Siyasi yapı
Federal Yönetim, Federal Meclis, Federal Konsey’den ayrı olarak temel iktidar merkezidir. Federal Meclisi oluşturan Eyaletler Konseyi ve Ulusal Konsey yasa çıkarmak da dahil olmak üzere her açıdan eşit güce sahiptir.
1999 Anayasası’na göre, federasyona özel olarak delege edilmemiş tüm güçler kantonların elindedir.
Eyaletler konseyinin 46 üyesi (her kantondan iki ve yarım kantondan bir olmak üzere) doğrudan her kantonda seçilir. Ulusal Konsey’in 200 üyesi ise nispi temsil esaslarına dayanarak seçilir. Her iki meclise seçilenlerin görev süresi 4 yıldır. Referandumlar yoluyla her yurttaş federal hükümet tarafından kabul edilmiş yasaların geçerliliğini sorgulayabilir ve federal anayasaya düzeltme yapılmasını isteyebilir. Bu haklar İsviçre’yi doğrudan demokrasi uygulanan bir ülke yapmaktadır.
Yürütme erki ve devlet başkanlığı görevi yedi üyeden oluşan Federal Konsey’de toplanmıştır. Her ne kadar anayasaya göre Meclis Konsey üyelerini seçse ve denetlese de, yasama sürecini yönlendirme ve federal yasaları uygulama konusunda Federal Konsey yavaş yavaş önde gelen bir role kavuşmuştur. Özel temsil görevlerini yürütmek üzere konseyi oluşturan yedi kişi içinden bir kişi bir yıllığına İsviçre Konfederasyon Başkanı olarak seçilir.
1959 yılından Aralık 2003’e kadar Federal Konsey’de İsviçre’nin dört önemli siyasi partisi, federal meclisteki temsil oranlarına göre oluşan “sihirli formüle”(Koalisyon) göre temsil edilmiştir.
Federal Yüksek Mahkeme’nin görevi kanton mahkemelerinden gelen temyizlere ve federal yönetimin idarî kararlara bakmaktır. Yüksek Mahkeme yargıçları, altı yıllık görev süresi için Federal Meclis tarafından seçilir.
Doğrudan demokrasi
1848 federal anayasanın uygulanmaya başlandığından beri, İsviçre dünya üzerinde eşi benzeri olmayan bir hükümet sistemine ev sahipliği yapmaktadır: Doğrudan demokrasi.
Parlamenter demokrasi’nin vazgeçilmez ögeleri olan meclis ve konseyler de bulunduğundan kimi zaman bu sistem yarı-doğrudan sistem olarak da adlandırılır. İsviçre doğrudan demokrasisinin federal düzeydeki araçları halkın hakları denilen anayasal girişim ve referandumdur. Kanton ve belediye düzeyinde de bu araçlar daha geniş ve farklı olarak uygulanmaktadır.
Meclis tarafından onaylanmış bir yasanın geçerliliğini sorgulamak isteyen bir grup yurttaş eğer yasanın çıkmasından sonraki 100 gün içinde yasaya karşı 50.000 imza toplayabilirlerse federal bir referandum isteğinde bulunabilirler. Bu durumda yasanın kabulu ya da reddi için ulusal düzeyde ve basit çoğunluk ile karar verilen bir oylama yapılır. Federal bir yasaya karşı sekiz kanton birleşerek de referandum isteğinde bulunabilir.
Benzer şekilde yurttaşlar bir anayasal değişikliği 18 aylık bir süre içinde destekleyen 100.000 imzaya ulaşabilirlerse federal anayasal girişim ile ulusal oylamaya gidebilirler. Meclis anayasal değişiklik isteğini tamamlayıcı olarak karşı öneri getirebilir ve seçmenler her iki önerinin kabulu durumunda seçeneklerini oy pusulalarında işaretler. Anayasal değişikliklerin, ister meclis tarafından getirilmiş ister anayasal girişimle sunulmuş olsun kabul edilmesi için hem ulusal düzeydeki oylamanın sonucunun çoğunluğu hem de kantonların sonuçlarının çoğunluğu olmak üzere çifte çoğunluk aranır.
İSVİÇRE’DE SEÇİM SİSTEMİ
İsviçre politik sisteminin temel yasama organları Federal Meclis ile Senato (Kantonlar) Meclisi’dir.
