Menopoz ve hormon takviyesi
Dr. med. Yasemin Schreiber-Pekin
Kadın Doǧum Uzmanı, Psikoterapist
Daha 100 yıl önce kadınların yașam beklentisi gelișmiș ülkelerde bile 50 yılken, günümüzde 80-85 civarını bulmuș. Menopoz yașındaysa önemli bir değișiklik yok. 50 yașlarındaki her kadının yașadığı olay menopoz.
Sözcük anlamı olarak menopoz, adet kanamasının kesilmesi demek. Yeni doğan kız çocuğunun yumurtalıklarındaki yumurta rezervuarı, düzenli azalarak sonunda tükenir, kadın menopoza girer. Kadınlık hormonları olarak adlandırılan östrojen ve gestajenin iyice azalması sebebiyle adetler kesilir. Son adet kanamasından önceki 5-6 yıl ve sonrasındaki 12 ay perimenopoz; daha sonrası postmenopoz olarak adlandırılır. 40 yaşından önce bașlayan menopoza, vaktinden önce menopoz; 40-45 yașları arası bașlayana ise erken menopoz denir.
Genelde menopoza annelerinin girdiği yașlarda giriyor kadınlar. Çok zaman yașanan sıkıntılar da birbirine benziyor. Ergenlik, doğum sonrası, adet öncesi gibi hassas süreçlerde duygu bozukluğu yașamıș olan kadınların menopoz sırasında da depresyona girme riski yüksek oluyor.
Menopozda sık karşılaşan yakınmalar;sıcak basmaları ve terleme, ciltte buruşma ve sarkma, vajinal kuruluk, idrar kaçırma, sık idrara çıkma, cinsel isteksizlik, depresyon, unutkanlık, eklem ağrıları oluyor. Ayrıca kemik erimesi hızla ilerliyor, kalp ve damar hastalıkları artıyor menopozdan sonra. Yașam kalitesini ciddi anlamda düșüren bu sıkıntıların en etkili tedavisi tükenmiș olan hormonların takviye edilmesi. Ne var ki, yıllardır hormon tedavisinin bir çok hastalığa yol açtığı söylenmiștir, özellikle meme kanseri yaptığı korkusu yaygındır. Yeni araștırmalar, hormonların haksız olarak suçlandırıldığını gösteriyor. Bazı noktalara dikkat edilirse, faydaları inkar edilemez.
Menopozda hormon takviyesinin adının bu denli kötüye çıkmasının nedeni, 2002 yılında yayımlanan bir araștırmadır. WHI (Women’s Health Initiative) isimli, Amerika’da yapılmıș, 162 000 kadın içeren bu araștırmanın sonuçları o denli alarm vericidir ki, araștırma, etik nedenlerden vaktinden önce bitirilir. Hormon kullanan kadınlarda meme kanseri ve kalp-damar hastalıkları riskinin çok yükseldiği haberi bomba gibi patlayarak, medyanın büyük bir zevkle ișlediği bir konu olur ve tüm dünyada hormon tadavisi panik halinde terk edilir. Ondan sonraki yıllarda milyonlarca kadına, “Kanser olacağına biraz terlemeyi göze al”, gibisinden akıl verilir. Hekimlerde de bu sonuçlar karșısında büyük kaygılar olușur elbette ki. 2002 yılından sonra hormonlar sadece așırı sıkıntı çeken kadınlara, mümkün olduğu kadar kısa süre, binbir korkutucu ikazla verilen ilaçlar haline gelir.
Öte yanda, kadınlık hormonları diye adlandırılan östrojen ve gestajenin kalp hastalıklarına, kemik erimesine karșı koruyucu etkisi olduğu, damar sertliğini önlediği, kandaki yağ oranını olumlu etkilediği yıllardır bilinen bir gerçek. Hatta söz konusu olan aynı araștırma, kalın barsak kanseri riskinin hormon kullanan kadınlarda düșük olduğunu gösteriyor. Menopoz sonrası hormon kullanan kadınların, yüzde 20’sinin daha uzun yaşadıkları, bilimsel olarak ispatlanmış.
Bu çelișkili sonuçlar, 2002’de yapılan WHI araștırmasının yeniden değerlendirilmesine neden olur. Gerçekten de araștırmanın bir çok ciddi hatalar içerdiği görülür. Bir kere, araștırmaya katılan kadınların yaș ortalaması 63, yani menopozdan 10 yıl kadar sonra bașlanılmıș hormon terapisine. Büyük bir kısmınının yüksek tansiyon, sigara, așırı kilo, yüksek kolestrol gibi riskleri var. Bugün zaten daha düșük oranlı hormonlar kullanılıyor genelde. 2016 yılında, araștırmanın sorumluları özür dilerler bu vahim yanlıș anlașılmalara yol açtıkları için. Șunu da söylemek gerek, hata sadece araștırmacılarda değil. Hekimlerin de bu karıșık konuyu yanlıș yorumladığı söylenebilir. Fakat asıl panik yaratan, medyada sürekli piyasaya sürülen ürkütücü ve yanıltıcı haberler olmuștur.
Sağlıklı kadınlarda hormon takviyesinin faydaları çok belirgin. Hormon takviyesi bazı durumlarda sadece östrojenle de yapılabiliyor. Rahimi alınmıș kadınlarda gestajen katkısına gerek olmuyor. Rahim duruyorsa, östrojenin yanında ayrıca gestajen vermek șart. Hormon kullanımına bașlamak için, “Olumlu zaman penceresi”, diye adlandırılan bir süreç var. Menopozdan sonraki ilk 10 yılı kapsıyor bu süreç. Daha sonraki yıllarda o güne kadar hormon kullanmamıș olanlara yeni bașlamaları önerilmiyor, fakat bașlamıș olanların bırakması gerekmiyor. İleri yașlara kadar düșük veya ultra düșük dozajlı dediğimiz șekilde kullanılabiliyor hormonlar. Meme veya rahim kanseri ve açıklanamamış vajinal kanaması bulunmayan, felç öyküsü olmayan, kalp krizi geçirmemiş ve damar tıkanıklığı tespit edilmeyen her kadın bu tedaviyi alabilir. Yüksek tansiyon, diyabet, miyom, karaciğer hastalığı olan kadınlar ise yakın takip ile tedaviden yararlanabilirler. Menopoz tedavisine başlamadan önce, jinekolojik muayene, ultrasonografi, smear ve mammografi incelemeleri yapılmalıdır. Genelde yılda bir kez jinekolojik kontrol yeterlidir.
Kadınlar, eskiden menopoza giremeden ölüyorlardı, șimdiyse ömürlerinin üçte birinden fazla bir bölümünü menopoz sonrasında geçiriyorlar. Yașam beklentisi, evrimin ayak uyduramadığı bir hızla ilerlemiș olduğundan, doğanın kadınlara yaptığı tatsız bir șaka gibi görünüyor menopoz. Fakat unutmamak gerekir, çocukların yetișip evden ayrıldığı, ilișkilerin, șahsiyetin olgunlașıp rayına oturduğu bir yașa isabet eden bu süreçte adetin kesilmesiyle birlikte kan kaybının ve istenmeyen hamilelik korkusunun ortadan kalkması da büyük avantaj. Bu șekilde kazandığı enerjiyi kendisine ve yeni amaçlara yöneltmesinin tam zamanıdır kadının.
