Dinlemek duymaktan öte birşeydir
Dr. Meral Acar
Çocuk Psikoloğu
Dinlemek ve duymak… Bu iki kavramın arasındaki farkı görebilmek için daha yakından bakalım.
Dinlemek, duyulanları algılamak için dikkat ve özen gösterilmesi gereken bir durumdur. Kişinin kendi tercihine bağlı olarak, seçerek algıladığı seslerin tamamıdır.
Duymak ise, insanın iradesi dışında oluşan her türlü sesin kulak aracılığı ile beyine iletilmesidir. Kişi bunun için herhangi bir çaba sarf etmez.
Duymak demek, dinlemek demek değildir. Dinlemek, duyulanların zihinde bir anlam kazanmasıdır.
Hayatımızda, olumlu ya da olumsuz tecrübelerimizle birçok farklı duygu yaşarız. Zaman zaman mutluluk ve heyecan, zaman zamansa üzüntü, endişe gibi çeşitli duygular içinde oluruz. Bu duygularımızı anlamlandırabilmemiz için insan ilişkilerini anlamaya ihtiyacımız var.
Örneğin, baba televizyon izlerken oğlunu dinlemek istiyorsa, bu dinleme değil, duymaya çalışmaktır. “Oğlum sen anlat ben seni dinliyorum… Ne dedin? Orayı anladım da, sonunu anlamadım..” şeklinde devam ederse, çocuk bu durumdan sıkılır ve anlatmaktan vazgeçer. Sonuç olarak ya çocuğunuz ile aranızdaki konuşma biter ya da çocuğunuz sizi test eder ve; “en son ne söyledim, söyle bakalım” diye sorar. Eğer cevaplayamazsanız, çocuğunuz sizin tarafınızdan ciddiye alınmadığını görür ve kendinizden uzaklaştırmış olursunuz.
Etkin dinleme
İnsan ilişkilerin temelinde iletişim gereklidir. İletişimde “Etkin Dinleme“ dediğimiz davranış için, öncelikle aynı göz hizasında iletişime önem vermeliyiz. Çocuğunuza değer verdiğinizi ona zaman ayırarak gösterebilirsiniz. Onun anlatacaklarına saygı duyacağınızdan, çocuğunuz emin ve güvende olmalı. Sözünü bitirmesine müdahale etmeden, onu sonuna kadar dinlemek son derce önemlidir. Eğer çocuğunuzun sözünü bitirmesini beklerseniz, onun da sizi sabırla bekleyeceğinden emin olabilirsiniz.
Çocuk bir sorununu paylaştığında, ebeveynin yapması gereken en önemli şey onu etkin bir şekilde dinlemektir. Çocuğun ne söylemeye çalıştığını anlamaya çalışmak, yani empati kurmaktır.
Etkin dinleme şekline bir örnek verelim;
Çocuk: “Anne kardeşim yine bana sormadan eşyalarımı karıştırmış”.
Etkin dinlemeyi seçmeyen anne: ” O daha küçük oğlum. Sen büyüksün, idare et, ne olacak.”der genelde.
Etkin dinlemeyi seçen anne: “Eşyalarını karıştırdığı için kardeşine kızıyorsun, değil mi?”
Etkin dinleme yöntemini uygulayan anne, çocuğun öfkesini dile getirmesini anladığını gösterir. Bu da çocuğun öfkesinin şiddetini azaltır.
Etkin dinlemede sen ve ben dili
Etkin dinleme yöntemlerinde tavsiye ettiğimiz diğer bir yaklaşıma ise; “sen ve ben dili” diyoruz.
Örnek… Diyelim ki çocuk okuldan geldi ve matematik dersinden zayıf aldığını söyledi. Bu durumda anne ve baba ona; “Sen tembelsin, senin hiç çalıştığını görmedik zaten, sen hep oyun oynuyorsun, bıktık senden…” şeklinde davranırlarsa çocuğun direk kişiliğine saldırmış ve çocuğa “sen değersizsin“ mesajı vermiş olurlar.
Onun yerine anne ya da baba eğer ben dilini tercih etmiş olsalardı;
“Kızım/oğlum çok üzüldü, neden zayıf aldın bilmek isterim. Senin okulun benim için çok önemli. Bir kurs veya öğretmen araştıralım mı? Destek almak ister misin?” gibi yapıcı ve olumlu yaklaşımlarla çocuğunuza onu anladığınızı ve destek olmak istediğinizi göstermeniz çok faydalı olacaktır.
Sağlıklı bir iletişimde, Etkin Dinleme Yöntemi’ni kullanarak çocuğunuzla sıkı bir bağ kurabilirsiniz.
