2016 yılında İsviçre gündemine damgasını vuran konular
Haşim Sancar
Yeşiller Partisi Bern Kanton Milletvekili
2016 yılında İsviçre’de neler olduğunu anlatmadan önce bir şeyi vurgulamadan geçmeyelim; Dünya’daki gelişmeleri, savaşları, zorunlu göçleri, ekonomik krizleri vs. göz önünde tutarsak, İsviçre’de oldukça ‘rahat ve güvenilir’ bir ortamda yaşadığımızı ve diğer insanlara yardımda bulunabilme şansına sahip olduğumuzu söyleyebilirim.
2016 yılında İsviçre’de en çok konuşulan konular şöyleydi;
FIFA skandalları
Yeni FIFA başkanı da Kanton Walis’in bir köyünden(!)
Bilindiği gibi 2015 yılında, 111 yıllık bir tarihe sahip olan FIFA’nın en büyük skandalına şahit olunmuş ve ortaya çıkan bir takım yolsuzluk ve rüşvet olaylarıyla tüm futbol dünyası çalkalanmış, FIFA’ya bağlı 41 kişi ve kurum hakkında ABD’de dava açılmıştı. Diğer birçok rüşvet ve yolsuzluk olaylarının yanında, Dünya Kupaları’nın 2018’de Rusya’da ve 2022’de Katar’da yapılması kararını alan Yürütüme Kurulu’nun 24 üyesinden 12’si yolsuzluk yapmak ve zimmetine para geçirmekle suçlandı. Bu suçlamalardan dolayı merkezi Zürich’te bulunan FIFA’da aramalar yapılmış ve aynı gün kurumun 7 yöneticisi tutuklanmıştı. FIFA Başkanı, İsviçre’nin Walis Kantonu’ndan 79 yaşındaki Joseph Blatter’e yapılan ağır eleştirilere karşın, 2015’de tekrar seçilmiş, beklentilerin tersine birkaç gün sonra istifasını açıklamıştı.
Şubat 2016’da Zürich’te yapılan kongrede, başka bir ülkeden bir başkana sıra gelmedi. Yeni FIFA Başkanı, Walis Kantonu’nun başka bir köyünden olan Gianni Infantino seçildi. Dünya batsa, İsviçre batan en son ülke olur herhalde! Infantino FIFA içersindeki çalkantıları durdurabilecek mi sorusu henüz cevaplanmış değil.
Gençlerde şiddete eğilim azalmaya devam ediyor
Reşit olmayan gençlerdeki şiddete eğilim altı yıldır gittikçe azalıp 2009’daki (4440 vaka) istatistiklerin yarısına düştü. Bu yıl açıklanan 2015 istatiğine göre, İsviçreli gençlerdeki şiddet eğilimi 1000 kişiden 3 kişiye, yabancı gençlerdeki şiddet eğilimi ise 1000 kişiden 5 kişiye tekabül ediyor. Yabancılardaki oran halen yüksek olmasına karşın, özellikle Türkiyeli ve eski Yugoslavya’dan gelen gençlerde şiddet eğilimindeki düşüş oldukça yüksek. Konunun erbabları, bu düşüşün büyük nedenin sosyal medyadan kaynaklanmasından korkuyorlar. Bir taraftan, yalnızlaşan gençlik, diğer taraftan sosyal medya yolu ile yeni şiddet metodlarının gelişmesinden endişe ediliyor. Kanımca, sosyal medya etkin bir rol oynasa da konuyu açıklamaya yetmemekte. Yeni ceza yasası, son yıllarda ekonomideki canlılık ve altı yıl öncesine kıyasla, staj yeri bulmada kolaylıklar da önemli rollere sahip. Tüm bunların yanında, istitastiklere karşı mümkün oldukça mesafeli yaklaşmak gerekir, çünkü statistikler bir an fotoğrafı gibidir ve daha çok toplumun şikâyette bulunma tavrını sergiler. İstistatiklerde de olsa, kuşkusuz gençliğin günah keçisi olarak gösterilmemesi sevindirici bir durum.
Temennim, geleceğimiz olan gençlere, ekonomik kriz gibi zor dönemlerde de perspektifler ve barış için mücadele sunabilmemizdir.
Burka yasağı
Kanton Tessin’in Eylül 2013’te halk oylamasında getirdiği Burkayı Yasaklama inisiyatifi yüzde 65 oranında oyla kabul edilmişti. Bir sonraki aşamada ise Kanton anayasasının değiştirilmesi gündeme gelmişti. Bu durumda kantonların anayasalarındaki değişikliklerin Federal Parlamento’da (Nationalrat) ve Temsilciler Meclisi’nde de (Ständerat) kabul görmesi gerekiyordu. Her iki meclis bu değişikliğı kabul ederken, İsviçre’de ilk kez, Kanton Tessin’de, Burka yasağı 1 Temmuz 2016 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiş oldu.
