1746 ile 1826 yılları yaşamış olan Johann Heinrich Pestalozzi, tipik İsviçre tarzı eğitimin, yaşamın ve düşünüşün belirginleştirdiği ender ve özel insanlardan biridir. Öğretmenlikle beraber yazar, filozof, ilahiyatçı, antropolog ve siyasetçi olarak ülkesine ve toplumuna hizmet eden Pestalozzi, genç yaşından itibaren iyi niyetli, cömert ve insan dostu tutumları nedeniyle, ekonomik olarak girişimlerinde başarısızlığa uğramış fakat bunlar onu hiçbir zaman hedeflerinden saptıramamıştır.
Bana “Niçin Pestalozzi’yi ele alma ihtiyacı duydun?” diye sorarsanız, size iki önemli neden sıralayabilirim; Birincisi, İsviçre devletini ve toplumunu daha iyi anlamak, ikincisi ise Pestalozzi’nin eğitime sunmuş olduğu katkıyı, kendi yaşamımda da uygulayabilmek!
Kuşkusuz Pestalozzi, İsviçre devletini ve toplumunu anlamak ve değişiminde yapıcı ve etkin rol üslenmek isteyen herkese, hayatı ve eserleriyle öğretmenlik yapmaya devam etmektedir hala. Özellikle de eğitim ve öğretim alanında.
Geniş bir bilgi ve tecrübe kaynağı olan Pestalozzi’nin hayatı çalkantılarla dolu geçmiştir. Sayısız ibretlik tecrübe ve başarısız girişim sonrası, son nefesine kadar vermiş olduğu mücadeleyle; günümüzde de okuyan, araştıran, bilimsel olarak üretmeye çalışan, toplumun, bireyin ve varoluşun bin bir sorunuyla ilgilenen insanlara kılavuzluk yapacak bir rehber öğretmen niteliğindedir.
Zürich’te Çocukluk ve Gençlik Yılları (1746 – 1827)
Johann Heinrich Pestalozzi 12 Ocak 1746’da Zürich’te, yoksul bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelir. Babasının ve birçok kardeşinin erken yaşlarda ölmelerinin ardından, annesinin ve ailenin sadık bir hizmetkârının endişeli bakımı ve koruması altında yaşar.
Pestalozzi, kapıları genç ve zeki bir vatandaşa açık olan tüm okulları ziyaret eder. Böylece de İsviçre aydınlanma hareketinin ünlü şahsiyetleriyle etkileşime girer. Johann Jakob Bodmer’in çevresindeki vatanseverlerin arasında, eski ve yeni filozofların düşünceleriyle ve bilhassa da Jean Jacques Rousseau’nun düşünce ve eserleriyle tanışır. «Agis» ve «Arzular» adlı ilk makalelerinde, kibirli yöneticilerin yönetim biçimlerini irdeler. Daha sonra teoloji ve hukuk eğitimini yarıda bırakarak bir çiftçi, dolayısıyla ziraatçı girişimcisi olarak zirai işlerle ilgili meslek eğitimine başlar. 1767 yılında Anna Schulthess ile tanışır ve kendisinden sekiz yaş büyük olan bu hanım efendiye aşık olur. Müstakbel gelinin ebeveynlerinin şiddetli itirazlarına rağmen 1769 yılında evlenirler.
Neuhof Yılları (1769 – 1798)
Pestalozzi, Zürich’e 25 kilometre uzaklıktaki Aargau Kantonu’nun Birr köyünden, yaklaşık 20 dönüm atıl durumda olan mera ve tarım arazisi satın alır ve burada «Neuhof» diye adlandırdığı bir çiftlik evi inşa eder. Fakat zamanla bu zirai girişim başarısız olur. Bunu takiben hayvancılık ve evde pamuk dokumacılığı denemesi de olunmsuz sonuçlar verir. Daha sonra da yoksullar için bir bakımevi kurmayı dener. Fakat bu girişiminde de hüsrana uğrar. Böylece Neuhof projesi 1780 yılında fiyaskoyla sonuçlanır. Bu dönemde bir tek Basel şehrinin kalemdarı İsaac İselin Pestalozzi’ye olan inancını kaybetmez ve onu yazarlığa teşvik eder. Böylece 1780 ile 1798 arası, yazar olarak onun başarı yılları olur.
Başka eserlerle birlikte şu önemli eserler bu dönemde yazılmıştır;
Bir münzevinin akşam saati, 4 bölümden oluşan Lienhard ve Gertrud, Yasama ve Çocuk Cinayetleri, İnsan cinsinin gelişiminde tabiatın seyri hakkında araştırmalar, Hikâyeler,Fransız ihtilalinin ve Fransa’nin İsviçre ile ilişkilerinin ele alındığı, politik yazılarından oluşan «Evet ve Hayır», Stäfner Halk Hareketi, Aşar sorunu ile alakalı yazıları.
Bu yıllarda yazılan tüm bu eserler, politik eylem ve etkileme girişimi olarak anlaşılabilir.
