Eğer beynin işlevi eskiye nazaran fark edilir bir şekilde kötüleşirse, kişi Demans hastalığına yakalanmış demektir. Bu durumda genel olarak hafıza zedelenir ve beynin performansı kötüleşir.
Demans hastası ya yeni şeyleri algılamada ya da tanıdığı şeyleri hatırlamada güçlük çeker. Ayrıca beynin başka işlevlerinde konuşma, davranış gibi veya insanları, nesneleri tanıma, günlük işleri planlama ve organize etme gibi konularda da güçlükler yaşar.
Yapılacak olan tıbbi muayene ile hastalık anlaşılabilirken, hastalığa karşı gerekli önlemler alınıp, doğru bir tedavi uygulanabilir.
Demans hastalığının nedenleri
Demans hastalığı bir çok farklı nedenlerden dolayı oluşabilir. Bazı durumlarda beyin kesin olarak zarar görmemiştir ve uygun tedavi ile Demans hastalığı tamamıyla veya kısmen iyileşebilir. Ancak çoğunlukla beyin direkt etkilenir, beyin dokusu oldukça hasar görür.
En sık görülen Demans hastalıkları Alzheimer ve beyin-damar rahatsızlığına bağlı Demanslardır. Bu iki hastalık yaklaşık bütün Demans hastalıklarının toplamda %70`ini oluşturur. Bunun dışında daha nadiren görülen yaklaşık 150 sebep mevcuttur.
Herkes Demans hastalığına yakalanabilir
İnsanların neden Demans hastalığına yakalandıkları günümüzde tam olarak bilinmemektedir. Demans hastalığı oldukça karmaşık olduğundan, bilim çok çeşitli faktörleri göz önünde bulunduruyor;
Önemli bir faktör yaşlılıktır. 60 yaş öncesi Demans hastalıklarına nadiren rastlanır. Sonraki dönemde her beş yılda bu oran iki katına çıkar. 85 ve 90 yaş arası her dört kişiden birinde Demans mevcuttur.
İsviçre’de şu anda yaklaşık 100 bin kişi Demans hastalığı ile yaşıyor. Buna her yıl 25 bin yeni hastalık vakası ekleniyor.
Hastalık tamamen iyileşmez, ancak etkili bir tedavi ile yaşam kalitesi artabilir
Demans hastalarının ortalama yaşam süresi 10 yıldır. Ağır hafıza bozuklukları ve değişen davranışlar Demans hastalarının kendi yaşamlarını biçimlendirmelerinde oldukça zorlanmalarına yol açar. İlerlemiş evrelerinde Demans hastalarına gündüz ve gece bakım yapılmalıdır. Demans hastalığı ne durdurulabilir ne de iyileştirilebilir. Bununla birlikte etkili tedavilerle hastanın ve ona bakım yapan yakınlarının yaşam kalitesi iyileştirilebilir.
Demans hastalığının teşhisi ve tedavisi
Demansın belirtileri nelerdir?
Hastalığın başlangıcında hastanın artık eskisi gibi kontrol edemediği, sadece küçük ve göze çarpmayan şeyler oluşur. Böyle durumlar güvensizlik duygusu yaratır ve büyük korku salar. Hasta kişi genellikle meydana gelen bu değişiklikleri kabullenmek istemez ve uzunca bir süre bunu «normalmiş» gibi göstermeye çalışır. Oysaki aile üyeleri ve yakın arkadaşlar bir süre sonra bir şeylerin yolunda gitmediğini fark ederler.
Demansın en önemli belirtileri şunlardır;
- Unutmak
- Konuşma sorunu yaşamak
- Yol ve yönünü artık bulamamak
- Alışılmadık/farklı davranışlarda bulunmak
- Rutin işlerde zorluklarla karşılaşmak
- Planlama ve organize etmede zorluklar yaşamak
- Aktif yaşamdan çekilmek
Erken teşhis
Demans tıbbi bir muayene ile erkenden teşhis edilebilirken, hastalığı tanımlamak bir kaç adımda gerçekleşir. Bu vesile ile şu sorular ve uygulamalar gündeme gelir;
Beynin performansı etkili bir şekilde kötüleşti mi?
