Sağlıklı beslenme yolculuğunda karabuğday
Berna Danacı
Diyetisyen
dytbernadanaci@gmail.com
Günümüz dünyasında hayatımız, gelişen bilim, teknoloji ve ekonomi ile kolaylaşırken diğer yandan da olumsuz birtakım değişikliklere sebep oluyor. Sedanter yaşamın ve stres faktörünün artmasına paralel bir şekilde beslenme alışkanlıklarımız da farklılaştı. Besin kaynakları etkin bir şeklide kullanılamadığı ve modern dünyaya en hızlı şekilde ayak uydurmak gerektiği için yüksek kalorili ve besin değeri düşük yiyecekler tercih edilmeye başlandı. Buna bağlı olarak obezite, kalp-damar hastalıkları, kanser, barsak hastalıkları, diyabet gibi küresel sağlık sorunları hayatımızı hergün biraz daha tehdit etmeye başladı. Bu hastalıkların tedavisinde en önemli nokta ise sağlıklı beslenmek.
Son dönemde sağlıklı besinlere olan ilginin ve bilincin artmasıyla dikkatleri üzerine çeken bitkilerden bir tanesi de Karabuğday (Fagopyrum esculentum Moench)’dır.
Farkındalığı ve popülerliği gün geçtikçe artan karabuğday; Çin, Rusya, Polonya, Kanada, Japonya, Fransa, ABD (Kanada, Brezilya), Güney Afrika ve Avustralya’da yetişirilmektedir. İyi bir kimyasal kompozisyona sahip olması, özellikle lif ve protein iceriği bakımından zengin olması ile tahıllardan ayrılmaktadır. Kalitesini belirleyen kimyasal bileşiminin, biyolojik ve fiziko-kimyasal özelliklerinin daha iyi anlaşılmasıyla kullanım alanları da her geçen gün yaygınlaşmaktadır. Yüksek düzeyde protein, özellikle tahıllarda sınırlı miktarda bulunan ve temel aminoasitlerden biri olan lisin, diyet lif, vitamin (B1 ve E), mineral madde ve linoleik asit gibi temel çoklu doymamış yağ asitlerini içerir. Ayrıca rutin ve quercetin antioksidanlarını da bünyesinde bulundurur. İçerdiği protein vücutta en etkili ve yaralı biçimde kullanılır. Bu kadar önemli bir besin olması da biyo yararlanımının oldukça yüksek olmasından kaynaklanmaktadır. Çeşitli mineraller açısından zengindir.
İnsan sağlığına yaptığı olumlu katkılar yadsınamayacak kadar büyük olan karabuğday; ekmek, makarna gibi ürünlerin besin değerinin arttırılmasında ve ürün çeşitliliğinin sağlanmasında kullanılmaktadır.
Son dönemlerde artan sağlık problemlerinin birçoğunda sağlıksız beslenme büyük bir etken oluşturmaktadır. Toplumun da bunu farketmesi sonucunda sağlıklı beslenme, organik gıda, sağlıklı gıda arayışına yönelik algı artmıştır. Bu nedenle yapılan çalışmalarla karabuğdayın yüksek besin kalitesine sahip olması, pek çok hastalık üzerindeki olumlu etkisi, bu besinin daha da dikkat çekmesine neden olmuştur.
Peki karabuğdayın insan sağlığına yararları nelerdir ?
– Karabuğday serbest gluten içermemesi nedeniyle özellikle çölyak hastaları için umut vaat eden önemli bir besin maddesidir. Çölyak hastaları için sınırlı besin kaynaklarına alternatif oluşturmaktadır. Glutensiz un, glutensiz ürünler hazırlamak için uygun bir besindir.
– İnsan vücudunda bağırsakların çalışmasını destekleyen, vücutta yağ toplanmasını engelleyen kalp hastalıklarına ve kansere karşı koruyucu etkisi olduğu bilinen lignan maddesini içeren karabuğday, plazma lipitini düşürdüğü için hiperlipidemi tedavisinde etkindir. Kolesterol düşürücü etkisi vardır ve antiaterojenik bir etkiye sahiptir. Safra taşı oluşumunu engellemede yardımcıdır.
– Yüksek antioksidan aktivitesi vardır. Bu nedenle kanser tedavisinde de olumlu bir katkısı vardır.
– Diyet lifi açısından zengin olması, gastrointestial sistem üzerinde anlamlı bir etki sağlamaktadır.
– Düşük glisemik indeksi nedeniyle kan şekerinin daha iyi bir biçimde kontrolünü sağlayan ve bu özelliğiyle diyabet (şeker) hastalığına iyi gelen karabuğdayın, açlık duygusunu bastırmada da işlevi büyüktür. Bu nedenle obezite tedavisinde de kullanılabilir.
Karabuğdayın tüm bu özellikleri ve kaliteli besin içeriği nedeniyle, bu ürünü günlük diyetlerde tüketmek yararlı olacaktır. Karabuğdayın sağlıksız birçok gıda karşısında çok iyi bir seçenek olduğunu unutmamak gerekir. Doğanın gücünü kabul ederek çıkılan bu sağlıklı beslenme yolculuğunda karabuğday tüm bu övgüleri hakediyor sanırım. Geleceğinizi karabuğday gibi sağlıklı besinlerle inşa edebilmenizi diliyorum.