Chron hastalığında beslenme

Berna Çoban

Diyetisyen

diyetisyenbernacoban@gmail.com

Tıbbi tanısının konması zor olup, dönemsel ataklarla seyreden, bazen cerrahi bir operasyon gerekebilen bir hastalıktır. Ülseratif kolitten farkı tüm gastointestinal mukozayı tutabilen bir hastalıktır.

Apseler, fistüller, bağırsak lümeninde tıkanmalar, daralmış bağırsak segmentleri ile ortaya çıkar. Disbiyosiz mevcuttur. Bağırsak mikrobiyotası bozulmuştur ve zararlı mikroorganizmaların miktarında artış vardır.

Anemi, total proteinde azalma, demir depolarının azalması, B12, folat, çinko ve magnezyum seviyelerinde azalma görülür. Gaitada yağ atılımda artma ve safra kesesinde taş oluşumu gerçekleşebilir. Son yıllarda görülme sıklığı oldukça artmıştır.

Genetik, sigara ve alkol kullanımı, oral kontraseptif kullanımı, şehir hayatı, bakteri ve virüsler, katkı maddeleri chron hastalığını tetikleyebilir. Karın ağrısı, şiddetli ishal, kabızlık, şişkinlik, dışkıda kan, halsizlik, malnütrisyon, kilo kaybı, eklem ağrıları, sarılık görülebilir.

Tamamıyla iyileşmeyen, dönemsel ataklarla seyredebilen bir hastalıktır. Bir gastroenterolog ve diyetisyen beraber takip etmelidir. Tedavi hastalığın ilerleyişine göre farklılıklar gösterir. Medikal tedavi, enteral veya paranteral tıbbi beslenme tedavisi, oral beslenme tedavisi veya gerekli durumda cerrahi müdahale sonucu bir tedavi planı uygulanır.

Tıbbi beslenme tedavisi temel olarak, yüksek enerjili, az posalı, az yağlı, bol proteinli, vitamin ve minerallerden zengin olmalıdır. Hastalığın jejenuma tutulumu varsa laktoz intoleransı olacağından süt ve süt ürünleri kısıtlanır. İnce bağırsak tutulursa yağ malabsorbsiyonu ve dışkıda fazla yağ olacağından diyette yağ azaltılır ve MCT (orta zincirli yağ asitleri) verilir. Az yağlı beslenme planı %25-30 MCT tercih edilerek hazırlanmalıdır.

İnce bağırsağın 200 cm’den fazla alınması sonucu ise selenyum yetersizliği görülür. A, E, B1, B2, B6, folik asit, B12, C vitamini ve selenyum eksiklikleri görüleceğinden gerekli durumlarda takviye yapılmalıdır.  Buğday, mısır, pirinç, turunçgiller ve süt ürünleri semptomları arttıracağından dikkatli olunmalıdır, deneyerek diyete eklenmelidir.

Çok soğuk ve sıcak gıda tercih edilmemelidir. Yağlı besinlerden, kızarmış ürünlerden, kavurarak yemek yapmaktan kaçınılmalıdır. Asitli, baharatlı, yüksek kafein içerikli (kahve, çay, kola) tüketilmemelidir. Az yağlı ve laktozsuz besinler tüketilmelidir.

Hastanın tolerasyonu daima göz önünde bulundurulmalıdır. Çiğ besin tüketimine dikkat edilmeli, gerekirse pişmiş sebze veya kabuksuz meyve tüketilmelidir. İshal durumu söz konusu olursa ishal diyetine uygun bir beslenme planı oluşturulmalıdır. Beslenme planı bir uzman tarafından yapılmalı ve düzenli kontroller sağlanmalıdır.