttur.
Graubünden, Bern, Wallis, Waadt, Tessin, St. Gallen, Zürich, Freiburg, Luzern, Aargau, Uri, Thurgau, Schwyz, Jura, Neuenburg, Solothurn, Glarus, Schaffhausen, Cenevre, Zug tam kanton, Obwalden, Nidwalden, Basel-Stadt, Basel-Landschaft, Appenzell Ausserrhoden ve Appenzell İnerrhoden ise yarım kantonlardır.
2023-2027 döneminde kantonlara göre milletvekili sayısı
Seçim işleyişi
Seçimlerde her kanton bir seçim bölgesidir. Her parti bu bölgelerde seçime katılmak için birer liste belirler. Seçmenler bu listeleri göz önünde bulundurarak oy kullanırlar.
Kantonlar Meclisi seçimi
Kantonlar Meclisi üye seçimi ayrı yapılmaladır. Bunun için ayrı bir oylama pusulası bulunuyor.
Kantonlar (Senato) Meclisi seçiminde liste yerine oy pusulasına sadece aday olan isimler yazılmaktadır. Partiler seçimler öncesi adaylarını tanıtırken, adayların isimleri resmi olarak ilan edilir.
Tam kantonlar için iki isim, yarım kantonlar içinse bir isim yazılır. İki üye ile temsil edilen kantonlarda seçmenler, oy pusulasına isterlerse sadece bir isim de yazabilirler.
Seçimlerde her birey bulunduğu kantonda oy kullanabilir. Farklı kantonlardaki adaylar için oy kullanılamaz.
Çapraz oy kullanma (Panaschieren)
Herhangi bir partinin listesini seçmek isteyenler için iki yol bulunuyor. Ya listeyi hiç değiştirmeden kullanmak ya da listede bulunan adayların isminin bir kısmının üzerini çizerek, yerine başka bir partinin adayını veya adaylarını yazmak. Buna “Çapraz oy kullanma“ (Panaschieren) deniyor. Üstü çizilen adayların yerine başka bir isim yazma zorunluluğu bulunmuyor.
Birikim yapma (Kumulieren)
Benzer şekilde üstü çizilen adayların yerine yine aynı listeden başka bir adayın veya adayların ismi yazılmaktadır. Bu durumda bir adayın ismi aynı listede iki kez yazılmış oluyor. Buna da “Birikim yapma“ (Kumulieren) deniliyor. Kumulieren türü oylamanın hedefi, seçmenin mutlaka seçilmesini istediği adayın, liste sıralamasında daha üste çıkarak seçilme şansını arttırmaktır.
Burada şuna dikkat etmekte fayda var; boş liste doldurulurken üstü çizilen adayların yerine yazılacak isim doğru ve okunaklı olmalıdır. Herhangi bir hata durumunda listenin tümü geçersiz sayılır.
Yüz kişiden biri yanlış oy kullanıyor
Son Ulusal Meclis seçimlerinde 29 bin 15 (%1,18) geçersiz oy kullanıldı.
Oyların geçersizliğine ilişkin kurallar kantondan kantona farklılıklar gösteriyor. Bu durum başka bir kantona taşınan seçmenlerin işini zorlaştıran bir etken.
Verilere göre, 2019’da en çok yanlış oy kullananlar Zuğ Kantonu’nda yaşayanlar oldu. Bu dönemde bu kantonda kullanılan her kırk oydan biri geçersizdi.
Yanlış oylama Cenevre, Graubünden ve Appenzell İnnerrhoden’de de oldukça yaygın.
Oyların geçersiz olmasının belli başlı nedenleri şöyle;
- Oy kartına imza atmayı unutmak
- Oy zarflarına birden fazla oy pusulası koymak
Ulusal Meclis seçimleri için yalnızca tek bir sayfa kullanmanız gerekiyor. Bu sayfa, favori partiniz olan adayların isim listesinden oluşuyor.
Elle yazmak
Listede değişiklik yapmak istiyorsanız, bunu elle yazarak yapmanız gerekir. Aksi takdirde oyunuz geçersiz olur. Adayınızın ismini ve liste numarasını okunaklı bir şekilde yazmanızda fayda var. Listeye yalnızca kantonunuzda bulunan, isimleri basılı olan listelerden birinde yer alan adları yazabilirsiniz.
Doğru yere imza atın
Oy pusulalarınızı ilgili oy zarfına koyun ve kapatın. Oy pusulasının üzerine imza atmayın, bunun yerine oy zarfına koyduğunuz, üzerinde belediyenizin adresi bulunan oy kartındaki kutucuğa imza atın.
Oy zarfınızı posta yolu ile zamanında belediyenize göndermeye bakın. Dileyenler, oylama günü olan 22 Ekim’de bölgelerinde kurulu olan sandıklara da gidebilirler.
