Uykusuzluk

Bahar Yıldırım

Sağlıkçı

Yatağınızdasınız, uyumak istiyorsunuz ancak gözleriniz ve beyiniz uyumaya hazır değil. Ertesi gün erken uyanmanız gerektiğini bildiğiniz için kendinizi zorlarsanız da imkansız. Vücudunuz beyninizle adeta bir savaş içerisinde.

Uyku nedir?

Uyku, tüm memelilerde, kuşlarda ve balıklarda görülen doğal dinlenme biçimidir. Bu canlılar günlük işlevlerini gerçekleştirebilmek için uykuya ihtiyaç duyarlar. Organizma için; yemek, su, nefes alma gibi vazgeçilmez ihtiyaçlardan biridir ve çok önemli işlevleri vardır.

Beden uyurken kendini yenilediği, dinlendirdiği ve iyleştirdiği için uykuya ihtiyaç duyarız. Yetişkin bir insanın günde ortalama 7-8 saat uyuduğu düşünülürse, insan ömrünün üçte birinin uykuda geçtiği söylenebilir.

8 saat kadar olan yeterli uyku sağlığı korur ve gün içerisinde işlevlerinizi sağlıklı bir şekilde yerine getirmenizi sağlar.

Uyku bozukluğu

İnsanlarda yeterli uyku alınmaması unutkanlık, asabiyet, dikkat dağınıklığı gibi sorunlara neden olabilir. 
Fazla uyku ıse depresyon gibi rahatsızlıklar oluşturabilir.

Uyku bozukluğu bazı insanlarda kronik hale gelip çok büyük sorunlara neden olabilmektedir.

Uykusuzluk belirtileri

Gün içinde uyuklama hali
, yorgunluk
, sinirlilik, konsantrasyon eksikliği, hafıza sorunları
, geceleri uykuya dalmakta zorluk çekme
, geceleri uyanmak
, çok erken uyanmak
, gece uykusundan sonra kendini dinlenmiş hissetmemek
, uyku konusunda endişeli olmak, gün içinde sıklıkla hata yapmak gibi belli başlı uykuzluk belirtileri olarak sıralanabilir.

Uykusuzluk nedenleri

Yetişkinlerin yaklaşık %50’si zaman zaman uykusuzlukla karşı karşıya kalabilirken, her 10 kişiden 1’i kronik uykusuzluktan yakınıyor.

Uykusuzluk durumu kadınlarda, erkeklerden yaklaşık iki kat daha fazladır. Bu durum yaşlılarda da yaygındır.

Birçok nedene bağlı olarak gelişebilen kronik uykusuzluk genellikle stres, yaşam olayları veya uykuyu bozan alışkanlıkların bir sonucudur.

Altta yatan nedeni bulmak ve tedavi etmek uykusuzluğu çözebilir ancak tedavi bazı durumlarda yıllarca sürebilir.

Kronik uykusuzluğun yaygın nedenleri şu şekilde sıralanabilir:

Stres: İş, okul, sağlık, finans sorunu, aile ile ilgili endişeler, ölüm, boşanma gibi stresli yaşam olayları geceleri zihni aktif tutup uyumayı zorlaştırabilir.

Seyahat veya iş programı: 
Halk dilinde Jet lag olarakta bilinen bu durum vücudun biyolojik saatinin değişimi ile ilgilidir. Vücudun uyku ve uyanıklık düzenini sağlayan ve vücudun iç saati olarak adlandırılan ritimler seyahat veya iş çalışma saatleri nedeniyle bozulabilir.

Kötü uyku alışkanlıkları: 
Düzensiz bir yatma zamanı, yatmadan önce yapılan uyarıcı aktiviteler, rahatsız edici bir uyku ortamı, kötü uyku alışkanlıkları olarak sıralanabilir. Bilgisayarlar, televizyonlar, akıllı telefonlar veya yatmadan hemen önceki diğer ekran aktiviteleri uyku döngüsünü olumsuz yönde etkiler.

Çok geç yemek yemek: Yatmadan önce çok fazla yemek yemek, yatarken kendinizi fiziksel olarak rahatsız hissetmenize neden olacaktır. Bazı insanlar ana öğünlerini yatma saatine yakın aldıklarında, mide ekşimesi ve yiyeceklerin mideden yemek borusuna geri kaçmasına neden olan, “asit reflüsü“ denen şikayetle karşılaşır. Bu gibi durumlar uyuya dalmayı zorlaştırır.

