Doǧum kontrol hapının tarihçesi
Dr. med. Yasemin Schreiber-Pekin
Kadın Doǧum Uzmanı, Psikoterapist
Mercimek kadar küçük, bezelye gibi yeșil, yaldızlı folya içine teker teker yerleștirilmiș küçük, yuvarlak haplar bundan 60 yıl kadar önce devrim yaratıp dünyayı deǧiștireceklerdi. Fakat bu așamaya gelinceye kadar gidilecek yol uzundu epeyce.
4000 yıl önce: Eski Mısırlılar, nar çekirdeǧini havanda dövüp bal mumuyla karıștırır, vajinaya yerleștirilecek fitiller yaparlardı. Nar çekirdiǧi, günümüzdeki doǧum kontrol hapları gibi estrojen içerir. Bitkisel estrojenin bazı durumlarda yumurta çatlamasını önlediǧi olasıdır.
M.Ö. 1550: Bilinen ilk doǧum kontrol hapı reçetesi bir papirüse yazılıdır. Tarihçilerin tahminine göre, timsah dıșkısından imal edilen fitiller, cinsel ilișkiden önce vajinaya yerleștirilir.
Orta Çaǧ: Hayvan barsaǧından veya balık derisinden, bazan da ketenden yapılmıș prezervatifler kullanılır. Çocuk aldırmanın, hatta korunmanın ölümle cezalandırıldıǧı, evlilik sırasında doǧan çocuk sayısının yirmiyi bulduǧu Avrupa`nın bu karanlık yıllarında istenmeyen hamileliklerin ve 20-30 yaș arası kadınların ölüm oranı hayli yüksektir.
1901: Adet kanamasının beyindeki merkezlerin ve yumurtalıkların salgıladıǧı hormonlara baǧlı olduǧu keșfedilir.
1919: Günümüzdeki doǧum kontrol hapının çalıșma prensibi açıklanır. Gebe tavșanların yumurtalıkları gebe olmayan diși hayvanlara nakledilir ve yumurtalıkta salgılanan gebelik hormonu progesteronun yumurtlamayı önlediǧi kanıtlanır.
1938: İsviçre Schering firması dișilik hormonu olan estrojeni sentetik imal etmeyi bașarır. Etinil estrojen (EE) adı verilen madde, günümüze kadar kullanılan doǧum kontrol haplarının içeriǧidir. Aynı zamanda gebelik hormonu progesteron, sentetik olarak imal edilir. Etinil estrojen (EE) ve sentetik gestajen içerikli doǧum kontrol hapları geliștirilmeye bașlanır.
1950: 71 yașindaki Amerikalı Margaret Sanger, aile planlaması kampanyasını kurar. Karizmatik șahsiyetiyle biyokimyager Gregory Pincus`u hormonel doǧum kontrol hapının geliștirilmesinin önemine inandırır. Kısa sürede 50 bin dolar toplayarak Pincus`un bilimsel araștırmalarını destekler.
1956: Puerto Rico ve Haiti`de 60 bin kadında ilk doǧum kontrol hapları bașarıyla denenir.
1960: Amerika`da Enovid isimli ilk doǧum kontrol hapı piyasaya sürülür.
1961: Türkiye`de anayasa deǧișikliǧi refandumu yapılır ve halk oylamasında kabul edilir. Almanya duvarla ikiye bölünür. Twist dans salonlarını fetheder. Endüstride haftada 45 saat çalıșma kabul edilir. Avrupa`da Anovlar isimli doǧum kontrol hapı piyasaya sürülür.
Bazı tarihçilerin kanısına göre 20. Yüzyılı, Einstein`ın izafiyet teorisinden, atom bombasından, veya bilgisayar ve internetten çok, doǧum kontrol hapı etkilemiștir.
1965-1968: Zor bir bașlangıçtır doǧum kontrol hapı için. Sadece adet sorunlarını düzenlemek üzere ve evli kadınlara verilmesi talep edilir doǧum kontrol haplarının.
1968: Öǧrenci hareketleri ve cinsel devrimle birlikte bir dönüm noktasına gelinir. Doǧum kontrol hapı batı dünyası toplumunun deǧișmesinde büyük bir rol oynar. Ilk defa, cinsellik ve doǧum kontrolu açıkça konușulan konular haline gelir. Doǧum kontrol hapı, özgür yașanan cinselliǧin simgesi olur. Insanlar kadın-erkek hak eșitliǧi için sokaklara dökülür, gösteri yaparlar. Bugünkü toplum birçok hakkı o neslin verdiǧi savașa borçludur.
1968: Almanya`da çıkan „Konkret“ mecmuası, „Doǧum Kontrol Hapı İçin Özgürlük“ manșetiyle yayınlanan baș yazısında, doǧum kontrol hapını evli olmayan kadınlara da yazan doktor adreslerini bildirmeye davet eder okuyucularını. Müthiș bir yankı yaratır bu çaǧrı. Redaksiyon, gelen okuyucu mektupları altında gömülür adeta. Adres deǧiș tokuș merkezi haline gelir redaksiyon.
70`li 80`li yıllar: Cinsel devrim etkisini göstermeye bașlar. Doǧum kontrol hapı, toplumun ahlak anlayıșının ölçeǧi olmaktan çıkmıștır artık. Milyonlarca kadın gayet normal olarak kullanır doǧum kontrol hapını. Bu da yeni bir sorun yaratır. 1971`de „Zeit“ gazetesi, „Doǧum Kontrol Hapı Paniǧi“ bașlıklı bir makale yayınlar. Gazeteye göre, düșen doǧum sayısı insanları endișelendirmelidir. Almanların, doǧum kontrol hapı yüzünden neslinin tükenmesi söz konusudur. İleriki yıllarda bu tür kaygıların yersiz ve asılsız olduǧu, sadece propaganda amacıyla ileri sürüldüǧü kanıtlanacaktır.
1980’den günümüze: Doǧum kontrol haplarının hormon içeriǧi gitgide düșürülür ve yeni nesil, az yan etkili haplar geliștirilir. 1961 yılında piyasaya sürülen Anovalar 50 microgram EE içerirken, günümüzde kullanılan doǧum kontrol haplarında 0.03 ila 0.05 microgram EE vardır. Bașka türlü ifadeyle, o zamanlar doǧum kontrol hapı kullananlar, hergün bugünkü ilaçların 3 paketini birden yutuyorlardı. Bu sayede doǧum kontrol hapınının hakkında halk arasında duyulan, kansere veya kısırlıǧa yol açtıǧı yönündeki korku ve kaygıların yersiz olduǧunu biliyoruz. Bu yan etkilere neden olsaydı, on yıllarca bu denli yüksek dozajlı doǧum kontrol hapı kullanan milyonlarca kadında yapardı mutlaka. Doǧum kontrolü dıșında, adet düzenleyici, adet sancılarını giderici, kan kaybını azaltıcı, sivilce, așırı tüylenme gibi niteliklerinden de istifade edilir doǧum kontrol hapının.
2012: Barack Obama saǧlık sigortalarının doǧum kontrol hapını ödemesini talep eder ve tutucu çevrelerden büyük tepki görür. Doǧum kontrol hapının din özgürlüǧüne karșı geldiǧi gerekçesi öne sürülür. Obama`nın siyasi rakipleri tarafından aleyhinde seçim propagandası olarak kullanılır.
Bir dahaki yazımda, günümüzde piyasada olan doǧum kontrol haplarının özelliklerine, en çok sorulan sorulara ve olumlu etkilerinin yanında olumsuz yan etkilerine deǧineceǧim.
www.praxis-schreiber.ch