Stans (1798 – 1799)
1798 yılının Mart ayında Fransız ordu birliklerinin ülkeye girmesinin ardından eski İsviçre Devleti dağılır. Pestalozzi, yeni hükümete hizmet etmeye aday olarak, nihayetinde sosyal eğitime yönelik planlarını gerçekleştirebilmeyi temenni etmiştir. Pestalozzi, be kapsamda Stans’da bulunan bir yetimhanenin yönetimiyle ilgili görevlendirilir. Ancak henüz aradan yarım yıl bile geçmeden yurt, askeri bir hastanenin açılması için tasfiye edilir. Fiziksel ve ruhsal çöküntü yaşayan Pestalozzi, tecrübe ve düşüncelerini ifade etmiş olduğu «Stans’ta GeçirdiğimZaman Hakkında Bir Arkadaşa Mektup» olarak adlandırdığı yazıyı kaleme alır. Bu yazı, sürekli yeniden basılarak yorumlanan ve alıntılar yapılan, Pestalozzi’nin en önemli pedagojik metni sayılır.
Burgdorf ve Münchenbuchsee (1800 – 1804/05)
Stans’daki ikameti, Pestalozzi’nin hayatının en önemli dönüm noktasını oluşturur. Artık öğretmen olmak istemektedir ve Burgdorf’da bu imkâna kavuşur. Bundan kısa bir süre sonra fikirlerini, Burgdorf kalesinde bulunan yatılı bir eğitim kurumunun bünyesinde gerçekleştirebilecektir. Bu sıra Helvetik Cumhuriyeti’nin desteğini de alır. Artık kendisine ait yeni bir ders yöntemi geliştirmeyi amaçlamaktadır. Bu vesile ile kaleme aldığı yol gösterici kitabı; “Gertrud Çocuklarını Nasıl Eğitir“ ile sosyal eğitimin büyük bir eğitmeni ve yenilikçisi olarak ün kazanırken, tüm Avrupa’dan ziyaretçiler Burgdorf’a akın etmeye başlar.
1803 yılında yürürlüğe giren Uzlaşma Anayasası eski İsviçre’nin federasyon şeklindeki yapısını geri getirince, Bern Kantonu Burgdorf kalesini Bern Kantonu yüksek idaresinin resmi dairesi olarak belirler ve Pestalozzi kaleyi terk etmek zorunda bırakılır.
Bu gelişme sonrasında Münchenbuchsee’deki bir manastır binasında geçici bir süre kalan Pestalozzi, 1804 yılının ikinci yarısından itibaren, İsviçre’nin Fransızca konuşulan Romandie bölgesinde yeni yapılanmaya başlayan Vaud Kantonu’nun güney ucundaki Neuenburger Gölü kenarında bulunan Yverdon şehrinde, bir eğitim enstitüsünün kurulmasıyla görevlendirilir.
Yverdon (1804 – 1825)
Pestalozzi’nin, Yverdon’daki enstitüsü kısa sürede tanınır ve pedagojik alandaki başarısı, başta Almanya olmakla beraber, özellikle Prusya ve tüm Avrupa’yı sarar. Çok sayıda ziyaretçi enstitüyü ziyaret etmek için Yverdon ‘a gelir. Enstitünün en parlak yıllarını, 1807 – 1809’dan itibaren yaklaşık olarak 1815’e kadar olan kısıtlı süreç oluşturur. Ekonomik zorluklar, çalışanlar arasında yıllarca süren anlaşmazlıklar ve üzücü kavgalar neticesinde enstitü iflasa sürüklenir ve nihayetinde Pestalozzi, 1825 yılında bu kurumu feshetmek zorunda kalır. Yverdon’da geçen yıllarda “Lienhard ve Gertrud“ romanının 3. bölümü, siyasi yazılarını içeren “Suçsuzluğa Hitaben“, Pestalozzi’nin yanı sıra çalışanlarının da işbirliğiyle yayınladıkları “Görüşler ve Tecrübeler“ adlı çok sayıda deneme yazısı kaleme alır. Ev halkına yönelik çok sayıdaki hitabı, 72’nci yaş günü dolaysıyla yaptığı etkileyici konuşması, 1807 yılında İsviçre Eğitim Severler Cemiyeti Başkanı olarak yaptığı “Lenzburg Konuşması“ olarak anılan, “Temel Eğitim Fikri Üzerine“ başlıklı konuşmasının metinleri oldukça önemlidir . 1817 yılından itibaren Cotta yayınevinden çıkan 15 ciltlik Tüm Eserleri sayesinde, daha büyük bir gelir elde etmesi kesinleşir.
Hayatının Son Yılları (1825 – 1827)
Yverdon enstitüsünün kapatılmasından sonra Pestalozzi Neuhof’a geri çekilir ve bir kez daha bir darülaceze kurmak ister. Yeni bir bina inşa edilir fakat Pestalozzi inşaası tamamlanmadan 17 Şubat 1827 yılında Neuhof’una yakın olan Brugg yakınlarında vefat eder. Birr kazasındaki okul binasının yan duvarına ek olarak yapılan bir anıt mezara gömülür. Pestalozzi Neuhof’taki bu son döneminde, daha çok otobiyografik bölümleri olan ve kendisinin eğitim düşüncelerini içeren “Kuğu Ezgisi“ adlı büyük ve son eserini yazmıştır.
Hazırlayan: Ali Karadaş
