Okulların kapandığı, sosyal mesafe kurallarının uygulandığı ve dünyada milyonlarca insanın evlerinde karantina altında olduğu günlerde UNICEF ve Yaşam Boyu Sağlık İçin Ebeveynlik(Parenting for Lifelong Health) girişimi, anne babalara öneriler derledi. UNICEF ve Yaşam Boyu Sağlık İçin Ebeveynlik girişiminin hazırladığı dosya şöyle:
“Koronavirüs (COVID-19) salgını, dünyanın her yerinde aile hayatını sarstı. Kapanan okullar, uzaktan çalışma, fiziksel mesafe… Herkes için, ama en çok da ebeveynler için yoluna koyulması gereken çok şey var. Yaşam Boyu Sağlık İçin Ebeveynlik(Parenting for Lifelong Health) girişimi ile birlikte , anne babalara ve bakım verenlere bu yeni (geçici) durumu yönetmeye çalışırken yardımcı olabilecek bir dizi pratik öneri hazırladık.
- Baş başa zaman
İşe gidemiyor musunuz? Okullar kapalı mı? Maddi konularda endişeleriniz mi var? Stresli hissetmeniz ve bunalmanız anlaşılır bir durum.
Okulların kapatılması, çocuklarımızla daha iyi ilişki kurmamız için bir fırsat sunuyor. Onlarla baş başa zaman geçirmek hem ücretsiz hem de eğlenceli. Bu arada çocuklara sevildiklerini ve güvende olduklarını hissettirip aynı zamanda önemli olduklarını gösteriyor.
Çocuğunuza özel bir zaman belirleyin
En az 20 dakika veya daha uzun zaman ayırabilirsiniz, o size kalmış. Her gün aynı saati seçebilirsiniz, böylece küçükler ve ergenler günün o saatini iple çeker.
Çocuğunuza ne yapmak istediğini sorun
Seçim yapmak, çocukların özgüvenini güçlendirir. Fiziksel mesafe kurallarına uygun olmayan bir şey yapmak istiyorlarsa, bunu, konu hakkında konuşmak için bir fırsat olarak değerlendirin.
Bebeğinizle yapabilecekleriniz
- Yüz ifadelerini ve seslerini taklit edin.
- Şarkı söyleyin, tencere ve kaşıkla müzik yapın.
- Kaseleri veya blokları üst üste koyun.
- Hikaye anlatın, kitap okuyun veya resimlere bakın.
Küçük çocuğunuzla yapabilecekleriniz
- Kitap okuyun veya resimlere bakın.
- Müzik açıp dans edin veya şarkı söyleyin.
- Birlikte bir evi iş yapın – temizlik veya yemek yapmayı oyun haline getirin.
- Ödevlerine yardımcı olun.
- Yaşadığınız bölgede mümkünse, yürüyüşe çıkın
Ergen çocuğunuzla yapabilecekleriniz
- Spor, müzik, ünlüler veya arkadaşları gibi sevdikleri bir konu üzerine sohbet edin.
- En sevdikleri müziği açıp beraber egzersiz yapın.
- Yaşadığınız bölgede mümkünse, yürüyüşe çıkın
Televizyonu ve telefonu kapatın. Çocuklarınızı dinleyin, onlara bakın. Bütün dikkatinizi onlara verin. Eğlenin.
- Olumlu davranın
Küçük veya ergen çocuklarımız, bize zor zamanlar yaşatırken halen olumlu duygular hissetmemiz kolay değildir. Genellikle sonunda kendimizi “Şunu yapmayı kes!” derken buluruz. Ancak çocuklar, kendilerini olumlu yönlendirdiğimizde ve doğru yaptıkları şeyler için onları takdir ettiğimizde, yapmalarını beklediğimiz şeyleri yapmaya daha meyilli olurlar.
Yapmasını istediğiniz şeyi belirtin
Çocuğunuza yapmasını istediğiniz şey için “Lütfen eşyalarını topla” gibi olumlu cümleler kurun (“Etrafı dağıtma” demek yerine).