Olmayan bir sorundan zevk alan, Burka aracılığı ile yabancı düşmanlığını hedefleyen kimi aşırı sağcı çevreler hızını alamayıp, Mart 2016 tarihinde İsviçre genelinde Burka’yı yasaklamak hedefi ile, bir inisiyatif için imza toplamaya başladılar.
Avrupa’daki yabancı düşmanlığı yapan partiler, genelde göçmenler özelinde islama karşı yaptıkları politikalarda prim toplayınca ve bu politikalarının seçimlerde oya dönüştürdüğünü görünce, bu anti-göçmen ve islam-karşıtı propagandaların sürekli yapılması yolunu seçiyorlar. Gerek minarenin gerekse de burkanın İsviçre’deki sayısının elle sayılabilcek kadar az olması bir şey değiştirmiyor.
İsviçre Yeşiller Partisi’nin atom santrallerine karşı inisiyatifi
İsviçre Yeşiller Partisi’nin atom santallerinin açılışından 45 yıl sonra kapatılmasını isteyen inisiyatifi, 2016’da halk oylamasına sunuldu. Bu inisiyatife göre dünyanın en eski atom santrali olan Beznau I’in yanında Beznau II ve Mühleberg’in 2017 yılında AKW Gösgen’de 2024 ve AKW Leibstadt 2029 yıllarında fişlerinin çekilmesi gerekiyordu. Oylama sonucu, Yeşiller Partisi açısından büyük bir başarı teşkil etse de, ne yazık ki bu inisiyatif halk oylamasında yüzde 46 oranında kabul görerek, yeterli olmayan bir sonuç aldı. Bu sonucun en büyük nedeni, tüm sağ partilerin ve ekonomi çevrelerinin büyük direnişinin yanında, oylamadan kısa bir süre önce Ulusal Parlamento’nun kabul ettiği enerji stratejisi 2050 idi. Bu stratejiye göre Beznau I’in 2029’da kapatılması öngörülüyor ve diğer atom santrallerinin açılışından 40 yıl sonra uzun ömürlü konseptler sergilemesi isteniyor. Diğer taraftan İsviçre’nin giderek ekolojik kaynaklardan elektrik üretimini arttırması da öngörülüyor.
Emeklilere (AHV) zam inisiyatifi
Emeklilere 250 franka kadar zam öngören AHFplus, sendika, yeşil ve sol çevrelerin inisiyatifi ne yazık ki 2016’daki halk oylamasında kabul görmedi. Pensiyon kasaların yatırımlarındaki gelirin düşmesi ve bunun alınan emekli aylıklarına yansımasını gidermek amacı ile bir olasılıkla Federal Parlamento’dan emekli aylıklarına 70 Franklık gibi bir artış çıkabilir. AHV önümüzdeki süreçte de birçok tartışmalara konu olacağa benziyor; Kadınların emeklilik yaşlarının 65’e, erkeklerin 67’e çıkarılması, emeklilerin reşit olmayan çocuklarına ödenen maaşların kaldırılması, dullara emeklilik aylıkların sadece reşit olmayan çocukları varsa verilmesi, vs…
Yaptırım inisiyatifi
Almancası Durchsetzungsinitiative olan yaptırım inisiyatifi, yurtdışı etme inisiyatifi (Ausschaffungsinitiative) sonrası, yine SVP tarafından halk oylamasına sunulmuştu. Küçük suç işlemelerde dahi, yabancıların yurtdışı edilmesini öngören, yurtdışı etme inisiyatifinin parlamentoda yasaya geçirilmesinden hoşnut olmayan SVP, yeni bir inisiyatif ile ilk inisiyatifinin, uluslararası antlaşmalar ve yargının bağımsızlığını gözetmeksizin, kayıtsız ve şartsız yasaya uygulanmasını istemekteydi. Oysa Parlamento, örneğin hakimlere istisnai durumlarda karar hakkı tanıyordu. Bu yeni inisiyatif 2016 yılında halk oylamasına gitmiş, tüm diğer parti ve sivil örgütlerin desteği ile, yüzde 59 gibi büyük bir çoğunlukla reddedilmişti. Bu oylama ile duvara toslayan SVP, yabancılar konusunu kamuoyunda canlı tuttuğu için, yine de kârlı çıkmıştır.
