İsviçre’de sosyal yardımlar ve dedektiflik sistemi
Derya Özgül, LL.M.
Hukukçu
www.adconsultancy.ch
İsviçre’de şu an yaklaşık yarım milyon insan sosyal yardım alıyor. Federal Anayasa’nın 12. maddesi uyarınca maddi sıkıntı içinde olup kendini geçindiremeyen kişiler devlet yardımı alma hakkına sahiptirler. Ancak yardım alma hakkı belli koşullara bağlanıyor. Buna göre, kişi belirli bir varlık ve gelir sınırının altına geçince sosyal yardım başvurusunda bulunabiliyor.
Sosyal yardım almak için İsviçre’de herhangi bir oturum türüne sahip olmak gerekiyor. Kişi sosyal yardıma başvurduğu an, iş hayatıyla ilgili entegrasyon programlarına, dil kurslarına dahil edilebilir. Bu programlar, kişinin bir an önce kendi ayakları üzerinde durup, gelirini kendisinin sağlaması için önemseniyor.
Bu iş programlarına ya da dil kurslarına dahil olmak istemeyenlere yaptırımlar uygulanabiliyor. Yaptırımlar, kısa vadede yüzde 10’luk bir bütçe kesintisi, uzun vadede ise yapılan sosyal yardımın tamanının kesilmesi şeklinde olabilir.
Bütçelendirmeler
Sosyal yardım kurumu ilk etapta kişinin veya ailenin büyüklüğüne göre ihtiyaç bütçesi yapar. Bu bütçelendirmeler kantondan kantona değişikliler gösterir. Ancak genel olarak temel yaşam giderleri, kira, beslenme ve temel sağlık sigortasını içeriyor.
Kantonlar bütçelendirmelerde genellikle İsviçre Sosyal Yardımlar Konferansı (Skos)‘nın hesaplamalarını gözönünde bulunduruyorlar. Örneğin tek kişilik bütçe 986 frank iken, çift kişilik bir bütçe 1509 frank, dört kişilik bütçe ise 2110 franktır. Bunun dışında ailenin özel durumları da göz önünde bulunduruluyor. Ailede bir kişi çalışıyorsa, maaşının bir kısmı kesilmiyor. Çocuklar yuva veya bakım yerine gidiyorsa eğer, bununla ilgili giderilerin de belli bir kısmı üstlenebiliniyor.
Genel olarak araba masrafları karşılanmıyor. Ancak kişi aracı ile kursa veya işe gitmeli ise, bu giderler de bütçeye dahil ediliyor.
Sosyal yardımlar geri ödenir mi?
Birçok kantonda alınan sosyal yardımlar ileri bir zamanda geri ödenmek zorundadır. Geri ödemeler kişi veya ailenin maddi durumu düzelince başlar. Bazı kantonlarda ise yapılan sosyal yardımlar, piyangodan, şans oyunlarından ya da miras durumundan çok büyük kazançlar elde edildiğinde geri ödenmek zorunda bırakılıyor.
Sosyal yardımın haksız yere alınmış olmasının tespiti halinde de geri ödeme talep edilebilir. Sosyal yardımlar konusunda her kantonun kendine özgü ayrı düzenlemeleri bulunuyor. Her kanton kendi yasalarını uyguladığı için, konuyla ilgi olarak kanton ve belediye yetkililerine danışmakta fayda var.
Sosyal Yardım ve Sigorta Ödeneği Dedektifliği AİHM’e rağmen Yasallaştırılmak İsteniyor
Federal Hükümet, sosyal yardım ihlali şüphesi durumunda, dedektif araştırmalarına izin verilmesi için yasal koşullar oluşturmak istiyor.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) geçtiğimiz günlerde aldığı bir karara göre; dedektifler İsviçre’de sosyal yardım ya da sigorta ödeneği alan kişileri takip edemezler.
Bu karardan yola çıkan İsviçreli siyasetçiler, AİHM’in bu kararına karşı yeni düzenlemeler talep ediyorlar. BDP, gelecek Parlamento oturumunda bu konu ile ilgili bir öneri sunacağını açıkladı. “Müdahale ihtiyacı var“ diyen BDP’li Lorenz Hess, “Dedektiflerin çabaları sonucunda sigortalar milyonlarca frank tasaruf edebilirler“ diyor.
SVP’li Meclis üyesi Mauro Tuena ise: “Haksız yere sigorta hizmetlerinden faydalanmak hem asosyalliktir hem de prim ödeyenleri ve gerçek ihtiyaç sahiplerini cezalandırmak demektir“ açıklamasında bulunuyor ve Kasım ayı sonunda meclise bir inisiyatif sunacağını ifade ediyor. Mauro Tuena’a göre; bu inisiyatif sosyal sigortalar yasasını değiştirip, denetimi yasallaştırmalı. SP Senato üyesi Daniel Jostisch de bu fikri destekleyenlerden.
AİHM Kararı
AİHM, İsviçre’de sigortalıların gözetimi için yeterli bir yasal dayanak olmadığını kararlaştırmıştı. Strassbourg hakimleri, 62 yaşındaki Zürichli bir kadının takiple ilgili itirazını kabul etmişlerdi. Takibatta bireysel gizlilik ve koruma hakkı ihlalinin söz konusu olduğunu açıklayan hakimler, böyle bir takibatın yasal zemini olmadığını, olsa bile hangi süre boyunca ve hangi amaçla kullanılacağının belirtilmediğini karara bağlamışlar, kadının haklı olduğuna yer vermişlerdi.
Dava SUVA ile ilgili olmasına rağmen, verilen karar diğer sigortaları da ilgilendiriyor. Karar sonrasında bir açıklama yapan SUVA, dedektiflik uygulmasının durudurulduğunu, AİHM kararının analize edilip sonuçlarının hesaplanacağını açıkladı. SUVA’nın atılacak adımları daha sonra duyurması bekleniyor.
Federal Sosyal Yardımlar Sigortası Dairesi (BSV) sözcüsü Rolf Camenzind ise gözetim için yasal bir dayanak sağlamak istediklerini açıklarken, bu planın tüm sosyal güvenlik yardımları için geçerli olması gerektiğini bellirtiyor. BSV konu ile ilgili düzenlemeleri, Federal Hukuk bünyesindeki Sosyal Sigortalar Kanunu’nun genel bölümüne dahil etmek istiyor.
Not: İsviçre’de, hukuki konularda danışmanlık hizmetinden faydalanmak isteyenler yukardaki mail adresimden bana ulaşabilirler. Ayrıca Türkiye ile, tanıma/tenfiz davaları, tapu dava işlemleri, tebligat, vekâlet işlemi vs. türünden herhangi bir hukuki süreç içerisine giren ya da Türkiye’de hukuki takip yaptırmak isteyen okuyucularımız da iletişime geçebilirler.