Her şey, neyi nasıl söylediğinize bağlı
Çocuğunuza bağırmak, sizi de onu da yalnızca hem daha fazla strese sokar hem de öfkelendirir. Çocuğunuzun dikkatini ismini söyleyerek çekin. Sakin bir ses tonuyla konuşun.
Çocuğunuzu iyi davranışlar sergilediğinde takdir edin
Küçük veya ergen çocuğunuzu iyi yaptığı bir şey için övmeyi deneyin. Tepkilerini göstermeyebilirler, ancak iyi yaptığı her neyse onu tekrar yaptığını göreceksiniz. Hem böylece onun yaptıklarını fark ettiğinizi ve dikkate aldığınızı anlarlar.
Gerçekçi olun
Çocuğunuz ondan istediğinizi gerçekten yapabilir mi? Bir çocuk için bütün gün ev içinde sessiz sakin durması çok zordur, ancak belki siz telefon görüşmesi yaparken bir 15 dakika sessiz durabilir.
Ergen çocuklarınızın arkadaşlarıyla bağlantıyı koparmamasına yardım edin
Özellikle ergen çocukların arkadaşlarıyla iletişim halinde kalmaya ihtiyacı vardır. Ergen çocuğunuzun sosyal medya veya diğer güvenli platformlar aracılığıyla arkadaşlarıyla görüşmesini sağlayın. Hatta bunu beraber de yapabilirsiniz.
- Yapılandırın
COVID-19, günlük iş, ev ve okul rutinlerimizi elimizden aldı. Bu durum ne çocuklar ve ergenler ne de sizin için kolay. Yeni rutinler oluşturmak işleri kolaylaştırabilir.
Esnek ancak tutarlı bir günlük rutin oluşturun
- Kendiniz ve çocuklarınız için hem yapılandırılmış etkinliklere hem de boş zamana fırsat tanıyacak günlük bir plan yapın.
- Bu şekilde, çocukların hem daha güvende hissetmelerine hem de daha iyi davranışlar sergilemelerine yardımcı olacaksınız.
- Çocuklar veya ergenler, günlük rutini planlamaya yardımcı olabilir. Örneğin okul planı oluşturabilirler. Çocuklar, kendileri de dahil olursa, plana daha iyi uyar.
- Programınızda her gün egzersiz de olsun; strese ve enerjisi yüksek çocuklara iyi gelecektir.
Çocuklarınıza güvenli mesafede durmasını öğretin
- Eğer bölgenizde mümkünse, çocuklarınızı dışarı çıkarın.
- Ayrıca insanlarla paylaşmak üzere mektuplar yazabilir, resimler çizebilirsiniz. Yazıp çizdiklerinizi diğerlerinin da görmesi için cama, balkona, bahçeye asabilirsiniz..
- Çocuklarınıza güvenli mesafeyi anlatarak onları rahatlatabilirsiniz.
- Çocuklarınızın önerilerini dinleyin ve ciddiye alın.
El yıkamayı ve hijyeni eğlenceli hale getirin
- El yıkarken söyleyecek 20 saniyelik bir şarkı uydurun, “İyi ki Doğdun” şarkısı iki kez söylenebilir örneğin. Şarkıya hareket ekleyin.
- Çocuklara düzenli el yıkama için puan verin ve onları takdir edin.
- Yüze dokunmamayı oyun haline getirin ve en az dokunana ödül verin (sayıları siz tutabilirsiniz).
Çocuğunuzun davranışı için örnek oluşturuyorsunuz
Kendiniz de güvenli mesafede duruyor ve hijyene dikkat ediyor, diğer insanlara özellikle de hastalara ve risk grubunda olanlara şefkatle yaklaşıyorsanız, küçük ve ergen çocuklarınız sizi örnek alacaktır.
