Engellilere karşı ayırımcılık yapıldığına dair tarihi mahkeme kararı
Haşim Sancar
Pro Infirmis Bern şehri yöneticisi
Bern Çevresi Engelliler Konferansı Yönetim Kurulu Üyesi
Yeşiller Bern Kanton Parlamenteri
İsviçre‘de, Engellilerin Eşitliliği Yasası (Behindertengleichstellungsgesetz: BegiG) 2004 yılından beri yürürlükte bulunuyor. İlk defa Mart 2017‘te bir mahkeme, yasanın 6. Maddesi gereği engellilere ayırımcılık yapıldığına dair bir karar verdi.
Ocak 2012 yılında zekâ ve fiziksel engelli beş çocuk, pedagoglar eşliğinde Unterrechstein/AR kaplıca havuzunda birkaç saat geçirmek istediler. Ziyaretlerini ise daha önceden belirtmişlerdi. Ancak kapıda sevimsiz ve ayırımcı bir tavır ile karşılaştılar. Havuz yöneticileri, diğer müşterilerin rahasız edilebileceklerini düşündükleri için engelli çocukların kaplıca havuzuna alınmayacaklarını belirttiler. Yapılan sözlü itirazlar maalesef bir işe yaramamıştı. Sevinçleri kursaklarında kalan engelli çocuklar ve pedagoglar, büyük bir hayal kırıklığı ve ayırımcılığa uğramanın verdiği burukluk içindeki ruh halleri ile geriye dönerler.
Bu tavırdan dolayı çok sinirlenen okul müdürü kaplıca havuz yöneticilerinden hemen bir açıklama ister. Gelen açıklama yazılıdır ve tabir-i caizse, özürü kusurundan büyük bu açıklama kaplıca havuzunun internet sayfasında da yayınlanmıştır. Açıklamada, engelli insanların grup olarak kaplıca havuzlarına alınmayacakları ve yalnız olan kişilere karşı da bu yaptırım hakkını kullanmanın saklı tutulacağı belirtiliyordu.
Konu basında ve kamuoyunda tartışmalara ve eleştirilere yol açarken, havuz yöneticileri birçok insanın tepkisi ile karşılaştı. Engelliler alanında çalışmalar yürüten Pro İnfirmis, Procap ve insieme gibi kurumlar, engelliler çatı organizasyonu Inclusion Handicap’ın hukuksal desteği ile, yasalarda öngörülen kurumların dava açma hakkından yararlanarak, sözü geçen kaplıca havuzunu ayırımcılık yapmak suçundan dolayı mahkemeye verirler.
6 yıl sonra, Mart 2017’de Appenzell Ausserrhoden Kanton Mahkemesi, İsviçre’de bir ilk olarak, davacılara bütün şikâyet konularında hak verdi. Mahkeme kararına göre, kaplıca havuzu yetkilileri engellilerin girişine izin vermemekle suç işlediler. Mahkeme kararı henüz yazılı olarak yayınlanmazken, itiraz amacı ile bir üst mahkemeye götürüleceği için henüz kesin bir karar özelliği taşımıyor. Ancak, karar şimdiki hali ile tarihsel ve ilktir. Şimdiye kadar engellilerin halka açık kurumlara alınmamasına karşı bugüne kadar böyle bir mahkeme kararı verilmemişti.
Yıllar önce Bern şehrinde bir diskotek, tekerlekli sandalyeli bir engelliyi içeri almamıştı. Şehir parlamentosunda bulunduğum bu süreçte, parlamentoya bir soru önergesi vermiştim. Diskotek sahibi, Cumartesi akşamının çok kalabalık olmasından dolayı, bu kişinin o gece yangın çıkabilmesi ihtimali durumunda güvenliğinin sağlanamayacağını belirtmişti. Ancak, daha sonra da geri adım atmak zorunda kalmıştı.
Topluma açık yerlerde bu tür ayırımcılığın yapılamayacağını o zaman dile getirmiştim. Aksi taktirde, bu kurumlara verilen işletme izninin iptaline kadar gidebilecek tedbirler alabilme olanakları bulunuyor. Ancak, o zamanlar henüz bir mahkeme kararı yoktu. Mart 2017 tarihli mahkeme kararı, ileride bu tür durumlara örnek gösterilebilmesi acısından yol gösterici ve sevindirici bir karar.
Bu kararda görebildiğimiz gibi, hukuk sisteminde kişilerin bizzat mahkemeye başvurabilmesinin yanında, kurumların da dava açma hakklarının bulunması, hukuksal olarak büyük bir avantaj sağlıyor. Bu hak çevre ve doğayı koruma alanlarında da bulunuyor.
Temennimiz, ayrımcılığın olmadığı, çok çeşitlilik ve çok renkliliğin olduğu bir toplumda hep birlikte yaşamak.
Pro Infirmis hizmetleri hakkında ayrıntılı bilgi ve bulunduğunuz yörenin büro adresi için: www.proinfirmis.ch
Bağışlar için: PC 30-13891-5