Toplu göç inisiyatifi
Almancası Masseneinwanderung olan SVP’nin toplu göçe karşı inisiyatifi, İsviçre’ye gelen göçmenlerin sayısını kısıtlama ile ilgili idi ve Şubat 2014’te halk oylamasında kabul görmüştü. Bu inisiyatif, Avrupa Birliği ile olan serbest dolaşımı sağlayan ikili antlaşmaların gerekirse iptal edilmesi istenmekte ve göçü kontenjana bağlayarak, örneğin yabancıların aile birleşimini ve sosyal yardım alabilmesini engelleme, iş pazarında İsviçre’de oturanlara öncelik tanıma istemlerini içermekteydi. Söz konusu inisiyatif 2016’nın sonlarında Parlamento tarafından kabul edilip, Avrupa Birliği (AB) ile olan ikili antlaşmalara ve serbest dolaşıma zarar vermeksizin yasalaştı.
Buna göre işçi arayan bir işyeri, önce işçi kurumundan kayıtlı işsiz birisini görüşmeye davet edecek. Sunduğu inisiyatifin bu şekilde yasaya geçmesinden hoşnut olmayan SVP, diğer partilere anayasayı çiğnedikleri suçlamasında bulunsa da, yeni yasaya karşı referanduma gitmedi. SVP’nin yan kurumu olan AUNS (Bağımsız ve Tarafsız bir İsviçre Hareketi), bu yazının kaleme alındığı sıralarda, SVP’yi de şaşırtan bir açıklamayla, AB ile olan serbest dolaşımı da kapsayan ikili anlaşmaların iptali için bir inisiyatif başlatarak imza toplamaya gideceğini bildirdi. Ayrıca, referunduma başvuru süresinin son gününde, SP üyesi bir üniversite profesörü olan Nenad Stojanovic, bu yasanın Parlamento’dan bu şekilde geçmesine karşı referanduma gideceğini belirtti. Bu girişiminde, SVP’nin mağdurluk politikasını engellemeyi hedefleyen Nenad Stojanovic, bu yola halktan olur almak için başvurduğunu belirtiyor. Bilindiği gibi, referendum için İsviçre genelinde 100 gün içerisinde, oy hakkına sahip kişilerden elli bin geçerli imza toplamak gerekiyor.
En sıcak ve kurak Sonbahar 2016
Alman kökenli Hildegard Knef, “Dünyanın sonu Zürich gölü kenarında, gölgede otuz derecede geldi” der, bir aşkın, bir sıcak yaz gününde bitimini anlatan şarkısında. Yazların sıcağına, kuru geçmesine alıştık, ancak sonbaharın 2016’daki kadar sıcak ve kuru geçmesi, kayıtlar yapıldığından beri hiç raslanmamış bir olgu. Bırakın Noel’i, yılbaşına da karsız girdik. Kayak merkezlerinın bir kısmı teleferiklerini hiç çalıştırmadı. Bazıları, makina gücü ile, ki oda gereken soğuğu yakalayabiliyorsa, suni kar üretmeye gitti. Öyleki, kayak yapılabilmesi için üretilen kar, sadece kayak şeritlerine yetebiliyor ve yeşil çimenlerin yanında, kara koyunun sırtındakı alaca beneklere benziyor.
2016’nın son haftasında, daha henüz yılbaşı havai fişekler atılmadan iki üzücü haber geldi: aşırı sıcaklıklar ve kuraklıklardan dolayı Tessin ve Graubünden Kantonlarında orman yangınları tüm çabalara karşın bir hafta süreyle devam etti.
Bu gerçeklik bizlere, iklimin değiştiğini, küresel ısınmanın arttığını, bağırarak sesleniyor. Bu gidişatın bir kısmında biz insanoğlu ve kızının sorumluğu bulunuyor. Dünyanın ve doğanın bize vereceğinden daha fazlasını sağmaya çalışıyor ve elde edileni de adaletsiz bir şekilde dağıtıyoruz. Temennimiz daha sosyal ve adaletli bir dağılımın biz insanlara eşlik etmesi.
Dünyanın en uzun tüneli Gotthard açıldı
17 yıllık çalışmalardan sonra, 57 km ile dünyanın en uzun olan tüneli hizmete girdi. Günde 260 yük treni ve 65 yolcu treni aktarma kapasitesine sahip olan Gotthard tüneli 1 Haziran 2016’da, Angela Merkel und Alexander Dobrindt, Francois Hollande, Matteo Renzi gibi uluslararası önemli politikacılarının da aralarında bulunduğu büyük bir gösteri ile açıldı.
SVP’nin ulusal parlamenterlerden Sylvia Flückiger, Federal Hükümet’e bir soru önergesi ile, “Allah’a yaklaşma anlamına gelen Derviş danslarının açılış gösterilerinde yer almasının, İsviçre’nin kendi kültüründen uzaklaştığı anlamına gelmiyor mu?” sorusunu yöneltti. Konu Flückiger için o kadar önemliydi ki, gösterilerin yapıldığı gün kendi doğum gününü kutlamasından dolayı gösterilere katılamamış olmasına karşın, bu denli önemli bir ulusal sorunu savsaklamamak gerektiğini düşünüyordu. Federal Hükümetin cevabında ise, Derviş dansına benzetilenin, ot desteleri olduğunu belirtiyor.