İlk adımda ev doktoru hem hastayla hem de hastanın yakınlarıyla ayrıntılı bir görüşme yapar. Akabinde kısa testlerle beynin önemli fonksiyonlarını inceler.
Başka hastalıklar bundan sorumlu mudur?
Ev doktoru beynin performansında bir arıza tespit ederse, başka bir hastalığın mevcut olup olmadığını araştırır. Buna ilaveten; bilhassa laboratuvar araştırması ve beyin yapısının radyolojik incelenmesi olmak üzere bir çok analizler yapar.
Alzheimer veya başka bir Demans hastalığı mı söz konusudur?
Uzman bir doktorda yapılacak muayene ile, Demans’ın var olup olmadığı ve hangi muhtemel sebeplerin söz konusu olduğu araştırılır. Bu muayene daha çok ayakta gerçekleşir.
Demansı tedavi etmek
Günümüzde Demans hastalığı engellenemiyor, durdurulamıyor ya da iyileştirilemiyor. Ancak bir Demans teşhisinden sonra belirlenen tedavi imkanları yürütülebiliyor.
Bu tedavi imkanı ve hizmetleri hastayı uzun süre bağımsız kılarken, bu sayede hastanın, hasta yakınlarının ve bakıcı kişilerin yaşam kalitesini de iyileştirir.
Çoğu tedaviler ne kadar erken uygulanırlarsa o kadar iyi etkiler gösterir. Bazı tedavi yöntemleri şöyledir;
İlaçla tedavi: Bazı ilaçlar Demans başlangıcında beynin işlevini stabilize edebilirken, hastalığın ilerlemesini geciktirebilir. Tedavi uygulanan kişi bu şekilde uzun süre bağımsız kalır.
Yan semptomların tedavisi: Demans hastalığı zaman zaman örneğin; ruh halinde dalgalanmalara, korkulara, huzursuzluğa, depresyonlara, kuruntulara, uyku bozukluklarına ve saldırganlıklara sebep olabilir. Böyle değişimler ilaçlar sayesinde azaltılabilir, hatta ortadan kaldırılabilir.
Başka tedaviler: Bir çok tedavi yöntemi, hastanın ve yakınlarının Demans ile en iyi şekilde yaşayabilmelerine yardımcı olur. Buna: Çevreye uyum (Ortam tedavisi), hafıza jimnastiği, konuşma terapisi, boya ve yemek pişirme terapisi, müzik, dans ve hareket terapisi dahildir.
Erken teşhis – Değişimleri anlamak
Erken teşhis, kişinin Demans hastalığına kendini hazırlaması ve bu dönemi uygun bir şekilde geçirmesi için ona zaman kazandırır. Hastaya geleceğini planlama imkanı sağlar. Değişiklikleri anlamaya, uygun ilaçlarla buna cevap vermeye ve hastalıkla tek başına kalınmamasına yardımcı olur.
Demans, hastalanan kişinin davranışlarını ve duygularını değiştirir. Erken teşhis, bu değişimlerin anlaşılmasına yardımcı olur.
Yaşamı hastalıkla beraber daha iyi bir şekilde planlamak
Hasta kişi bir süre sonra bir şeyleri kendi kendine halledemez duruma gelir. Erken teşhis bundan dolayı, hastanın önemli özel işlerini kendi kendine yapmasına: örneğin kişinin mali ve idari meselelerde karar verme cesareti göstermesine, bir vasiyetname kaleme almasına imkan sunar.
Erken teşhis aynı zamanda erkenden, hastalıkla beraber yeni bir yaşama, yaşam alışkanlıklarını ayarlamaya, ikamet edilen çevrede bir takım değişiklikler yapmaya, yeni meşguliyetler, yeni faaliyetler bulmaya, vb. yardımcı olur.
Demans ile tek başına kalmamak
Hasta ve yakınlarının desteğe ihtiyacı vardır. Erken teşhis, hastalıkla yalnız kalınmamasına ve mümkün olduğunca hızlı bir şekilde destek ve yardım aranmasına yardımcı olur.
Demans hastalıklarıyla ilgili daha fazla bilgi edinmek isteyenler İsviçre Alzheimer Birliği’nin web sitesi olan www.alz.ch adresinden yararlanabilirler.
Kaynak: Federal Sağlık Dairesi (BAG), migespus