Her günün sonunda, geride kalan günü değerlendirmek için kısa bir zaman ayırın. Çocuklarınıza yaptıkları iyi veya komik bir şeyi söyleyin. O gün içinde yaptığınız iyi şeyler için kendi hakkınızı da teslim edip kendinizi de takdir edin.
- Kötü davranışlar
Her çocuk yaramazlık yapar. Yorgun ve aç olduklarında, korktuklarında ve bağımsızlaşma sürecinde bu normaldir. Üstüne üstlük bir de bütün gün evin içine tıkılıp kaldıklarında bizi çileden çıkarabilirler.
Yönlendirin
- Kötü bir davranışı erken fark edin ve çocuğunuzun dikkatini kötü bir davranıştan iyi bir davranışa yönlendirin.
- Başlamadan durdurun. Huzursuzlanmaya başladıklarında, ilginç veya eğlenceli bir şeyle dikkatlerini dağıtmaya çalışın. Eğer bölgenizde mümkünse, “Hadi gel çıkıp bir hava alalım” demek gibi.
Ara verin
Her an çığlık atacak gibi mi hissediyorsunuz? Kendinize 10 saniyelik bir ara verin. Beş defa yavaş yavaş nefes alın nefes verin. Daha sakin bir şekilde cevap vermeye çalışın. Milyonlarca ebeveyn bunun çok işe yaradığını söylüyor.
Çocuklarınız davranışlarının sonuçları olabileceğini bilsin
Davranışlarının sonucuna katlanması, çocuklarımıza yaptıkları için sorumluluk almayı öğretir. Ayrıca kontrollü disipline de alan açar. Vurmaktan veya bağırmaktan daha etkili bir yöntemdir.
- Çocuğunuz davranışının sonucuna katlanmak zorunda kalmadan önce, ona dediğinizi yapma seçeneği sunun.
- Davranışı sonucu uygun gördüğünüz kısıtlamayı söylerken sakin kalmaya çalışın.
- Sonuç olarak uyguladığınız kısıtlama konusunda tutarlı olmaya çalışın. Örneğin, ergen bir gencin telefonunu bir hafta süreyle kolay kolay elinden alamazsınız, ancak bir saatliğine alabilirsiniz. Gerçekçi olun.
- Uygulama sona erdikten sonra, çocuğunuza iyi bir şey yapma şansı verin ve onu bunun için takdir edin.
Zamanla, olumlu davranışları için takdir edilmek ve tutarlı rutinler, kötü davranışları azaltacaktır.
Küçük ve ergen çocuklarınıza sorumluluk alacakları basit işler verin. Mutlaka yapabilecekleri bir şey olsun. İşin sonucunda da yaptıkları için onları takdir edin.
- Sakin kalın ve stresi yönetin
Stresli bir zamandan geçiyorsunuz. Kendinize dikkat edin ki çocuklarınızı destekleyebilesiniz.
Yalnız değilsiniz
Milyonlarca insan bizimle aynı korkuları yaşıyor. Hissettiklerinizle ilgili konuşabileceğiniz birini bulun. Onları da dinleyin. Panik duygularına sebep olan sosyal medyadan kaçının.
Ara verin
Hepimiz zaman zaman ara verme ihtiyacı duyuyoruz. Çocuklarınız uyurken, kendiniz için eğlenceli ve rahatlatıcı bir şey yapın. Yapmak istediğiniz sağlıklı faaliyetlerin listesini yapın. Bunu hak ediyorsunuz.
Çocuklarınızı dinleyin
Açık olun ve çocuklarınızı dinleyin. Çocuklarınız sizden destek olmanızı ve kendilerini yatıştırmanızı bekleyecektir. Hissettiklerini paylaştıklarında çocuklarınızı dinleyin. Hislerini kabul edin ve onları rahatlatın.
Mola verin
İşte size stresli ve kaygılı hissettiğinizde başvurabileceğiniz bir dakikalık bir rahatlama yöntemi:
Hazırlanın
- Ayaklarınız yere basar halde, elleriniz kucağınızda rahat hissettiğiniz bir şekilde oturun.