Nüfusa göre oy kullanma hakkı
- İsviçre nüfusu: 9 milyon 6 bin 664
- Oy kullanma hakkına sahip olanlar: 5 milyon 539 bin 952
- Seçimlere katılım oranı: %51
- Vatandaş olmadığı için oy kullanamayanların oranı: %26 (2 milyon 290 bin 22)
- Ülkedeki göçmen kökenlilerin toplam oranı: %37
Seçimlerde yer alacak olan partiler
Sol Partiler
- SP (Sozialdemokratische Partei)
- Grüne Partei
- GLP (Grünlieberale Partei)
- PdA (Partei der Arbeit der Schweiz)
Sağ Partiler
- SVP (Schweizerische Volkspartei)
- FDP (Die Liberalen)
- CVP) (Christlich demokratische Volkspartei)
- BDP (Bürgerlich-Demokratische Partei)
- EVP (Evangelische Volkspartei)
Oy pusulaları ne zaman gelir?
Oy pusulalarını hazırlamak ve seçmenlere göndermek kanton yönetimlerinin görevidir.
Oy pusulaları, seçime dört hafta kala posta yolu ile adreslere gönderilir. Seçim yasası, oy pusulalarının seçmenlerin eline seçim tarihinden en az on gün önce ulaştırılmasını zorunlu kılmaktadır.
Bu oy pusulalarında oy kullanma işleminin nerede ve ne zaman yapılacağı belirtilir. Dileyen seçmenler seçim günü sandık başına giderlerken, dileyenler ise daha seçim tarihi öncesinden oy pusulalarını posta yolu ile gönderebilirler.
Kimler oy kullanabilir?
18 yaşını dolduran her İsviçre vatandaşı seçimlerde oy kullanabilir. İstisnai olarak, sadece Kanton Glarus’ta oy kullanma yaşı 16’dır.
İsviçre dışında yaşayan vatandaşlar
İsviçre dışında yaşayan vatandaşların oy kullanabilmeleri için, yaşadıkları ülkede bulunan devleti temsilciliklerine kayıt yaptırmaları zorunludur. Bu kaydın her dört yılda bir yenilenmesi gerekmektedir. Kişinin kullandığı oy, vatandaşı olduğu kanton için kabul edilir.
Oyumu nasıl kullanacağım?
22 Ekim’de yapılacak seçimler için, oy pusulaları 25 Eylül itibari ile adreslere gönderildi.
İsviçre’de oy kullanma uygulaması kantondan kantona değişiklik gösterirken, genel olarak oylama formları şu şekilde doldurulur;
İsviçre’de oy kullanma uygulaması kantondan kantona değişiklik gösterirken, genel olarak oylama formları şu şekilde doldurulur;
1- Oy pusulanızın içinde olduğu ana zarfı açın.
2- Oy pusulaları içinden, oy vermek istediğiniz partinin Parlamento milletvekili listesini koparın. Burada sadece bir liste kullanmanız gerekiyor.
3- Oy pusulaları içinden, oy vermek istediğiniz partinin Senato Meclisi milletvekili listesini koparın.Ya da boş bir listeye adayınızın ismini yazın.
4- İşaretlediğiniz ya da ismini yazdığınız adaylarınızın listesini, oy pusulası için gönderilen zarfın içine koyup zarfı kapatın.
5- Oy pusulanızı imzalayın.
6- Oy zarfınınızı ve oy pusulanızı, size gönderilen ana zarfın içine koyun. Adresinizin zarfın üzerindeki pencereye gelmesine dikkat edin.
7 – Oy zarfınızın en geç 15 Ekim`de postaya verilmesi ya da 19 Ekim’e kadar direk posta kutusuna atılması gerekiyor.
Açıklayıcı video:
https://www.youtube.com/watch?v=zuS1G5TeXhk&t=62s
Oylamalarla ilgili resmi bilgi kanalları
Oy kullanma hakkına sahip olanlar çeşitli kanallar aracılığıyla bilgi sahibi olabilirler. Bu kanallar, aday listeleri hakkında bilgi edinilmesine, seçimlere katılıma ve sonuçların takip edilmesine olanak sağlıyor.
Federal hükümet ve kantonların desteği ile oluşturulan bu bilgilendirme platformları ile seçmenlere, seçimlerde siyasi iradeyi doğru bir şekilde ifade yansıtmaya dair sağlıklı bilgiler sunmayı hedefliyor. Bahsi geçen bu resmi bilgi kanalları şunlar;
VoteInfo uygulaması Android ve iOS için telefonlara indirilebilir. Uygulama yerel ve federal seçimleri kapsıyor. Adayların kantonlara göre isimleri ve listeleri, oy pusulalarının kurallara uygun olarak doldurulması, gerçek zamanlı sonuçlar ve ikinci tur oylamalarla ilgili verilere VoteInfo üzerinden erişilebilir.
Tüm önemli bilgiler, federal yapıya ve kantonlara ait olan bu resmi seçim platformundan da takip edilebilir. Platform, İngilizce’nin yanı sıra dört ulusal dilde bilgiler sunuyor.
Portal, ilgili kantonun kurallarına göre, Ulusal Meclis ve Kantonlar Meclisi seçimlerinde oy kullanma hakkına sahip olanları desteklemek için pratik bilgiler aktarıyor.
Federal İstatistik Dairesi ve Federal Meclis’in işbirliği ile oluşturulan bu uygulama, siyasi finansmanın şeffaflığı, meclislerde yer alan kadınlar ve federal seçimlerin tarihi gibi çok çeşitli konuları da içeriyor.
www.ch.ch/wahlen2023 adresinde, işaret dilinin kullanıldığı açıklayıcı videolar da mevcut.