Her iki Meclis’in üyeleri, 4 yılda bir yapılan genel seçimlerle belirlenir.
Federal Meclis, kantonların nüfusuna göre belirlenen üye ile temsil edildiği yerdir. Kantonlar Meclisi ise, her kantonun tam ya da yarım kanton olma özelliklerinden yola çıkılarak temsil edildiği yerdir.
Tam kantonların 2’şer, yarım kantonların ise 1’er sandalyesi mevcuttur. Buradaki temsilci sayısı toplamda 46’dır.
Graubünden, Bern, Wallis, Waadt, Tessin, St. Gallen, Zürich, Freiburg, Luzern, Aargau, Uri, Thurgau, Schwyz, Jura, Neuenburg, Solothurn, Glarus, Schaffhausen, Cenevre, Zug tam kanton, Obwalden, Nidwalden, Basel-Stadt, Basel-Landschaft, Appenzell Ausserrhoden ve Appenzell İnerrhoden ise yarım kantonlardır.
Seçim işleyişi
Seçimlerde her kanton bir seçim bölgesidir. Her parti bu bölgelerde seçime katılmak için birer liste belirler. Seçmenler bu listeleri göz önünde bulundurarak oy kullanırlar.
Çapraz oy kullanma (Panaschieren)
Herhangi bir partinin listesini seçmek isteyenler için iki yol bulunuyor. Ya listeyi hiç değiştirmeden kullanmak ya da listede bulunan adayların isminin bir kısmının üzerini çizerek, yerine başka bir partinin adayını veya adaylarını yazmak. Buna “Çapraz oy kullanma“ (Panaschieren) deniyor. Üstü çizilen adayların yerine başka bir isim yazma zorunluluğu bulunmuyor.
Birikim yapma (Kumulieren)
Benzer şekilde üstü çizilen adayların yerine yine aynı listeden başka bir adayın veya adayların ismi yazılmaktadır. Bu durumda bir adayın ismi aynı listede iki kez yazılmış oluyor. Buna da “Birikim yapma“ (Kumulieren) deniliyor. Kumulieren türü oylamanın hedefi, seçmenin mutlaka seçilmesini istediği adayın, liste sıralamasında daha üste çıkarak seçilme şansını arttırmaktır.
Burada şuna dikkat etmekte fayda var; boş liste doldurulurken üstü çizilen adayların yerine yazılacak isim doğru ve okunaklı olmalıdır. Herhangi bir hata durumunda listenin tümü geçersiz sayılır.
Senato (Kantonlar) Meclisi seçimi
Senato Meclisi seçiminde liste yerine oy pusulasına sadece aday olan isimler yazılmaktadır. Partiler seçimler öncesi adaylarını tanıtırken, adayların isimleri resmi olarak ilan edilir. Tam kantonlar için iki isim, yarım kantonlar içinse bir isim yazılır. İki üye ile temsil edilen kantonlarda seçmenler, oy pusulasına isterlerse sadece bir isim de yazabilirler.
Oy pusulaları ne zaman gelir?
Oy pusulalarını hazırlamak ve seçmenlere göndermek kanton yönetimlerinin görevidir. Oy pusulaları, seçime dört hafta kala posta yolu ile adreslere gönderilir. Seçim yasası, oy pusulalarının seçmenlerin eline seçim tarihinden en az on gün önce ulaştırılmasını zorunlu kılmaktadır. Bu oy pusulalarında oy kullanma işleminin nerede ve ne zaman yapılacağı belirtilir. Dileyen seçmen sandık başına giderken, dileyen de oy pusulasını posta ile gönderebilir. Diğer bir yöntem ise, internet üzerinden oy kullanmaktır. Bu oylama şekli henüz tüm İsviçre’de hayata geçirilmiş değil. Konuya ilişkin tartışmalar henüz devam ediyor.
İsviçre dışında yaşayan vatandaşlar
İsviçre dışında yaşayan vatandaşların oy kullanabilmeleri için, yaşadıkları ülkede bulunan devleti temsilciliklerine kayıt yaptırmaları zorunludur. Bu kaydın her dört yılda bir yenilenmesi gerekmektedir. Kişinin kullandığı oy, vatandaşı olduğu kanton için kabul edilir.