- Rahat hissediyorsanız gözlerinizi kapatın.
Düşüncelerinize bakın ve bedeninizi hissedin
- Kendinize “Şimdi ben neler düşünüyorum?” sorusunu yöneltin.
- Düşüncelerinize dikkat edin. Olumlu mu olumsuz mu olduklarına bakın.
- Duygusal olarak nasıl hissettiğinize dikkat edin. Mutlu mu mutsuz mu hissettiğinize bakın.
- Bedeninizdeki hislere bakın. Ağrı veya gerginlikleri fark etmeye çalışın.
Nefesinize odaklanın
- Alıp verirken nefesinize dikkat edin.
- Elinizi karnınıza koyabilir ve her nefesle yükselip alçalmasını hissedebilirsiniz.
- Kendinize, “Sorun değil. Yaşadığım her ne ise, ben iyiyim.” diyebilirsiniz.
- Sonra bir süre nefesinizi dinleyin.
Pozdan çıkın, normale dönün
- Bedeninizin nasıl hissettiğini fark edin.
- Odadaki sesleri dinleyin
Üzerine düşünün
- Kendinize “Şimdi daha mı farklı hissediyorum?” sorusunu sorun.
- Hazır olduğunuzda gözlerinizi açın.
Çocuğunuz sizi kızdırdığında veya yanlış bir şey yaptığında da mola vermek size yardımcı olabilir. Sakinleşmek için bir fırsat sunar. Sadece birkaç derin nefes alıp vermek ve ayakların zemin ile bağlantısını hissetmek bile o an için farklı hissetmenize yardımcı olur. Ayrıca çocuklarınızla da bu molayı verebilirsiniz.
- COVID-19 hakkında konuşmak
Konuşmaktan kaçınmayın. Zaten çoktan olan bitenle ilgili bir şeyler duymuşlardır. Sessiz kalmak ve sır saklamak çocuklarımızı korumaz, ancak dürüstlük ve açıklık korur. Neyi ne kadar anlayabileceklerini düşünün. Sonuçta çocuklarınızı sizden iyi tanıyan yok.
Açık olun ve dinleyin
Çocuklarınızın istediği gibi rahatça konuşmasına izin verin. Onlara açık sorular sorun ve konu ile ilgili ne kadar bilgi sahibi olduklarını anlamaya çalışın.
Dürüst olun
Sorularına her zaman doğru cevaplar verin. Çocuğunuzun yaşına göre ne kadarını anlayıp anlamayacağını ölçüp tartın.
Destek olun
Çocuğunuz korkabilir veya kafası karışabilir. Onlara nasıl hissettiklerini paylaşmaları için alan açın ve yanlarında olduğunuzu gösterin.
Cevapları bilmemek normal
“Bilmiyoruz, bir çözüm bulmaya çalışıyoruz” ya da “Bilmiyoruz, ama konu ile ilgili düşünüyoruz” gibi cümleler kurabilirsiniz. Bunu, çocuğunuzla birlikte yeni bir şey öğrenme fırsatı olarak görün.
Zorba değil kahraman
COVID-19’un kimsenin nasıl göründüğü, nereli olduğu veya hangi dili konuştuğu ile hiçbir ilgisinin olmadığını anlatın. Hastalara ve onlara bakanlara karşı şefkatli olabileceğimizi söyleyin. Salgını durdurmaya çalışan veya hastalara bakan insanların hikayelerini bulup onlarla paylaşmaya çalışın.
Etrafta dünya kadar hikaye dolaşıyor
Bazıları doğru olmayabilir. UNICEF ve Dünya Sağlık Örgütü gibi güvenilir kaynakları kullanın.
İyi bir mesajla bitirin
Çocuğunuzun iyi olup olmadığına bakın. Onlara önem verdiğinizi ve istedikleri zaman sizinle konuşabileceklerini hatırlatın. Sonra da beraber eğlenceli bir şey yapın.”