2017 Yılında Gündeme Gelecek Olan Konular
Yeni vatandaşlığa geçme yasası 2018’de yürürlüğe giriyor
Ulusal Parlamento, 1.1.2018’de yürürlüğe girecek olan vatandaşlığa geçme yasasını 2016 yılında yeniden düzenlemişti. Buna göre, vatandaşlığa başvurmak için İsviçre’de 12 yerine, 10 oturum yılı yeterli olacak. Ancak, başvuru sahibinin yerleşme hakkını içeren C oturumlu (C Ausweis) olması gerekiyor. Daha önceleri B, F ve hatta N oturumlularda diğer şartları yerine getirdiklerinde, bireyler vatandaşlık için başvurabiliyorlardı. Yeni yasaya göre ayrıca, kişinin başvurudan önceki son üç yıl sosyal yardım almamış olması (eğitim gören çocuklar için geçerli değil) ve oturduğu yerin dilini iyi bilmesi gerekiyor. Bu kıstaslar en az uyulması gereken kıstaslar. Kantonlar kıstasları daha da katılaştırma olanaklarına sahip.
Üçüncü nesil için kolaylaştırılmış vatandaşlık
Waad Kantonu’ndan İtalyan kökenli ikinci nesilden, Ada Marra bu yasa önersini sekiz yıl önce vermişti. Geçen sene Parlamento’ya gelen ve olumlu bir sonuç ile geçen bir yasa tasarısı, üçüncü neslin kolaylaştırılmış vatandaşlıktan (Erleichterte Einbürgerung) yararlanmasını öngörüyor.
SVP’nin dışında diğer tüm partiler tarafından desteklenen yasa, İsviçre’de yılda beş bin kişiye kolaylaştırılmış vatandaşlıktan yararlanmayı sağlayacak ve Anayasa değişikline neden olmasından dolayı, 12 Şubat 2017’de halkoylamasında sunulacak.
Düzenleme, dede veya nenesi İsviçre’de yaşayan üçüncü neslin kolaylaştırılmış vatandaşlıktan (kısa sürmesi, az masraflı olması vs.) yararlanmasını öngörmekte. Göçmenlerin bu oylamayı (diğer tüm oylamaları da) kaçırmayıp, “Evet” demek için hemen işbaşına geçmesi gerekiyor.
Şirket vergileri III (Unternehmenssteuerreform III: USR III)
İsviçre’nin uluslararası şirketlere ve holdinglere yaptığı vergi indirimleri, bunların İsviçre’ye yerleşmesine kolaylık ve cazibelik sağlıyordu. Bu uluslararası standartlara uygun değildi ve bundan dolayı İsviçre uluslararası alanda eleştirilere ve baskılara maruz kalmıştı. Bu durumu uluslararası standartlara uygun kılmak için kısa adı Unternehmenssteuerreform III (USR III) olan yeni bir şirket vergileri reformu yapmak gerekli oldu. Ancak, bu reformla birlikte uluslararası standartlara uygun bir şekilde şirketlere yenilik ve araştırmalar konularında yeni vergi imtiyazları getirilmek istenirken, yerli şirketlere de yeni vergi indirimleri talep edilmekte. Diğer taraftan, kârdan da vergi indirimi öngörülüyor. Federal Hükümet, kantonların açığını kantonlara ödediği gelir vergisi payından yüzde dört oranında arttırma ile kantonların bir kısmının kaybını karşılama yolunda gidiyor.
Federal Hükümet yeni reformla kaybın 800 milyon frank olacağını tahmin ediyordu. Oysa şimdiki verilere göre bu rakam 4 milyar Frank (belki daha da fazla). Bu farkı kapatmak ancak vatandaşlardan alınan vergilerin yükseltilmesi, sağlık, sosyal, eğitim ve toplu taşımacılık alanındaki yatırım ve harcamaların kısıtlaması ile olanaklı olabilecek.
Bu sebeplerden dolayı, Yeşiller, SP ve sendikalar konuyu referanduma götürmek için imza topladılar. 12 Şubat 2017’de oylamaya gelecek olan şirket vergileri referandumuna, Yeşiller, SP ve sendikalar “Hayır” diyor. Bu, reformun yükünün dar gelirli kesime yıkılmasını istemeyenlerin “Hayır” demesi gereken bir oylama.
2017 yılına hoş geldin derken, yeni yılın sizlere, çevrenize ve tüm insanlığa adaletli bir barış yılı olmasını diliyorum.