Ruhsal bozukluklar: Travma sonrası stres bozukluğu gibi kaygı bozuklukları uykuyu etkileyebilir. Örneğin; çok erken uyanmak depresyonun bir belirtisi olabilir.

İlaçlar:
 Antidepresan, astım veya tansiyon gibi hastalıklar için reçeteyle satılan ilaçlar uyku bozukluğuna neden olabilir. 
Bazı ağrı kesici ilaçlar, alerji ve soğuk algınlığı ilaçları veya zayıflama ürünleri gibi reçetesiz satılan birçok ilaç ise kafein gibi uykuyu etkileyebilecek uyarıcılar içerebilir.

Tıbbi sebepler: 
Kronik ağrılar, kanser, diyabet, kalp hastalığı, astım, reflü hastalığı, aşırı aktif tiroid, parkinson hastalığı ve alzheimer hastalığı sayılabilir.

Kafein, Nikotin ve Alkol: 
Çay ve Kahve gibi  içecekler uyarıcı etkiye sahiptir. Bu tip ürünleri özellikle akşam geç saatlerde tüketmek, gece uykuya dalmayı zorlaştırır ve iç savaş başlatır.

Tütün ürünlerindeki nikotin, uykuyu etkileyebilecek başka bir uyarıcıdır. Alkol uykuya dalmaya yardımcı olabilir ancak daha derin uyku aşamalarını önler.

Tedavi edilebilir mi?

Uykusuzluk tedavi edilebilen bir hastalıktır. Bu durumu giderebilecek olan reçeteli ve reçetesiz satılan ilaçların yanında farklı terapiler ve tedaviler de mevcut. Bunlar şu şekilde sıralanabilir;

Bilişsel davranışçı terapi: Uykusuzluk için bilişsel davranışçı terapi, bireyi uyanık tutan olumsuz düşünceleri ve eylemleri kontrol etmeye veya ortadan kaldırmaya yardımcı olabilir. Genellikle uykusuzluk hastalarına ilk tedavi yöntemi olarak önerilen bu yöntem, uyku ilaçlarına eşit veya onlardan daha etkili olabilir.

Reçeteli ilaçlar: Reçeteli uyku hapları uykuya dalmaya, uykuda kalmaya veya her ikisine de yardımcı olabilir. Doktorlar genellikle birkaç haftadan uzun süre reçeteli uyku haplarına güvenmeyi önermezler. Ancak birkaç ilaç uzun süreli kullanım için onaylanmıştır.

Reçeteli uyku hapları bazı yan etkilere neden olabilir veya alışkanlık yaratabilir. Bu nedenle doktorla ilaçlar ve diğer olası yan etkiler hakkında konuşulması önemlidir.

Reçetesiz ilaçlar: Antihistaminik denen bir grup etken madde içerdiğinden, düzenli kullanım için uygun değildir.

Doğal tedavi yöntemleri

Lavanta: Rahatlatıcı bir etkiye sahip olan 
lavanta çayı kasları gevşetir ve sizi arındırıcı bir uykuya hazırlar. Bir pamuk ya da peçete üzerine birkaç damla lavanta yağı damlatıp yatak odanıza koyun. Olumlu etkiyi hemen farkedeceksiniz.

Ginko Biloba: Birçok faydası olan bu bitki uykuya dalmanızı kolayştirir ve stresinizi azaltır.

Papatya: 
Sakinleştirici etkisi kanıtlanan papatya çayının hiçbir yan etkisi bulunmamaktadır. Her yaşta insan kullanabilir.

Melatonin: Melatonin vücut tarafından doğal olarak üretilen bir hormondur ve vücudun uykuya ihtiyacının olduğunu gösterir. Bu hormon vücutta sabahları düşük, geceleri ise yüksek olur. Melatonin doktor gözetiminde kullanılmalıdır.

Magnezyum: Önemli bir mineral olan magnezyum, vücudumuzda yüzlerce işlem yaparken aynı zamanda zihnimizi ve vücudumuzu rahtalatmaya yardımcı da olur.  Araştırmalar, magnezyum rahatlatıcı ve sakinleştirici etkisinin, melatonin döngüsünün düzelmesine yardımcı olduğunu ortaya koymuştur.

Sağlıkla kalın.