Çocuğunuzun geleceğine bilgisayar algoritması karar versin ister misiniz?

Fuat Köçer

Eğitimci

Hayal ürünü bir romanın iceriğini anımsatan makalemizin başlığı, şu günlerde Zürich ve Bern şehirlerinde gerçekten tartışılmakta.

Bern ve Zürich gibi büyük şehirler de, eğitim adına benzer sorunlarla karşılaşılmakta. Sosyo-ekonomik durumu iyi ailelerin yoğun olduğu semtlerde, Sekundarschule ve liselere geçiş oranı, sosyo-ekonomik durumu daha düşük ailelerin yaşadığısemtlere oranla çok daha yüksek. Yani oturduğunuz semt, aynı zamanda çocuğunuzun kaderini de bir nevi belirlemekte.

Gelir ve eğitim düzeyi düşük ailelerin yoğunlukta olduğu semtlerde genellikle göçmen toplumu oransal olarak hayli bir yoğun.

Bu bilgilerden şu sonuç çıkarılabiliyor; eğer ki göçmenseniz ve hem eğitim hem de gelir düzeyiniz yüksek değilse, çocuğunuzun Isviçre eğitim sisteminde muvaffak olması bir hayli zor.

Semtler arası bu sorunu çözmek için egitim-bilimciler yıllardır çalışmalar yapmakta. Bern ve Zürich şehirlerinde uygulanması tartışılan en son öneri, “Zentrum für Demokratie“ isimli araştırma kurumu tarafından ortaya atıldı.

Belli bir bilgisayar algoritma hesabı ile, çocukların oturdukları semtlerden farklı semtlerde okullara gitmesini öngören öneri, bu şekilde semtler arasındaki eğitimsel şans eşitsizliğini ortadan kaldırmayı hedefliyor.

Önerilen algoritma hesabına göre, çocukların okul yolları uzamayacak. Örneğin varlıklı ve eğitimli ailelerin yaşadığı bir semt ile, eğitim ve gelir düzeyi düşük ailelerin yoğun olduğu iki semt yanyana ise; bu algoritma hesabına göre, iki semtin çocukları okullarda karıştırılacak ve bu şekilde şans eşitliği hedeflenecek.

Sorunlar yaşanabilir

Kulağa hoş gelen bu öneri, ilk etapta cazip görünse de yanı sıra büyük sorunları da getirmekte;

Varsayalım ki böyle bir algoritma hesabı yapıldı ve iki semtin çocukları karışık bir şekilde semtlerinin dışında eğitim kurumlarına dağıtıldı. Eğitim kurumları adına belli bir istatistiksel düzelme görüleceği aşikar. Bu algoritma hesabından önce sosyo-ekonomik durumu yüksek ailelerin yaşadığı semt okulunda liseye geçiş %20, gelir ve eğitim düzeyi düşük, göçmen yoğunluğu olan semtin çocuklarının liseye geçiş oranı ise %5 diye varsayalım. Yapılan algoritma hesabı ve her iki semtin çocuklarının karışık bir şekilde eğitim görmeye başladıktan sonra, iki semtin okullarında da %12,5’lik bir liseye geçiş oranının yakalandığını düşünelim.

Salt istatisiksel verilere bakarak degerlendirdiğimizde, iki semt okulu arasındaki verilerin eşitlendigini görüp, şans eşitliğinin sağlandığını düşünebiliriz.

Asıl sorun ise, gerçekten hangi çocukların liseye geçişte başarılı olduğunu degerlendirdiğimizde karşımıza çıkacaktır. Daha önceleri %20 oranla liseye öğrenci gönderen varlıklı semtin okulundaki yarış, her öğrenci için bir hayli zordu. Çünkü doktorun çocuğu, mühendis ve avukatın çocuğu ile bir yarış içerisindeydi. Göcmen ve işçi çocuklarının yoğun olduğu diğer okulda ise, liseye geçiş sadece %5 oranında olmasına rağmen, bu çocukların büyük bir bölümü gelir ve egitim düzeyi düşük ailelerin çocuklarıydı.

Yani algoritma hesabından önce, %20 oranla varlıklı ve eğitimli ailelerin çocukları liseye geçişte başarılı olurken, işçi ve göçmen ailelerinin çocukları için bu oran sadece %5di.

Yeni hesaplama ve öğrencilerin karışık bir şekilde eğitim görmesinin ardından bu makas büyük ihtimalle daha da açılacak. Nitekim doktorun çocuğu, avukatın çocuğu ile yarışırken ve artık doktorun çocuğu bir okulda işçi göçmen ailenin çocuğu ile yarışa girerken, diger bir okulda ise mühendisin çocuğu başka bir göçmen ve işçi ailenin çocuğu ile yarışın içerisinde olacak.

Her iki okul için liseye geçiş oranı %12.5 olsa dahi, yeni sistemde büyük ihtimal %23 oranında varlıklı ve eğitimi ailelerin çocukları geçişte başarılı olurken, işçi ailelerin çocuklarında bu oran %2’lerde kalacak.

Yani istatistikler semt okulları arasındaki farklılıkların kapandığını gösterse de, kaybeden daha zorlu bir yarışta daha çok kaybedecek, kazanan ise daha da kolay kazanacak.

Aman dikkat! Bilgisayar ile yapılan algoritma hesabı ile şans eşitliği aramak, toplumsal makasın eğitim kurumlarında daha da açılmasına yol açarken, büyük bir düşünce hatasına da düşülebilir.